Để khám phá ra bí quyết làm nên món ăn nổi tiếng này, cây viết David Farley của Afar đã tới Hội An để đích thân trải nghiệm.

Món ăn đầy bí ẩn

Điều Farley làm ngay khi tới Hội An là đi tìm giếng Bá Lễ - một giếng cổ có từ lâu đời ở vùng này, nằm trong con hẻm nhỏ mà người dân vẫn hay quen gọi là hẻm Bá Lễ.

"Bá Lễ…?, tôi nói với người đàn ông gặp trên đường. Ông ấy chỉ tôi đi theo hướng ngược lại. Lúc này đây, tôi đang có mặt trên những con đường của Hội An – khu phố cổ được UNESCO công nhận… Tôi đã mạo hiểm đi vào con hẻm mà không có nhiều khách du lịch lai vãng tới, với hy vọng tìm ra một cái giếng" – Farley kể.

Theo Farley, anh nghe truyền rằng, nước giếng Bá Lễ có gì đó rất đặc biệt, một số người nói rằng nước trong giếng có tác dụng chữa bệnh, một số khác thì cho biết giếng Bá Lễ có mối liên hệ thần bí nào đó với thần tiên.

Tuy nhiên, việc tìm ra giếng Bá Lễ chỉ là bước đầu tiên trong hành trình tìm kiếm của Farley ở Hội An. Anh cho biết động lực chính để trải qua quãng đường dài gần 14.000km từ New York tới đây là để thưởng thức một món đặc sản chỉ dùng nước từ giếng Bá Lễ để chế biến.

Ảnh: Andrew Rowat

Ngày nay, tại nhiều thành phố trên thế giới, người ta có thể tìm thấy món ăn Việt. Song, Farley cho biết, "có một món đặc sản Việt mà bạn gần như không bao giờ tìm thấy ở Little Saigon (khu phố người Việt ở Nam California, Mỹ) hay thậm chí ở Sài Gòn – Việt Nam, đó là Cao Lầu".

"Món mì thơm mùi thảo mộc và thịt heo này có nguồn gốc từ Hội An. Sợi mì có kết cấu độc đáo, được làm từ các nguyên liệu địa phương, trong đó có nước từ giếng Bá Lễ và tro củi tràm lấy từ Cù Lao Chàm" – Farley cho hay.

Đi tìm lời giải

Theo cây viết người Mỹ, không nhiều người biết cách nấu Cao Lầu, có những gia đình đã "độc quyền" chế biến món ăn này qua nhiều thế hệ và chưa bao giờ truyền công thức ra bên ngoài. Vì lý do đó, Cao Lầu là một trong số ít món ăn trên thế giới thoát khỏi miếng bọt biển khổng lồ mà chúng ta gọi là "toàn cầu hóa".

"Bạn không thể tách Cao Lầu ra khỏi Hội An, cũng như không thể tách Hội An ra khỏi Cao Lầu" – Farley viết.

Farley đã có dịp thưởng thức Cao Lầu lần đầu tiên vào năm 2011, anh cho biết mình "chưa từng ăn món nào như Cao Lầu ở Việt Nam. Hương vị và thành phần hoàn toàn không giống với phở - món ăn gắn liền với hình ảnh Việt Nam".

"Lúc đó tôi đã nghĩ, đây không thể là món ăn Việt được" – Farley cho hay, tuy nhiên, sau chuyến thăm lần đó, anh đã nghiên cứu và tìm hiểu về nguồn gốc của Cao Lầu.

Ảnh: Andrew Rowat

"Điều gì đã khiến Cao Lầu trở nên kỳ diệu tới mức không nơi nào có được món ăn này? Buổi chiều đầu tiên tôi trở lại Hội An, giếng Bá Lễ trông thật bình thường, chẳng hé lộ điều gì. Tôi càng bước đi, càng quyết tâm tìm ra câu trả lời" – Farley thầm nghĩ.

Thật may, anh đã gặp được những người người bạn giúp đỡ để tìm ra đáp án cho câu hỏi đó. Ông Tạ Ngọc Em, chủ một gia đình có 4 thế hệ sản xuất sợi Cao Lầu truyền thống tại Hội An, đã đồng ý chia sẻ với Farley những gì anh muốn biết về Cao Lầu.

Theo đó, tro, nước giếng và hơi nước trong quá trình chế biến đều góp phần tạo nên nét độc đáo của món ăn này. Ngâm nước tro giúp sợi Cao Lầu có màu vàng nhạt như pha nghệ, đồng thời có tác dụng khử chua, cho phép sợi Cao Lầu có thể để được lâu hơn mà không mất chất. Sợi Cao Lầu khi chín sẽ có màu vàng nghệ và dẻo thơm.

Tuy nhiên, theo ông Em, không nhất thiết phải dùng nước từ giếng Bá Lễ. Gia đình ông đã đào một giếng riêng và nước ở đây có tính chất tương tự như nước ở giếng Bá Lễ, đều có thành phần chính là phèn chua, có tác dụng đối với sức khỏe và có công dụng bảo quản.

Ngoài ra, ông Em cho biết, mặc dù tro củi tràm và nước giếng là hai thành phần quan trọng trong Cao Lầu nhưng nhân tố chính làm nên thành công của món ăn này vẫn là kỹ thuật chế biến.

Ảnh: Andrew Rowat

Trước đó, hãng tin CNN (Mỹ) đã đưa Cao Lầu vào danh sách Top mì ngon nhất châu Á, đồng thời dành nhiều lời khen ngợi cho món ăn này của Việt Nam.

Tờ Huffington Post của Mỹ thì ca ngợi Cao Lầu là một trong những món ăn độc đáo nhất trong kho tàng ẩm thực phong phú của Việt Nam. Sợi mì để làm món Cao Lầu là tâm điểm và cũng là thành phần chính để tạo nên sự độc đáo cho món ăn.

Bài báo của Huffington Post cũng khẳng định, dù rằng ngày nay món Cao Lầu có được chế biến với nước giếng cổ và tro Cù Lao Chàm hay không không quá quan trọng. Điều quan trọng là món ăn này vẫn giữ được hương vị truyền thống, đậm đà bản sắc văn hóa của một đô thị cổ.