Sau 5 ngày bị giấu trong bức màn quân sự bí ẩn, danh tính quân nhân bị nghi ngờ đã gây ra vụ thảm sát 16 dân thường Afghanistan ở tỉnh Kandahar và khiến quan hệ Mỹ - Afghanistan rơi xuống mức thấp chưa từng thấy, cuối cùng đã được xác định.

Nhân vật này được xác định là Hạ sĩ Lục quân Robert Bales, 38 tuổi. Luật sư John Henry Browne của anh đã xác nhận thông tin do báo chí đưa ra.

Robert Bales (trái), nhân vật đã gây ra vụ thảm sát kinh hoàng ở Afghanistan

Một người hòa nhã?

Bales là người Lake Tapps, Washington. Đây là một cộng đồng sống êm đềm quanh một con sông, cách Seattle chừng 50km. Bales đã lập gia đình và là cha của hai đứa con nhỏ. Bales gia nhập Lục quân Mỹ lần đầu hồi tháng 11/2001, khoảng 2 tháng sau vụ khủng bố 11/9. Anh ta đã có 3 năm tham chiến tại Iraq, trước khi được điều tới Afghanistan. Anh ta đã được khen thưởng hơn 20 lần trong những lần tham chiến ở Iraq, gồm 3 huy chương Army Good Conduct dành cho các quân nhân có cách hành xử tốt.

Hàng xóm nói rằng Bales dường như không có vấn đề gì về đời sống quân ngũ. "Anh ấy luôn có thái độ tốt về quân đội" - Kassie Holland, người sống gần đó nói - "Anh ấy chưa từng tức giận gì về quân đội. Anh ấy vẫn thường nói: Vâng, làm lính là công việc của tôi. Đó là công việc tôi đang làm”. Holland nhớ lại rằng Bales rất hòa nhã với hàng xóm. "Tôi không thể tin anh ấy là thủ phạm. Hoàn toàn không có dấu hiệu gì. Thật quá buồn. Tôi không muốn tin vào chuyện này" - ông nói.

Gia đình Bales cho biết không có dấu hiệu nào cho thấy anh ta tức giận với đời sống quân ngũ. "Họ hoàn toàn bị sốc trước tin về vụ thảm sát" - Browne nói - "Anh ấy chưa từng nói gì thù hằn về người Hồi giáo. Về cơ bản anh ấy có đầu óc rất tỉnh táo".

Bales đã được tham gia khóa huấn luyện bắn tỉa và được đưa về Tiểu đoàn 2, Trung đoàn Bộ binh số 3 thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 3, Sư đoàn 2, vốn đóng ở Lewis-McChord và đã tham chiến ở Iraq 3 lần kể từ năm 2003.

Anh này bị thương 2 lần ở Iraq và từng phải phẫu thuật để cắt bỏ một phần bàn chân. Nhưng Browne và giới chức quân đội đã đưa thông tin khác nhau về lần bị thương thứ 2 của Bales. Lần đó anh ta bị thương vào đầu, sau một vụ tai nạn xe hơi. Giới chức quân đội thông báo rằng vụ tai nạn không liên quan tới chiến đấu. Nhưng Browne nói rằng Bales đã bị chấn thương tâm lý sau khi xe chở anh ta dính phải bom vệ đường.

Vụ thảm sát khiến người dân Afghanistan phẫn nộ và gây căng thẳng quan hệ giữa nước này với Mỹ

 Nạn nhân của hội chứng khủng hoảng tinh thần?

Ông cho biết khi trở về Seattle area, Bales nghĩ rằng anh ta sẽ không bị yêu cầu tham gia đơn vị chiến đấu ở Afghanistan. Gia đình tin rằng Bales chiến đấu thế là quá đủ và muốn anh ở lại quê nhà.

Cho tới khi có lệnh tham chiến, Bales đang được huấn luyện để trở thành một người tuyển quân. "Anh ấy không thích thú gì với việc phải tham chiến thêm một lần nữa" - Browne nói - "Anh ấy được người ta bảo rằng sẽ không còn phải chiến đấu nữa. Nhưng rồi họ lại kêu anh lên đường".

Bales tới Afghanistan vào tháng 12 năm ngoái. Ngày 1/2 năm nay, anh ta được điều tới một căn cứ nằm ngoài quận Panjwai, gần Kandahar, để làm việc cùng một lực lượng bảo vệ. Lực lượng này chuyên kết hợp hoạt động của lính đặc nhiệm với dân vận để đảm bảo có được sự an toàn quanh điểm đóng quân.

Browne nói rằng một ngày trước vụ thảm sát, Bales đã thấy một người bạn bị mìn phạt đứt chân. Browne không rõ thân chủ của ông có bị khủng hoảng tinh thần sau biến cố (PTSD) hay không, nhưng các chuyên gia nói rằng việc ai đó từng bị PTSD do thương tật và trực tiếp chứng kiến người khác bị thương, anh ta sẽ có nhiều khả năng có hành động mất kiểm soát.

PTSD được thể hiện dưới nhiều triệu chứng khác nhau, từ chỗ lo lắng, trầm cảm, tức giận vô cớ, rối loạn, dễ cáu kỉnh, cô lập xã hội, nghiện rượu và ma túy cho tới những cơn ác mộng. Bác sĩ Josef Ruzek ở Trung tâm chăm sóc sức khỏe Palo Alto nói rằng có 3 dạng triệu chứng chính của PTSD.

"Các triệu chứng đầu tiên là sự xuất hiện của các ký ức trong tâm hồn. Một bệnh nhân PTSD sẽ bị ảnh hưởng bởi những trải nghiệm đau thương đã xảy ra. Đôi khi chúng còn xuất hiện trong cả giấc mơ. Họ cũng bị căng thẳng về thể xác, khó ngủ, mất tập trung. Cuối cùng, họ trở nên hạn chế về cảm xúc, họ cảm thấy mình mất kết nối với người khác và xã hội" - ông cho biết.

PTSD còn xuất hiện ở những người bị thương tổn tâm hồn, vốn xuất hiện nhiều ở các cựu chiến binh Iraq và Afghanistan, do việc sử dụng tràn lan của bom vệ đường. Hồi năm 2008, Rand Corp ước tính rằng khoảng 1/5 các quân nhân từng phục vụ ở Iraq và Afghanistan, tức gần 300.000 người, đã bộc lộ các triệu chứng bị PTSD.

"Chúng ta đã biết rõ kể từ cuộc chiến tranh Việt Nam rằng những vụ bạo lực của quân nhân thường gắn chặt với việc đồng đội của anh ta bị giết hoặc bị thương trong chiến đấu" - Roger Pitman, một nhà tâm lý ở Trường Y Harvard, người dành nhiều thời gian nghiên cứu về PTSD nhận xét - "Cái chết hoặc việc đồng đội bị thương sẽ tạo nên một cơn tức giận mù quáng trong tâm hồn của người lính".

Ít khả năng bị tử hình

Nhưng ngoài vấn đề PTSD, dữ liệu tòa án cho thấy Bales từng bị bắt ở Tacoma, Washington hồi năm 2002 vì tội tấn công một người phụ nữ anh ta đã hẹn hò trước khi cưới người vợ hiện nay. Bales đã không nhận có tội và phải trải qua 20 giờ tư vấn kiềm chế cơn giận để tòa khép lại vụ việc. Sau đó 3 năm, anh ta còn bị nghi ngờ gây ra một vụ đâm xe và bỏ chạy, nhưng do thiếu chứng cứ nên đã không bị buộc tội.

Trong thông tin gửi tới cho báo chí, giới chức quân đội Mỹ nói rằng Bales có uống rượu và gặp vấn đề về hôn nhân trước khi thực hiện vụ xả súng. "Anh ta đơn giản là gãy gục trong tâm hồn" - một quan chức quân đội giấu tên nói.

Hiện Bales đã được đưa từ Kuwait về một nhà tù quân đội Mỹ ở Fort Leavenworth, Kansas. Lục quân Mỹ đang điều tra vụ giết người của Bales và đây là bước đầu trong tiến trình pháp lý sẽ kéo dài. Sau vài tuần nữa, Bales sẽ nhận các cáo buộc ban đầu và phải mất nhiều thời gian hơn để người ta xem xét có đưa anh này ra tòa án binh hay không.

Giới quan sát tin rằng nếu bị buộc tội giết người, Bales vẫn sẽ có nhiều khả năng chỉ lãnh án tù chung thân. Dù Bộ trưởng Quốc phòng Leon Panetta tuyên bố Bales sẽ phải đối mặt với án tử hình, đây là điều vô cùng hiếm xảy ra trong quân đội Mỹ. Cần biết rằng kể từ khi án tử hình được quân đội Mỹ chính thức thông qua vào năm 1984, đã có 52 trường hợp bị đề nghị nhận hình phạt cao nhất, nhưng cuối cùng chỉ có 16 người bị tuyên phạt mức án này. 6 người trong số đó đang chờ thi hành án, 2 người đã được giảm án xuống chung thân và 8 người đang kháng án.