Ngôi làng Phortse nằm trên một cao nguyên ở Thung lũng Khumbu của Nepal, được bao quanh bởi những sườn núi xanh mướt và những đỉnh núi phủ đầy tuyết.

Trong một con ngõ hẹp ở độ cao 3.800 mét (12.500 feet), phóng viên của tờ SCMP tình cờ bắt gặp hai thanh niên ở độ tuổi ngoài 20 đang quay sợi trên ban công. Khi được hỏi liệu họ đã từng đặt chân tới đỉnh Everest gần đó chưa, họ chỉ gật đầu một cách rất thờ ơ.

Những thanh niên ở làng Phortse, Nepal thể hiện sự bình thản khi nhắc đến việc chinh phục đỉnh Everest
 hùng vĩ nhất thế giới. Ảnh: Neelima Vallangi

Một chủ nhà trọ gần đó là Panuru Sherpa cũng bình thản cho hay: “Tôi đã lên đỉnh Sagarmatha (cách gọi Everest theo tiếng Nepal) khoảng 13 lần.”

Trong ngôi nhà, ba cha con Pasang Kanchi Sherpa thì cho biết, họ thậm chí là gia đình đầu tiên lập kỷ lục Guinness thế giới khi cùng nhau chinh phục đỉnh núi vĩ đại này vào mùa xuân năm 2021.

Cô con gái 21 tuổi trong nhà chia sẻ: “Chúng tôi lên đường mà không có kế hoạch gì cả.”

Kể từ nửa sau của thế kỷ 20, khi hoạt động thương mại ở dãy Himalaya bắt đầu diễn ra, những người Sherpa sinh sống ở vùng này đã đóng một vai trò to lớn trong việc hỗ trợ các đoàn thám hiểm, khách nước ngoài. Họ không chỉ có thể đảm nhận vai trò hướng dẫn viên, mà đôi khi còn là người khuân vác hành lý cho cả đoàn.

Có lẽ không có nơi nào khác trên thế giới tự nhiên tập trung được nhiều người chinh phục Everest như vùng đất này. Chỉ tính riêng làng Phortse đã có tới 70 người chinh phục đỉnh núi cao nhất thế giới và còn sống. Đồng thời, nơi đây cũng ghi nhận số lượng tập thể leo núi Everest cao nhất từ một ngôi làng, theo số liệu từ Cơ sở dữ liệu Himalaya, một kho lưu trữ trực tuyến về tất cả các chuyến thám hiểm leo núi ở Nepal.

Người leo núi trẻ nhất trong làng là 16. Có ít nhất 22 người đã leo Everest trước khi bước sang tuổi 20.

Tenzing Dorjee Sherpa (trái), Sonam Tashi Sherpa (phải) và Pasang Kanchi Sherpa, bộ ba cha con
đầu tiên cùng nhau chinh phục đỉnh Everest ở độ cao 8.848 mét. Ảnh: Phunuru Sherpa

Cuộc gặp gỡ tình cờ của những dân làng Phortse và nhà leo núi nổi tiếng người Mỹ Conrad Anker ở phía bắc Sagarmatha vào năm 1999 đã đặt nền móng cho tình trạng hiện tại. Khi đó, Anker đã cùng Alex Lowe đặt mục tiêu trở thành những người Mỹ đầu tiên trượt tuyết ở độ cao 8.000 mét. Không may, một trận tuyết lở vào tháng 10 năm đó đã cướp đi sinh mạng của Alex.

2 năm sau đó, khi quay trở lại vùng đất này, Anker tiếp tục gặp lại người làng Phortse. Lần này, ông đến đây cùng với Quỹ từ thiện Alex Lowe, được thành lập để tưởng nhớ người bạn quá cố. Ngân sách của quỹ dùng để tài trợ cho một trường học ở thung lũng này. Từ đó, Trung tâm leo núi Khumbu (KCC) được thành lập và giúp cho việc leo núi của người dân địa phương trở nên bài bản hơn rất nhiều.

Cảnh huấn luyện tại Trung tâm leo núi Khumbu năm 2022. Ảnh: Amrit Ale

Phunuru Sherpa, Chủ tịch KCC, từng 6 lần leo Everest, cho biết: "Có rất nhiều người ở Phortse leo núi, nhưng chúng tôi không có bất kỳ kỹ thuật nào. Vì vậy, chúng tôi đã yêu cầu Anker mở trường dạy".

Do sống quen ở môi trường núi cao, người Sherpa có lợi thế khi leo núi mà không cần phải đào tạo từ đầu. Nhưng việc thiếu chuyên môn kỹ thuật sẽ hạn chế khả năng của họ hoặc có thể trong những tình huống xấu nhất, họ tử vong hoặc gặp tai nạn.

Theo Cơ sở dữ liệu của Himalaya, đã có ít nhất 310 người chết trên chặng leo Everest kể từ năm 1921, trong đó 122 người là người Nepal, gần 80% là người Sherpa. Nhưng nguyên nhân chủ yếu là do gặp phải thiên tai như tuyết lở, ngã hoặc băng tan – chứ không phải do kiệt sức, tê cóng hoặc say núi liên quan đến độ cao, những nhân tố từng là “ác mộng” với khách nước ngoài.

Hướng dẫn viên người Nepal Dawa Yangzum Sherpa đang thực hiện kiểm tra thiết bị leo núi
một cách kỹ lưỡng trước khi bắt đầu hành trình. Ảnh: AFP

Mục đích khóa học mà Anker dạy người Sherpa là giúp họ có những kiến thức về an toàn. Khóa đầu tiên tổ chức vào năm 2004. Anker và Phunuru đi vòng quanh thung lũng Khumbu, thuyết phục những người Sherpa tham gia khóa học.

Khóa học được tổ chức mỗi năm một lần, trong hai tuần vào mùa đông. Những chuyên gia giỏi trong lĩnh vực leo núi, có kinh nghiệm tình nguyện làm người hướng dẫn để dạy các học viên. Họ sẽ học được những kiến thức cơ bản về lý thuyết lẫn thực hành leo núi, kỹ năng sử dụng dây thừng, sơ cứu, cứu hộ, bên cạnh việc làm quen với các thiết bị leo núi hiện đại, dự báo thời tiết.

Đến nay hơn 1.500 người tốt nghiệp chương trình đào tạo này. Chương trình cũng trở thành khóa học nghề hàng đầu, được nhiều người theo học ở Nepal. Những người được đào tạo tại KCC sẽ dễ dàng kiếm việc hơn. Họ được truyền dạy mọi kỹ năng cần thiết, quan trọng để sống sót khi làm việc ở vùng núi.