Tại cuộc họp báo hôm qua, ông Hồ Ngọc Mai, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Thủy lợi Bắc (đơn vị quản lý và khai thác hồ thủy lợi Vực Mấu), thừa nhận việc xả lũ tại hồ Vực Mấu là một trong những nguyên nhân gây ra lũ lớn tại Hoàng Mai, nhưng khẳng định “đúng quy trình”.

“Lúc 19h cùng ngày (30/9 - PV), chúng tôi cho xả cửa số 2 khi mực nước trong hồ mới đạt 20,54 m, trong khi theo quy định xả lũ, mực nước đạt 21 m mới xả. Đến 0h ngày 1/10, xả cửa số 4 khi mực nước trong hồ đạt 20,62 m; 0h24 xả tiếp cửa số 1; 4h20 xả cửa số 3 và đến 4h30 phút xả cửa số 5”, ông Mai phát biểu tại cuộc họp báo do Sở NN-PTNT tỉnh Nghệ An tổ chức, và khẳng định: “Việc vận hành tràn xả lũ hồ Vực Mấu được thực hiện đúng quy trình. Tuy nhiên, do lượng mưa quá lớn và tập trung trong thời gian ngắn, từ 19h ngày 30/9 đến 5h ngày 1/10 tại hồ đo được 407 mm, đến 18h cùng ngày là 585 mm, đạt tần suất lũ 0,5, tức 200 năm mới xuất hiện một lần, lại xảy ra trong đêm khuya cộng với thủy triều dâng nên lũ thoát chậm và gây ngập lụt”. Ông Nguyễn Văn Lập, Phó giám đốc Sở NN-PTNT Nghệ An, cũng cho rằng việc xả lũ là “bất khả kháng” và “đơn vị quản lý hồ đã vận hành đúng quy trình quy định nên không thể quy trách nhiệm về các thiệt hại do lũ gây ra” cho đơn vị này. Còn quy trình xả lũ như hiện nay đúng hay sai phải có đánh giá chính xác của các chuyên gia, sắp tới Sở sẽ tham mưu cho UBND tỉnh thuê chuyên gia đánh giá lại.

Ông Lê Sĩ Chiến, Phó chủ tịch UBND thị xã Hoàng Mai, cho biết lũ đã khiến 2 người chết, 1 người mất tích, thiệt hại hơn 800 tỉ đồng, trong đó có rất nhiều hộ dân thiệt hại hàng trăm triệu đồng do bị trôi cả đầm tôm, hươu, trâu bò. “Chúng tôi nhận được thông báo xả lũ của Xí nghiệp thủy lợi Quỳnh Lưu lúc 15h ngày 30/9. Các phường xã đều đã phát nguyên thông báo này trên hệ thống loa truyền thanh”, ông Chiến nói.

Nước về bao nhiêu... xả bấy nhiêu

“Các thủy điện ở Quảng Nam không có dung tích đón lũ”, ông Nguyễn Thanh Quang, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Nam đã đánh giá như vậy sau khi thủy điện Đăk Mi 4 và nhiều hồ chứa khác đồng loạt xả lũ.

Trách nhiệm của chủ hồ chứa là phải theo dõi diễn biến thời tiết để điều hành xả nước, phát điện và xả lũ, sao cho mỗi hồ chứa luôn có sẵn dung tích đón lũ. Nhưng theo dõi đợt lũ vừa rồi, ông Quang khẳng định các thủy điện không đảm bảo dung tích đón lũ, nước về hồ bao nhiêu lại...  xả bấy nhiêu. Theo báo cáo, thủy điện Đăk Mi 4 lúc 8h sáng 2/10 xả về sông Vu Gia lưu lượng 200 m3/giây, nhưng chỉ 1 giờ sau lại đăng ký xả 1.800 m3/giây. Thậm chí, lúc 12h ngày 2/10 xả đến 2.744 m3/giây. Sau khi cơ quan chức năng kiến nghị T.Ư can thiệp thì lúc 5 giờ ngày 3.10 mới giảm còn 814 m3/giây và ngày 4.10 xả 898,8 m3/giây.

Không đảm bảo dung tích đón lũ, các hồ thủy điện đã “nói không” với điều tiết lũ trong thời điểm vùng hạ lưu ngập nặng. Số liệu thống kê sau 3 ngày (từ ngày 1 đến 3.10) cũng cho thấy, các thủy điện chỉ lo xả nước để “đảm bảo an toàn hồ chứa”. Cụ thể, thủy điện Đăk Mi 4 thông báo xả đến 1.800 m3/giây (chưa kể 97 m3/giây xả phát điện qua sông Thu Bồn) vào sáng 2/10, thời điểm lưu lượng nước về hồ 2.000 m3/giây. Lúc 16h ngày 3/10 lưu lượng nước về hồ hơn 520 m3/giây,  xả hơn 480 m3/giây. Lúc 15 giờ cùng ngày, lưu lượng nước về hồ thủy điện A Vương 104,5 m3/giây, nhưng xả 105 m3/giây. Tại thủy điện Sông Tranh 2, lượng nước đổ về hồ luôn gấp hơn 3,6 lần so với lượng nước thoát qua các tổ máy, có thời điểm lên đến 2.200 m3/giây, và họ mở sẵn 6 cửa xả tràn. “Các tỉnh hạ lưu rất bị động, ban quản lý vận hành các hồ chứa thông báo thế nào thì hạ lưu biết thế ấy bởi khi đó mực nước hồ đã gần đầy hoặc qua tràn nên không thể không xả”, đại diện Trung tâm phòng chống lụt bão miền Trung - Tây nguyên đánh giá.

Dân không trở tay kịp

Ngày 4/10, PV có mặt tại vùng trũng thấp của H.Đại Lộc (Quảng Nam), chứng kiến cảnh nhiều nơi chìm sâu trong nước, có nơi ngập đến hơn 1,5 m do thủy điện Đăk Mi 4 vẫn đang tiếp tục xả lũ. Theo dự báo, chiều tối cùng ngày nước lũ lên trên báo động 2. Các học sinh tại Trường THPT Huỳnh Ngọc Huệ đã được nghỉ học.

Trước đó, hôm 2/10, mực nước các sông lên nhanh bất thường khiến người dân H.Đại Lộc hoang mang, tưởng vỡ đập nên tháo chạy lên núi tránh. Theo mô tả của một người dân tại thôn Tân An (xã Đại Lãnh), lũ dâng nhanh đến mức trong vòng 1 phút lên 3 cm. “Địa phương chúng tôi không hề nhận được thông báo nào đề cập việc thủy điện Đăk Mi 4 xả lũ với lưu lượng 2.744 m3/giây. Con số này có được là căn cứ vào tin báo lũ của Trung tâm khí tượng thủy văn Quảng Nam”, ông Phạm Thúy, Phó chánh văn phòng UBND H.Đại Lộc khẳng định.

Hôm qua, diễn biến lũ vẫn rất bất thường, càng khiến người dân Đại Lộc thêm lo sợ. Ông Trà Quốc Hùng (62 tuổi, trú thôn Tân An) bức xúc: “Lúc 12h, người của xã đi thông báo dân chuẩn bị trú tránh lũ, thì 13h, nước ở đâu ùa về ngập hết nhà cửa, không trở tay kịp”.