Ngày 3/8 vừa qua, cuộc thi chung kết Đường lên đỉnh Olympia 2014 đã kết thúc với chiến thắng thuyết phục của thí sinh Nguyễn Trọng Nhân - học sinh trường THPT chuyên Tiền Giang - tỉnh Tiền Giang với 260 điểm. Theo sát nút là thí sinh Nguyễn Hoàng Bách - PT Năng khiếu TP HCM với 240 điểm. Hai giải ba thuộc về Nguyễn Ngọc Anh - THPT Cầu Xe - Hải Dương (140 điểm) và Vũ Tiến Đạt THPT chuyên Lê Quý Đôn - Điện Biên (90 điểm).

Tuy nhiên, sau cuộc thi, một ý kiến tranh cãi đã nổ ra trên mạng xã hội. Trong phần về đích của Hoàng Bách có một câu hỏi: “Vì sao dung dịch nước muối có tính sát trùng?”. Hoàng Bách trả lời: “Vì dung dịch nước muối tạo môi trường ưu trương nên khi vi khuẩn ở trong dung dịch nước muối sẽ bị mất nước mà chết”.

Hoàng Bách trong phần thi về đích.

Vì câu trả lời của Bách không giống với đáp án chương trình đưa ra từ trước nên MC Tùng Chi đã tham khảo ý kiến của Ban cố vấn. Cố vấn bộ môn Hóa học của chương trình là PGS TS Vũ Quốc Trung. Ông cho rằng: "Tôi nghĩ câu trả lời này chưa chấp nhận được". Ngay sau đó MC Tùng Chi mới đọc nguyên văn đáp án của chương trình: “Dung dịch muối có nồng độ muối lớn hơn nồng độ muối trong tế bào của vi khuẩn. Cho nên, do hiện tượng thẩm thấu thì muối đi vào tế bào và làm cho nồng độ muối trong tế bào tăng lên, đẩy nước từ trong tế bào ngược trở lại trong vi khuẩn làm cho quá trình nước ngược trở lại tế bào từ vi khuẩn được đẩy ra ngoài”. 

Điều đáng nói, nhiều ý kiến cho rằng, câu trả lời của Hoàng Bách là hoàn toàn chấp nhận được. Nếu không bị mất 20 điểm ở câu hỏi này, với việc trả lời đúng thêm câu hỏi Tiếng Anh 30 điểm có đặt ngôi sao hi vọng, Hoàng Bách đã bằng điểm với Trọng Nhân. Và nếu sự việc trên xảy ra thì rất có thể ngôi vị quán quân sẽ được chia đều cơ hội cho cả 2 người.

“Môi trường ưu trương” là câu trả lời chấp nhận được?

Với câu trả lời này, nhiều người cho rằng trong khuôn khổ và thời gian cho phép của chương trình, điều quan trọng nhất vẫn là thí sinh trả lời đúng, ngắn gọn và đầy đủ ý. "Hoàng Bách đã trả lời đúng ý của câu hỏi nhưng ban cố vấn lại chỉ nói "câu trả lời chưa chấp nhận được" chứ không nói là vì sao, sai ở chỗ nào, lý do gì mà từ chối cho em 20 điểm. Tôi đã giật mình khi thấy MC Tùng Chi đọc đáp án. Quả thật nếu đó là đáp án của chương trình đưa ra thì em Bách được 20 điểm là xứng đáng" - Một cư dân mạng chia sẻ.

Bạn Q. N comment: "Câu trả lời của Hoàng Bách là hoàn toàn đúng vi câu hỏi của chương trình là "Vì sao dung dịch nước muối có tính sát trùng" . Đáp án của chương trình có đề cập đến cơ chế gây mất nước của vi khuẩn trong nước muối đó là giải thích cặn kẽ hơn mà thôi."

Đồng quan điểm như trên, một độc giả lớn tuổi là bác Đào Mạnh Hùng chia sẻ: "Tôi đã 60 tuổi, cũng theo dõi chương trình chung kết đường lên đỉnh Olympia, khi cháu Hoàng Bách trả lời câu hỏi "vì sao dung dịch muối có tính sát trùng?" bằng kiến thức đã học hơn 40 năm trước, ngay lúc đó tôi cho là câu trả lời của cháu Bách là chấp nhận được, nhưng cố vấn lại cho là không chấp nhận được, tôi buồn quá, không hiểu kiến thức sinh hoá thời tôi học và bây giờ có khác nhau không? Nếu không khác nhau thì nên xem lại cách học và cách giáo dục ngày nay giữa "Học hiểu bản chất vấn đề và học thuộc lòng các môn khoa học"."

Một trong những lý do khiến các khán giả nổ ra tranh cãi, đó là nếu được chấp nhận câu trả lời này, Hoàng Bách sẽ bằng điểm với Trọng Nhân. Cả hai sẽ có thêm những loạt câu hỏi phụ để phân định thắng thua. Bởi vậy mặc dù Trọng Nhân chiến thắng thuyết phục nhưng nhiều người vẫn khá tiếc nuối cho Hoàng Bách.

Cố vấn hóa học của chương trình nói gì?

Trước vấn đề này, PGS.TS Vũ Quốc Trung - cố vấn môn Hóa Học của chương trình cho biết: "Trước trận chung kết, các thầy cố vấn đã họp với Ban biên tập chương trình. Trong đó chúng tôi có đề cập câu hỏi này khi vấn đề có liên quan cả kiến thức sinh học lẫn hóa học. Khi duyệt câu hỏi thì 2 cố vấn môn hóa học và sinh học đã thống nhất phải có tất cả những chi tiết mới cho điểm thí sinh.

Đáp án đã được thống nhất từ trước. Tôi chỉ là người đại diện của các thầy cô cố vấn giải thích lại quyết định này mà thôi.

Quan trọng nhất là việc tại sao không cho điểm câu này? Tôi khẳng định Hoàng Bách hiểu câu hỏi. Tuy nhiên với câu hỏi tại sao/vì sao, câu trả lời của em không đầy đủ nên không thể cho điểm.

Ý kiến các giáo viên môn Sinh học cho rằng, Hoàng Bách trả lời như vậy là hiểu vấn đề và chấp nhận. Nếu cuộc thi này là trả lời nhanh hoặc thi tuần thì có thể chấp nhận trả lời của Hoàng Bách. Nhưng đây là trận chung kết, gói câu hỏi em chọn là 80 điểm, đòi hỏi cao hơn, trả lời rõ ràng, mạch lạc hơn.

Ở góc độ sinh học có thể chấp nhận được trả lời của Hoàng Bách. Nhưng điểm quan trọng là em đã không giải thích cơ chế liên quan vấn đề hóa học. Mà đây là câu hỏi hóa học".

PGS.TS Vũ Quốc Trung - cố vấn môn Hóa Học của chương trình Đường lên đỉnh Olympia.

Tuy nhiên theo nhiều giáo viên thì câu trả lời của Hoàng Bách là chấp nhận được và cần được cho điểm khi em đã vận dụng kiến thức về quá trình thẩm thấu đã được học trong chương trình sinh học lớp 10 (bài 11 và bài 27, sách giáo khoa Ban cơ bản).

Thạc sĩ Lê Thiên Thư, giáo viên môn sinh học của Trường phổ thông Năng khiếu thuộc ĐH Quốc gia TPHCM, cho rằng câu trả lời của thí sinh Nguyễn Hoàng Bách là chấp nhận được. Bởi vì để trả lời câu hỏi của chương trình, Hoàng Bách đã vận dụng kiến thức về quá trình thẩm thấu đã được học trong chương trình sinh học lớp 10 (bài 11 và bài 27, sách giáo khoa Ban cơ bản), với kiến thức đã học, thì câu trả lời của Bách là đúng. Theo sách giáo khoa, trang 108, “Khi đưa vi sinh vật vào môi trường nhiều đường, muối, tức là môi trường ưu trương thì nước trong tế bào vi sinh vật bị rút ra ngoài, gây co nguyên sinh.”

Một giáo viên môn hoá của Trường THPT Nguyễn Thượng Hiền - TPHCM, cho rằng câu trả lời của thí sinh hoàn toàn có chấp nhận được bởi thí sinh này dù có trả lời ngắn gọn nhưng có đưa ra môi trường ưu trương, ở môi trường này, nước sẽ từ nơi có nồng độ muối thấp (tế bào của vi khuẩn) di chuyển sang nơi có nồng độ muối cao (dung dịch nước muối) nên vi khuẩn bị mất nước rồi chết.

Sáng 5/8, Đại diện Ban tổ chức chương trình là BTV Tùng Chi cho biết: VTV đã có cuộc họp với các thành viên trong ban cố vấn liên quan đến tranh cãi đáp án cho câu hỏi này.   

Việc có tiến hành một phần thi khác để xác định lại người chiến thắng hay có phương án nào khác, BTV Tùng Chi cho biết: "VTV sẽ sớm được công bố trả lời những tranh cãi cũng như phương án cuối cùng".