Nuôi hổ như nuôi chó trong nhà rồi tặng cho Vườn thú Thủ Lệ

Cả huyện Mường Tè nhiều thế hệ, ai cũng biết ông Hổ. Nhiều người ở vùng rừng núi Lai Châu mỗi lần vượt cổng trời, về Hà nội, vẫn có thói quen đứng trước chuồng sắt của chú “Hổ ông Xá” và tấm biển “Hổ Mường Tè” tại vườn Thủ lệ chụp một pô ảnh kỉ niệm.

Câu chuyện nổi tiếng vào hang bắt hổ của ông, chúng tôi được chính bà Lỳ Gia Hừ, vợ “ông Hổ”, người đã cùng ông chặt cây đè cổ hổ và tóm sống kể lại. Bà Hừ gần 70 tuổi. Bà và ông Hừ Xá có cả thảy 10 người con. Bà không hề biết nói một câu tiếng Kinh nào. Gã trai bản Chu Hừ Po nhận lời làm phiên dịch. Theo lời kể của bà đã được phiên dịch, ngày đó, có ông Lỳ Già Tư, người ở Chung Chải (nay thuộc Mường Nhé, Điện Biên), đang làm ở Tổ chức Huyện ủy lên Mù Cả công tác. Bây giờ đi vào Ma Ký phải mất 3 ngày chân trần đi bộ. Còn độ ấy, từ tỉnh vào đến Mù Cả phải đi mất 15 ngày trèo núi. Cán bộ huyện tỉnh nhiều người quan trọng thì được nhà nước cấp ngựa cho đi. Ông Già Tư được chế độ đi ngựa, nhưng bản thân ông là người chơi ngựa từ nhỏ, nên ông đi ngựa của riêng mình. Đó là một con tuấn mã to, khỏe, đã cứu ông khỏi nhiều tai ách của rừng già rậm rạp.

Tối, ông ngủ lại nhà Lỳ Hừ Xá, buộc ngựa ở gốc cây. Đến đêm, bà con nghe thấy những tiếng ồ ồ rất lớn, chạy ra thì chỉ còn trơ lại cái đầu và bộ xương ngựa ở đầu nhà của Lỳ Hừ Xá. Cán bộ Già Tư đau lắm, con ngựa đã sống lâu với chủ, nó cũng giống như bạn của ông vậy. Ông Già Tư là người Hà Nhì, cũng là một thiện xạ sát thú. Ông đã quyết tâm sách súng vào rừng để săn hổ trả thù cho con tuấn mã, cuối cùng, một con hổ đã bị tiêu diệt và một con bị trọng thương nhưng trốn được vào rừng. Già Tư làm thịt hổ gọi cả bản đến ăn, khi mổ con hổ đẹp, sặc sỡ ấy, bà con tò mò đo thì thấy từ ria mép đến ngọn đuôi dài tới 2,8m. Sau đó Lý Hừ Xá cảm thấy áy náy vì cán bộ ngủ nhà mình nhưng mất con tuấn mã. Ông đã rủ vợ vào rừng để báo thù tiếp cho con tuấn mã.

Vợ chồng ông Hừ Xá đều nổi tiếng có sức khỏe. Ông từng được huyện mời ra làm giao liên, bưu tá, bởi ông đi trong rừng như con sơn dương. Có lần, ông đứng trên đỉnh núi cao, cầm hòn đá lớn và ném chết một con hổ đang uống nước dưới khe. Một lần ông đi quăng lưới bắt cá dưới khe núi, con hổ nấp trong bụi rậm nhảy ra tớp vào chân ông, ông quay lại quăng lưới vào mặt hổ và vật lộn với “ngài”. Cuối cùng ông dùng hòn đá lớn kè đầu hổ rồi cõng hổ trên lưng về bản trong sự kinh hãi và thán phục của nhiều người.

Về cuộc truy bắt hổ báo thù cho chú ngựa, hai vợ chồng ông đi tìm thì bắt gặp cảnh hãi hùng ngay tại khu lán nương trồng sắn của mình. Một con hổ con đang ngấu nghiến nhai thịt một con hổ khác trong núi! Hổ đói ăn thịt nhau. Hừ Xá bảo vợ giúp cảnh giới rồi ông nhổ một gốc cây sắn (khoai mì) lớn, bẻ lấy thân sắn lăm lăm trong tay, ông tiến dần từng bước thủ thế trước sự lầm lì của con hổ trong hang. Nhìn chú hổ con đang liếm mép đói khát bỗng dưng ông Xá thất xót thương trong lòng. Ông bà quyết định vào hang bắt sống hổ chứ không giết. Chú hổ quá đẹp, có bộ lông vàng óng, mượt, vợ chồng ông Xá đã trói nó lại và thay nhau cõng con hổ gần 20kg ấy về nhà nuôi.

Từ chỗ giận dữ, dần dà con hổ hoang nhìn ông bà có vẻ thân thiện hơn. Nó chịu ăn cháo loãng, rồi nó ăn tranh cả canh rau dớn, lá vả luộc bà Hừ hái ngoài rừng về nấu nuôi 10 đứa con trong cảnh nghèo. Sau sự chăm sóc của gia đình, dần dà chú hổ đã chơi đùa với đám trẻ trong bản. Ông bà thả nó tự do nhưng nó cũng không trở lại trong rừng nữa. Con cọp chỉ quẩn quanh bên mâm cơm ăn chực từng cọng rau dớn, từng miếng lá vả. Nó rất quấn quýt “ông Hổ”.

Nuôi được một thời gian thì chú hổ lớn nhanh, cán bộ ở Ủy ban hành chính huyện đi công tác qua, họ bảo đem nộp con hổ này cho vườn thú dưới Hà Nội người ra trưng bày, cho cả nước, cả thế giới cùng xem. Vợ chồng Hừ Xá lưu luyến lắm nhưng nếu vì niềm tự hào của núi rừng Mường Tè thì “ông Hổ” cũng sẵn sàng.

“Ông Hổ” vẫn chưa có lấy một tấm ảnh thờ…

Giờ đây khi chúng tôi lên thăm “ông Hổ” đã mất được vài năm. Anh con cả của ông đã hy sinh trong chiến tranh biên giới; anh con thứ sáu tên là Chúy Xá cũng vừa ốm chết. Anh Chúy Xá vốn là y tá, vợ anh là giáo viên dạy học bên Mường Nhé, tận tỉnh Điện Biên. Điều đáng buồn là suốt thời gian chúng tôi ở lại bản Ma Ký, gia đình và bản làng không tìm được một tấm ảnh chân dung của “ông Hổ” kể cả ảnh… thờ. Sau khi ông Hừ Xá mất, đại gia đình muốn có một tấm ảnh để thờ, để thi thoảng nhớ tới “ông Hổ”. Mọi người giật mình nhận ra suốt cuộc đời, ông Hừ Xá chưa hề tiếp cận với một con đường có xe lăn bánh, chưa từng chụp một pô ảnh nào, ngoại trừ tấm ảnh bên công an người ta yêu cầu phải làm. Người ta chụp và dán vào chứng minh thư cho ông, chứ ông cũng chẳng dùng chứng minh thư để làm gì.

Khi chúng tôi vào tìm, kể cả bà Gia Hừ cũng không dám chắc còn có thể tìm thấy tấm chứng minh nhân dân cũ ố đó. Tôi thất vọng trở về Hà Nội. Rồi sau này dạy trong trường Báo chí, tình cờ tôi gặp được cậu bé Pờ Hùng Sang là người Hà Nhì, là cháu của vợ người đàn ông quá cố Chúy Xá. Trong dịp nghỉ Tết mới đây, sau những lần đi bộ đến toạc máu chân lục tìm, HÙng Sang đã đem đến cho tôi chiếc ảnh duy nhất của người hùng bắt hổ, nuôi hổ cho nhà nước trưng bày hơn 22 năm trời.

Bây giờ, hổ là loài động vật đặc biệt quý hiếm, được bảo vệ trên toàn cầu. Cũng không còn hổ để bắt, để nuôi hổ bằng cháo loãng, rau dớn như nuôi chó, nuôi mèo trong nhà thời ông Hừ Xá nữa. Nhưng câu chuyện trên vẫn là trang nhật ký kỳ lạ nhưng chân thực. Nó là một câu chuyện về tình thương yêu, sức cảm hóa với ngay cả loài thú chỉ biết hành xử bằng nanh vuốt như hổ dữ. Sau 22 năm sống ở Thủ Lệ, khi “tạ thế”, “ông ba mươi” đến từ bản Mà Ký đã được cán bộ Vườn Bách Thú trân trọng nhồi bông làm tiêu bản cất giữ trong nhà truyền thống.