Nói đến đèo dốc miền núi cao phía bắc, người ta chỉ biết đến Pha Đin, Ô Quy Hồ, Mã Pì Lèng..., chí ít thì cũng là đèo Giàng, đèo Gió, chứ nói Thung Khe thì chả mấy ai biết. Tôi cũng thế, lần nào bắt đầu vòng cung Tây Bắc theo quốc lộ 6 qua Hòa Bình lên Mộc Châu, Sơn La cũng đi qua con đèo này, nhưng phải đến lần thứ ba, thứ tư gì đấy mới biết tên nó là Thung Khe. Với nhiều người, Thung Khe không quá hùng vĩ về cảnh sắc, nhưng lại khá nổi tiếng về tai nạn. Đèo cao vực sâu thì Thung Khe tất chẳng bằng Mã Pì Lèng, Ô Quy Hồ..., nhưng có lẽ vì đông xe tải, xe khách chạy quốc lộ 6 – tuyến đường nối Hà Nội với Tây Bắc, lại bởi cứ rong ruổi cung đường Tây Bắc là phải đi qua đây, hoặc vì gì nữa tôi không rõ, nên năm nào cũng nghe tai nạn ở đây, ít là một vụ, nhiều thì đếm quá một bàn tay, chỉ riêng trong giới phượt.

Những quán hàng trong sương trên đỉnh đèo Thung Khe.

Thế mà tôi - mỗi lần nhớ về Thung Khe - lại chẳng nghĩ đến đèo cao vực sâu, mà chỉ nhớ đến những thứ rất đẹp và bình dị, là biển mây và... ngô luộc. Chẳng phải vì tôi là “tay lái lụa”. Cũng vì tôi chẳng cầm lái bao giờ, chỉ ngồi sau cười tít mắt khi chiếc xe đổ đèo vun vút, hay chun mũi hít hà mùi ngô luộc bốc khói thơm sực trên đỉnh đèo, nên... “điếc không sợ súng”.

Lần đầu tiên tôi vượt Thung Khe là buổi tối. Lần ấy vừa kịp qua dốc Cun, dốc Kẽm, đến Thung Khe thì trời sập tối. Người và xe bồng bềnh trong sương, không còn nhìn thấy đường. Đèn pha phản chiếu sương mù lóa mắt, chỉ còn cách nhấp nháy xinhan đèn vàng dò dẫm theo vạch sơn trắng giữa đường mà đi, thỉnh thoảng lại giật mình hú hồn lách qua một chiếc xe tải kềnh càng bò rì rì giữa đường. Đi mãi vẫn thấy quanh co khúc khuỷu, vẫn dốc chồng dốc ngược lên trời đêm tối mịt, lờ mờ đoán rằng mình đang qua đèo. Chỉ đến lúc quay về, khi trời chiều còn sáng, mới sững sờ biết mình đã vượt con đèo cao ngất dốc ngược quanh co, cua tay áo khúc khuỷu giữa đêm tối và sương mù quánh đặc như cháo – “đặc sản” của Thung Khe.

Biển mây tràn thung lũng.

Giờ thì đã qua Thung Khe bao lần, cũng là bấy nhiêu bận ghé vào dãy quán lợp lá xiêu vẹo giữa đỉnh đèo. Lấy cớ là để cho xe dừng, cho gối chồn chân mỏi nghỉ ngơi, nhưng chủ yếu là để được xúm xít quanh bếp ngô luộc nghi ngút khói. Dãy quán tồi tàn ấy bán đủ thứ: Ngô luộc, mía tía, cơm lam, cải mèo, thêm đôi ba thân cây rêu mốc treo nhánh lan rừng, nhưng chúng tôi chỉ chúi mũi vào nồi ngô luộc. Co ro chen chúc trên chiếc bàn, hay gọi là phản cũng đúng, ghép lại từ những cây gỗ xù xì, xuýt xoa gặm bắp ngô luộc nóng hổi, mơ màng ngắm thung lũng dưới chân đèo, chẳng có gì thú vị bằng. Có lần về muộn, từ Mộc Châu xuống đến Thung Khe đã sâm sẩm tối, đã bảo nhau đi thẳng, nhưng qua đỉnh đèo, tất cả lại tấp xe vào dãy quán, vớt vát những bắp ngô luộc cuối nồi trên bếp than đỏ gần tàn. Cứ như thể không dừng giữa đỉnh đèo, không ăn bắp ngô luộc, thì như thiếu thiếu cái gì, như chuyến đi không trọn vẹn.

Qua Thung Khe bao lần, cũng là bấy nhiêu bận mê mải ngắm thung lũng trải dài dưới chân đèo. Thung Khe một ngày như có bốn mùa. Sáng trong trẻo, thung lũng dưới chân đèo mướt những thảm xanh đầy sức sống mùa xuân. Trưa chói chang, nắng từ trời cao xanh ngắt đổ ập xuống thung lũng cái oi ả ngày hè. Chiều dìu dịu, con đường đèo như dải lụa vắt ngang lưng núi chìm trong ánh vàng man mác mùa thu. Rồi khi đêm buông, sương mù kín đặc, trời quá mù ra mưa ướt lạnh tê tái như ngày đông giá.

Nhưng tuyệt nhất là khi Thung Khe dâng mây ngập đỉnh đèo. Có những tay lái vượt Thung Khe đến mòn lốp xe, nhưng cũng mới một hai lần được chiêm ngưỡng biển mây dưới chân đèo. Tôi thì mới một lần được Thung Khe cho thưởng mây, ngất ngây đến mãi sau này. Một biển mây trắng tinh bồng bềnh từ từ dâng lên từ dưới thung lũng. Cỏ cây, núi non dần chìm ngập trong mây. Lên đến ngang đỉnh đèo, biển mây lững lờ thả trôi. Dãy quán đen đúa, xiêu vẹo in hình trên biển mây trắng, đẹp liêu trai, ma mị. Mây luồn qua vách quán, vờn quanh làn khói bếp, ôm ấp những kẻ lữ hành đang ngây người trước cảnh sắc tựa chốn bồng lai. Mây trắng xốp như bông, khiến lũ chúng tôi thi nhau giơ tay nắm lấy những cục mây trắng, để thấy tay mình tan biến trong không khí ướt lạnh, hồn nhiên như lũ trẻ lên ba. Có đứa còn mơ màng, ước được ngả lưng trên biển mây bồng bềnh giữa lưng núi.

Nhưng chúng tôi chỉ ước thế thôi, chưa hồn nhiên đến mức thả mình vào giữa biển mây trắng xốp đầy mời gọi kia, bởi biết rằng dưới biển mây ấy là vực sâu thăm thẳm, sẵn sàng nuốt chửng những gì sểnh chân rơi xuống.

Hà Nội đang mưa phùn, rét buốt. Bất giác lại nhớ đến những lúc vượt Thung Khe trong sương mù ướt lạnh tê tái, lại thèm bắp ngô luộc bốc khói giữa biển mây bồng bềnh trên đỉnh đèo.