Trong nhiều tuần lễ, cựu tổng thống Barack Obama đã chọn cách im lặng trước những lời nhạo báng, khi đương kim Tổng thống Donald Trump tìm cách trốn tránh trách nhiệm khi đại dịch Covid-19 bùng phát bằng cách đổ lỗi cho người tiền nhiệm. Nhưng ngày 31/3, cựu tổng thống Obama đã đáp trả, theo Washington Post.

“Chúng ta đều đã chứng kiến hậu quả khủng khiếp của việc xem nhẹ cảnh báo về đại dịch", ông Obama viết trên trang Twitter cá nhân với 115 triệu tài khoản theo dõi. Đây được coi là chỉ trích đầu tiên của cựu tổng thống nhắm vào các phản ứng ban đầu của chính quyền Tổng thống Trump nhằm ngăn chặn mối đe dọa của dịch bệnh.

"Chúng ta không thể chịu thêm một cuộc khủng hoảng khí hậu nào nữa. Chúng ta, nhất là những người trẻ tuổi, phải yêu cầu chính quyền làm tốt hơn, thực hiện nghĩa vụ bỏ phiếu để làm nên thay đổi vào mùa thu này”, cựu tổng thống lên án quyết định đảo ngược các quy định về giảm khí thải, ban hành từ thời ông Obama, mà chính quyền của ông Trump đã tiến hành.

Tránh đối đầu trực tiếp với Tổng thống Trump

Dù những người thân cận với vị tổng thống thứ 44 của nước Mỹ cho biết thông điệp của ông Obama nhắm tới một nhóm chính trị gia đảng Cộng hòa chịu trách nhiệm cho thái độ phủ nhận nghiên cứu khoa học về khí hậu, quyết định quay trở lại sàn đấu chính trị của ông Obama trong bối cảnh đại dịch Covid-19 lan rộng phần nào hé lộ bước chuyển trong chiến lược của cựu tổng thống, cho thấy ông Obama sẽ xuất hiện nhiều hơn với vai trò trung lập.

Từ ngôi nhà ở Kaloroma, ông Obama cho biết quyết tâm sử dụng sự ảnh hưởng trên các nền tảng mạng xã hội để phổ biến thông tin, trên cơ sở sự thật và khoa học, nhằm giúp công chúng giữ an toàn cho bản thân, cũng như nâng cao sự đồng cảm và thiện ý của người dân trong bối cảnh thảm họa quốc gia.

Những người thân cận với ông Obama cho biết cựu tổng thống không muốn rơi vào phiền phức nếu xung đột trực tiếp với Tổng thống Trump. Các cựu trợ lý của ông Obama, mà nổi bật là Ron Klain, người chịu trách nhiệm chính tại Nhà Trắng trong xử lý đại dịch Ebola, được tin cậy giúp ông Obama đối phó với những chỉ trích từ chính quyền Trump, cũng như đính chính với công luận nếu chính quyền Trump phát đi thông tin sai lệch.

Ông Obama, khi đó là đương nhiệm tổng thống, và ông Trump, khi đó vừa chiến thắng
cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016, tại Nhà Trắng. Ảnh: AP.

"Tôi nghĩ tồn tại một sự cân bằng bất đắc dĩ ở đây. Cựu tổng thống Obama có tiếng nói to lớn, người dân vẫn muốn lắng nghe những thông điệp của ông ấy. Trong thời điểm khủng hoảng toàn cầu, ông ấy không muốn tạo ra điều mà về mặt chính trị bị coi là một cuộc chiến giữa cựu tổng thống Dân chủ với đương kim tổng thống Cộng hòa, dù Tổng thống Trump xử lý vấn đề này hoàn toàn sai lầm", Jen Psaki, giám đốc truyền thông Nhà Trắng dưới thời Obama, nhận định.

Tuy nhiên, các đồng minh của Tổng thống Trump đã nhanh chóng bám lấy dòng tweet của ông Obama để khuếch đại cuộc đấu chính trị trước thềm bầu cử 2020.

Thượng nghị sĩ Ted Cruz rất mỉa mai khi cho rằng ông Obama đã lên tiếng giúp sức mang tới "sự thất bại thảm hại của hai nhân vật Joe Biden và Nancy Pelosi", ứng viên Dân chủ và thủ lĩnh phe Dân chủ tại Hạ viện. Thông điệp của Thượng nghị sĩ Ted Cruz nhắm tới việc hai chính trị gia Dân chủ đã phản đối việc Tổng thống Trump áp đặt lệnh cấm di chuyển với người tới từ Trung Quốc, biện pháp được coi là giúp làm giảm tốc độ lây lan của đại dịch.

Người phát ngôn Nhà Trắng Judd Deere thì bày tỏ sự nuối tiếc vì "cựu tổng thống đã tạo ra sự chia rẽ thay vì phối hợp" ngăn chặn đại dịch.

"Trong thời gian bất ổn này, người dân Mỹ đang nhận được sự an ủi, hy vọng và nguồn lực hỗ trợ từ Tổng thống Trump. Người dân Mỹ có tinh thần rất mạnh mẽ và họ đang tiếp tục đáp lại lời kêu gọi dành tất cả cho người Mỹ theo những cách chưa từng có", ông Deere nói.

Thông điệp nhất quán

Các cộng sự của ông Obama khẳng định những thông điệp của cựu tổng thống Obama nhất quán với cam kết của ông về việc lên tiếng thân trọng khi nỗ lực của chính quyền Tổng thống Trump đảo ngược các chính sách "đinh" được phê duyệt dưới thời Obama có nguy cơ đe dọa lợi ích cộng đồng.

Cựu tổng thống Obama đã công khai lên tiếng phản đối việc Nhà Trắng dưới thời ông Trump tìm cách đảo ngược Đạo luật Chăm sóc sức khỏe hợp túi tiền, hay rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris về chống biến đổi khí hậu và Thỏa thuận hạt nhân Iran, cũng như thay đổi các chính sách về người nhập cư.

Tại một số thời điểm, cựu tổng thống tỏ ra kiềm chế và tránh đối đầu với chính quyền Trump. Động thái này khiến những người theo chủ nghĩa tự do, vốn trông đợi vào đối trọng có sức nặng của đảng Dân chủ nhằm cân bằng với ảnh hưởng của Tổng thống Trump, hoang mang và nản lòng.

Khi đại dịch Covid-19 bùng phát và diễn biến ngày càng căng thẳng, cựu phó tổng thống Joe Biden và Thượng nghị sĩ Bernie Sanders, hai ứng viên tổng thống của đảng Dân chủ không thể tiếp tục triển khai chiến dịch tranh cử, đã gần như chìm nghỉm trước những bài phát biểu được truyền hình trực tiếp từ Nhà Trắng của Tổng thống Trump.

Nước Mỹ đang gồng mình đối phó với đại dịch Covid-19. Ảnh: AP.

Trong tháng 3, Tổng thống Trump đã chuyển hướng những chỉ trích nhắm vào Washington về cách đối phó với đại dịch bằng cách công kích cách mà chính quyền cựu tổng thống Obama, khi đó ông Biden là phó tổng thống, trong ứng phó với đợt bùng phát của virus H1N1 năm 2009. Tổng thống Trump cũng cáo buộc chính quyền ông Obama đã ban hành những quy định tạo nên gánh nặng cho các công ty tư nhân trong sản xuất thiết bị xét nghiệm virus.

Cũng giống như phần còn lại của nước Mỹ, các hoạt động của ông Obama đã bị hạn chế vì đại dịch. Cựu tổng thống cùng bà Pelosi, chủ tịch Hạ viện, dự kiến tham gia một sự kiện vào tháng 3 tại Đại học Mỹ nhằm đánh dấu kỷ niệm 10 năm ban hành Đạo luật Chăm sóc sức khỏe hợp túi tiền. Tuy nhiên, sự kiện này đã bị hủy bỏ vì dịch bệnh.

Vì lẽ đó, cựu tổng thống Obama đã phải tìm cách khác để tăng sự tương tác đối với công luận, thông qua các bài viết công khai. Ông Obama bắt đầu tăng cường độ đăng tải trên Twitter, tham gia vào các chủ đề như tầm quan trọng của giữ khoảng cách xã hội, nguy cơ đối với y bác sĩ trong đại dịch, nỗ lực của các nhân viên cửa hàng tạp hóa cũng như các tổ chức từ thiện.

Hôm 30/3, ông Obama đăng tải trên Twitter đường dẫn tới câu chuyện của một tờ báo địa phương về cậu bé 7 tuổi được tuyên dương sau khi thu thập mũ tắm, găng tay, mặt nạ quyên góp từ các khách sạn, có thể sử dụng làm thiết bị bảo hộ cho nhân viên y tế.

Lên tiếng nhiều hơn trong đại dịch

Các trợ lý cho biết ông Obama sẽ đẩy mạnh hình ảnh trước công chúng trong những tuần qua. Các ý tưởng đang được xem xét bao gồm thông điệp ghi âm gửi tới nhân viên công vụ từ chính ông Obama, hoặc những cuộc trò chuyện qua điện thoại giữa ông Obama và phu nhân Michelle với các nhóm dân sự, các nhân viên y tế tuyến đầu nhằm bày tỏ sự biết ơn và ủng hộ tinh thần.

Trước đó, ông Obama đã lên tiếng trước công chúng khi bác sĩ Anthony S. Fauci, giám đốc Viện Dị ứng và các bệnh truyền nhiễm quốc gia có cuộc phỏng vấn trực tuyến trên Instagram về đại dịch Covid-19.

"Hãy lắng nghe giới khoa học. Làm phần việc của mình và chăm sóc người khác", ông Obama viết trên Instagram.

"Cựu tổng thống Obama sử dụng tầm ảnh hưởng trên không gian mạng để chia sẻ các nguồn và thông tin y tế cộng đồng quan trọng, giúp quảng bá những câu chuyện truyền cảm hứng về những nhân viên tuyến đầu và những người người xả thân giúp đỡ người xung quanh", Katie Hill, phát ngôn viên của ông Obama, cho biết

Bà Hill khẳng định cựu tổng thống Obama sẽ "tiếp tục cất lên tiếng nói trong suốt đại dịch và nhắn nhủ người dân Mỹ sẽ vượt qua đại dịch" giống như cách nước Mỹ đã cùng nhau vượt qua những tĩnh huống ngặt nghèo khác trong quá khứ bằng cách "đoàn kết và chăm sóc lẫn nhau".

Ông Obama kêu gọi người Mỹ tuân theo các khuyến nghị y tế của giới khoa học. Ảnh: AP.

Tuần trước, Tổng thống Trump công khai mong muốn giảm bớt các biện pháp giữ khoảng cách xã hội nhằm mở cửa lại một phần nền kinh tế vào dịp lễ Phục sinh, đi ngược lại cảnh báo của các chuyên gia y tế chính quyền liên bang.

Cựu tổng thống Obama sau đó đã lập tức chia sẻ một bài viết của New Yorker miêu tả tình hình quá tải tại các bệnh viện. "Tình hình sẽ chỉ càng diễn biến tồi tệ hơn khắp cả nước. Đây là lý do để duy trì chính sách giữ khoảng cách xã hội ít nhất tới khi chúng ta đã xét nghiệm toàn diện", ông Obama viết trên Twitter.

Các cố vấn của ông Obama cho biết dòng chia sẻ chỉ là một hướng dẫn y tế cộng đồng, không nhằm công kích trực tiếp Tổng thống Trump.

"Tôi nghĩ ngay lúc này, ông Obama đang cố gắng kêu gọi sự chú ý của công chúng vào sự thật và số liệu có thể được sử dụng để giúp họ đưa ra quyết định đúng đắn. Ông ấy sẽ điều chỉnh thông điệp của mình phù hợp. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng dù ông Obama có xuất hiện nhiều hơn, ưu tiên của ông ấy rõ ràng là, cuộc khủng hoảng này không phải là về một cá nhân nào", một trợ lý của ông Obama bình luận.