Trong 12 con giáp, rồng là loài vật được chú ý nhiều hơn cả vì chúng không những biểu tượng cho sức mạnh, quyền lực mà còn là linh vật của các bậc vua chúa. Loài rồng luôn là biểu tượng của vua chúa nên thường dân không được phép sử dụng trong bất cứ trường hợp nào.

Hầu như các vật dụng từ cân đai, áo mão đều được trạm khắc, thêu thùa tinh xảo bằng hình ảnh của loài linh vật này và các vật dụng của nhà vua đều được bắt đầu bằng từ Long (long bào, long mão, long sàng …).

Tuy nhiên con rồng trong thực tế chỉ là loài vật tưởng tượng của con người chứ chúng hoàn toàn không tồn tại trên trái đất này. Theo truyền thuyết loài rồng có thể biết bay như chim, biết làm mưa, làm gió … mà cho dù loài rồng có thật đi chăng nữa thì chúng chỉ là loài thuộc lớp bò sát mà thôi. Nên những khả năng tưởng tượng này hoàn toàn không có thật.

Có một số loài “gần giống” với biểu tượng rồng hiện vẫn còn tồn tại khắp nơi trên thế giới: rồng komodo, rồng đất … và nhiều loài còn sống và tồn tại ở Việt Nam như kỳ đà, cá sấu … , trong những loài ấy có lẽ họ nhông Agamidae là những loài còn hiện hữu nhiều nhất và đa dạng nhất.

Họ này gồm những loài có chân cao, ngón chân dài để di chuyển nhanh trên mặt đất, mặt nước. Một số loài có màng da nối liền chân trước với chân sau thành cánh để có thể lượn trên không. Hầu hết các loài thuộc họ nhông có thân hình gai góc được phủ bên ngoài bằng chiếc áo giáp sừng rất chắc chắn, vài loài sống trên cây có khả năng bay lượn từ cây này sang cây khác và khả năng ngụy trang, biến đổi màu sắc của các loài này rất đa dạng. Với khả năng “tàng hình” này các loài thuộc họ nhông Agamidae có thể lẩn tránh kẻ thù và tìm kiếm thức ăn rất dễ dàng.

Với 25 loài được phát hiện và công bố ở Việt Nam, chúng có vai trò rất lớn trong hệ sinh thái của nước ta. Nhân dịp năm con rồng, xin giới thiệu bài viết 2 kỳ một số loài mang dáng dấp của rồng còn sót lại ở Việt Nam sau kỷ Jura của nhà sinh vật rừng Phùng Mỹ Trung.

Rồng đất Physignathus cocincinus

Rồng đất Physignathus cocincinus là loài “khủng long” lớn nhất được tìm thấy ở nước ta có chiều dài gần nửa mét và nặng gần 2 kg, thường sống và săn mồi ở trên các cành cây ven các con suối lớn nơi các khu rừng còn tốt. Mặc dù chúng đã được đưa vào sách Đỏ Việt Nam để bảo vệ nhưng loài này thường bị săn bắt để lấy thịt cho các nhà hàng đặc sản nên số lượng của chúng đang bị đe dọa ở mức cao.

Tuy thân hình xù xì và hung dữ nhưng nó là một gã khổng lồ nhút nhát và một kỷ lục gia về lặn sâu và lâu dưới nước khi kiếm ăn. Nơi định cư của chúng thường là ven các con suối hay khu vực đầm lầy.

Nhông  capra Acanthosaura capra

Nhông capra Acanthosaura capra chỉ thua kém kích cỡ và cân nặng đối với loài rồng đất Physignathus cocincinus. Nhông capra là kẻ săn mồi mặt đất táo tợn và hung dữ, khi bị kẻ thù tấn công nó dương những chiếc gai nhọn và gồng người lên nhìn cơ thể rất “hoành tráng” khiến cho ngay cả những con chồn đèn háu ăn cũng khiếp sợ và không dám tấn công.

Chiến thuật này được nó áp dụng triệt để khi bị kẻ thù đe dọa và tỏ ra rất hiệu quả. Ngoài khả năng leo trèo và bơi lội, nhông Capra còn là một vận động viên nhảy dù liều mạng khi săn mồi và lẩn trốn kẻ thù.

Nhông natale Acanthosaura nataliae

Thay đổi sắc màu rất nhanh khi thời tiết thay đổi, loài nhông nataliae thường ẩn mình trên những chiếc lá cây rộng trong rừng mưa ở độ cao trên 1.000 m giúp nó bao phen thoát hiểm. Chiến thuật đổi màu còn giúp nó nhận ra nàng nhông cái nhanh nhất trong mùa giao phối và để khoe khoang với nàng về sắc đẹp, sự mạnh mẽ của chàng nhông cơ bắp khiến cho nàng nhông cái bị “hút hồn” rồi chấp nhận làm bạn tình.

Loài này được đặt tên một nữ khoa học xinh đẹp người Nga (Nataliae) đã có nhiều cống hiến và nghiên cứu bò sát, lưỡng cư ở Việt Nam.

Nhông ema Calotes emma

Với những chiếc đốt chân sau rất dài, tốc độ chạy nhanh kỷ lục, chiếc đuôi dài có tác dụng như một chiếc bánh lái giúp nhông ema Calotes emma cân bằng khi đi trên mặt nước mà không bị chìm. Loài nhông emma luôn khiến bạn bất ngờ khi được chứng kiến những bước chạy thoát thân trên mặt nước.

Ở tốc độ chóng mặt này, chỉ có những chiếc máy quay phim chụp hình chuyên dụng mới bắt kịp khoảnh khắc hiếm hoi đó trong tự nhiên. Loài này thường hay sưởi nắng trên các tảng đá nằm ven suối sau những cơn mưa dài hoặc sau những ngày mưa phùn ẩm ướt. Chuồn chuồn có lẽ là món khoái khẩu nhất của chúng khi vừa phơi nằng nhằm điều hòa thân nhiệt và vừa rình bắt mồi.

Nhông xám Calotes mystaceus

Vũ khí lợi hại nhất khi săn mồi của nhông xám là chiếc lưỡi dài, tốc độ phóng của lưỡi “nhanh như điện” khiến cho con mồi không có cơ hội thoát thân. Khi đã no nê với chiếc bụng căng đầy côn trùng, nàng nhông cái lặng lẽ bò xuống những đám thảm mục thực vật và đào đất đẻ trứng, rồi biến mất để phó mặc cho những đứa con “mang nặng đẻ đau” tự nở ra và tự xoay xở kiếm sống khi nở mắt chào đời.

Đó là tập tính không có tình mẫu tử của hầu hết các loài thuộc họ hàng nhà nhông chứ chẳng riêng gì loài nhông xám xấu xí này.