Đó là những hạt tinh thể với đủ màu sắc, long lanh như ngọc, rắn như kim cương, búa đập không vỡ, lửa thiêu không cháy. Chúng được tìm thấy trong đống tro tàn sau khi hỏa thiêu hài cốt của một nhà tu hành nào đó. Cho đến nay, khi nền khoa học kỹ thuật của nhân loại đã phát triển ở trình độ cao, xá lợi Phật vẫn tồn tại, thách thức mọi lời giải đáp.

Kết tinh sau khi các vị Phật thoát xác phàm

Xá lợi là những phần kết tinh còn lại sau khi làm lễ trà tỳ (hỏa thiêu) nhục cốt của đức Phật và các vị cao tăng. Đối với người thường, sau khi thiêu xác, chỉ còn tro và phần xương cháy chưa rã. Ngoài Xá lợi Phật còn có Xá lợi Thánh Tăng và các vị đạo sư đắc đạo, sau khi làm lễ trà tỳ, đệ tử cũng thâu được nhiều Xá lợi bao gồm Xá lợi Xương, Xá lợi Răng và ngọc Xá lợi. Tóc và móng tay của đức Phật khi ngài còn tại thế cũng được thờ làm Xá lợi.

Ngọc Xá lợi là phần tủy kết tinh trở lại thành những viên có hình thể hơi tròn và cứng, lớn nhỏ khác nhau. Viên lớn như hạt đậu hạt bắp; viên nhỏ như hạt gạo. Xá Lợi có nhiều màu sắc và sáng đục khác nhau. Thông thường, Xá lợi có màu trắng, đỏ, hồng, xanh và vàng; có thứ trong như thủy tinh hoặc trắng ngà như hạt gạo; có thứ phát ra ánh sáng nhẹ nhàng như pha lê, cũng có thứ màu sáng nhuận như san hô. Ngọc Xá lợi là thành quả của công phu tu hành giữ gìn giới luật và công năng tu tập thiền quán cao thâm của đức Phật và các vị cao tăng.

Theo kinh sách nhà Phật, ý nghĩa việc thờ Xá lợi rất sâu sắc. Đức Phật sau khi nhập niết bàn có nhắn nhủ rằng sau này, thời Phật không còn tại thế thì đỉnh lễ Xá lợi Phật cũng như đang diện kiến đức Phật, người thờ Xá lợi Phật có một ấn tượng về tâm linh khi mình đỉnh lễ, những lời hứa nguyện thiêng liêng đối trước đức Phật được vững chắc hơn. Có nghĩa là thờ Xá lợi Phật như là thờ đức Phật vậy.

Theo ghi chép trong lịch sử Phật giáo, khi Phật tổ Thích Ca Mâu Ni viên tịch, các đồ đệ đã đem xác của ngài đi hỏa táng. Sau khi lửa tàn, họ kinh ngạc phát hiện thấy trong phần tro có lẫn rất nhiều tinh thể trong suốt, với nhiều hình dạng và kích thước khác nhau. Đặc biệt, các tinh thể này cứng như thép, tỏa ra những tia sáng muôn màu, giống như những viên ngọc quý. Các đồ đệ của đức Thích Ca đếm được 84 ngàn viên, đựng đầy trong 8 hộc và 4 đấu. Xá lợi Phật sau này được chia thành 84 ngàn phần đựng trong 84 ngàn tháp báu nhỏ ban bố khắp các nước.

Xá lợi Phật là có thật

Không chỉ tồn tại trong lịch sử, giống như truyền thuyết, Xá lợi nhà Phật nhiều lần xuất hiện ngay ở thời kỳ đương đại. Khá nhiều trường hợp các vị cao tăng sau khi viên tịch, hỏa thiêu đã để lại Xá lợi.

Đức vua Trần Nhân Tông, người sáng lập Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử cũng để lại Xá lợi sau khi hóa. Ngài xuất gia tu hành khổ hạnh lấy hiệu là Hương Vân Đại Đầu Đà, xưng là Trúc Lâm Đại sĩ. Khi Phật Hoàng viên tịch, các đồ đệ vâng theo di chúc đã tiến hành hỏa thiêu ngài ngay tại Am Ngọa Vân. Pháp Loa, tổ thứ hai của Thiền Phái Trúc Lâm đến tưới nước thơm lên giàn hỏa, thu được ngọc cốt và hơn 3000 viên ngọc Xá lợi. Ngọc cốt được an trí vào lăng Quy Đức (hay còn gọi là Đức lăng), một phần xá lợi thu được lưu giữ tại tháp Phật Hoàng ở Ngọa Vân, phần còn lại được đưa về lưu giữ tại Bảo tháp chùa Tư Phúc trong Đại Nội (cấm thành Thăng Long), sau đó được phân thành nhiều phần lưu giữ ở nhiều nơi để nhân dân và phật tử thờ phụng.

Xá lợi Phật còn xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới, miễn là nơi đó có những vị cao tăng. Tháng 12/1990, một vị cao tăng là Hoằng Huyền Pháp sư ở Singapore viên tịch, sau khi thi thể được hỏa thiêu, người ta phát hiện thấy trong phần tro của ngài có 480 hạt cứng, hạt to cỡ như hạt đỗ tương, hạt nhỏ cỡ bằng hạt gạo, trông gần như trong suốt và tỏa sáng lấp lánh như những hạt kim cương. Sau khi phân tích, các nhà nghiên cứu đã xác định rằng, đó chính là thứ gọi là Xá lợi.

Tháng 3/1991, một nhà sư ở Ngũ Đài Sơn, Trung Quốc, sau khi viên tịch đã được tiến hành nghi thức hỏa táng theo tâm nguyện của ngài. Trong phần tro còn lại người ta phát hiện được tới 11 ngàn hạt Xá lợi, đạt kỷ lục thế giới từ trước đến nay v ề những trường hợp Xá lợi được ghi nhận một cách chính thức.

Viên Xá lợi có thể to như quả trứng vịt, đó là trường hợp của m ộ t n h à sư Quảng Tây, Trung Quốc. Năm 1989, ngài viên tịch ở tuổi 93 tuổi. Sau khi hỏa thiêu, người ta tìm thấy trong tro hài cốt 3 viên Xá lợi màu xanh lục, trong suốt, đường kính mỗi viên lên tới 3- 4cm, tựa như những viên ngọc lục bảo.

Lại có một số trường hợp, Xá lợi chính là một bộ phận nào đó của cơ thể không bị thiêu cháy. Năm 1994, nhà sư Viên Chiếu ở núi Quan Âm, trong một buổi giảng kinh tối đã nói với các đệ tử: Ta sẽ để lại trái tim cho chúng sinh. Sau đó vị sư này ngồi kiết già rồi viên tịch.

Theo đúng pháp quy của nhà chùa, các đệ tử đặt thi thể bà lên một phiến đá xanh, xếp củi chung quanh và tiến hành hỏa hóa. Lửa cháy sáng rực suốt một ngày một đêm. Trong đống tro nguội, các đệ tử thu được 100 viên Xá lợi to nhỏ khác nhau. Có viên hình tròn, có viên lại nở xòe ra như những bông hoa (Xá lợi hoa). Những bông Xá lợi hoa trông rất đẹp, lóng lánh như những bông hoa tuyết, xung quanh còn được giát bằng những hạt Xá lợi nhỏ cỡ hạt gạo, sắc đỏ, vàng, lam, nâu… hết sức kỳ diệu. Nhưng điều kỳ diệu hơn cả là trái tim của nhà sư không hề bị thiêu cháy. Sau khi ngọn lửa tắt trái tim vẫn còn mềm, nóng, rồi mới nguội dần và cứng lại, biến thành một viên Xá lợi lớn, màu nâu thẫm. Khoảng 100 đệ tử có mặt trong lễ hỏa táng đã tận mắt chứng kiến hiện tượng lạ lùng đó. Theo kể lại, Pháp sư Viên Chiếu là người từ bi, tính tình điềm đạm và ôn hòa, thường ngày bà chỉ ăn rất ít.

“Trái tim bất diệt” của Hòa thượng Thích Quảng Đức cũng là một trường hợp có thật về sự tồn tại của xá lợi là một bộ phận trên thân thể nhà sư. Đây cũng là một sự huyền linh khó ai giải thích được. Trước ngày thống nhất đất nước, để chống lại chính sách của chế độ Mỹ Diệm, nhà sư tự thiêu tại ngã tư đường. Sau đó, di thể của Hòa thượng Thích Quảng Đức được đưa về hỏa táng. Khi xương cốt đã rã thành tro, người ta tìm thấy trái tim của vị cao tăng này vẫn đỏ hồng thành một khối. “Trái tim bất diệt” được thỉnh về chùa Xá Lợi rồi mang sang chùa Việt Nam Quốc Tự để bảo vệ, vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

Có niềm tin mới thấy Xá lợi

Nhà Phật có câu “Linh bất linh tại ngã”, linh hay không linh là do mình, nếu tin thì sẽ thấy, không tin thì không thấy, không thấy mà vẫn tin tin thì sẽ thấy, mình có phát nguyện tu tập, sửa đổi thì có được những phúc báu, một lòng tín tâm với Xá lợi khi mà diện kiến bằng tâm trí thành trí kính như đối diện đức Phật thì tâm mình được thanh tịnh an lạc và những lời hứa nguyện sẽ được vững chắc, mọi sở nguyện đều được thành tựu và viên mãn.

Kinh sách chép một chuyện linh ứng về hình ảnh của Xá lợi Phật. Cách đây gần 2000 năm, thiền sư Khương Tăng Hội từ Việt Nam chống gậy sang miền Giang Tả của Trung Quốc để truyền bá Phật pháp. Ngài đến kinh đô Kiến Nghiệp của nước Ngô (1 trong 3 nước chia nhau thế chân vạc thời Tam Quốc) để dựng am tranh và lập bàn thờ Phật. Thời đó, tuy đạo Phật đã truyền vào nước Ngô song vì mới manh nha buổi đầu nên người trong nước còn ngờ vực và rất ngạc nhiên khi thấy một “ông thầy tu” xuất hiện, họ đã tâu lên với vua là Tôn Quyền rằng: “Có một người ở nước ngoài mới vào, trông dáng điệu và cách ăn mặc của người ấy khá lập dị, lạ mắt, vì thế xin nhà vua cho kiểm tra xét hỏi kỹ càng”.

Nghe tâu, Tôn Quyền sai người mời Khương Tăng Hội đến gặp và hỏi: “Đạo Phật có gì linh nghiệm?”. Khương Tăng Hội đáp: “Có ngọc Xá lợi Phật”. Tôn Quyền hỏi Xá lợi là gì? Ngài giải thích, xá lợi là phần còn lại sau khi dùng lửa hỏa thiêu thân của Phật Thích Ca Mâu Ni khi ngài mới qua đời. Thân ấy là thân kim cương, không có gì làm hư hại được, song vì lòng đại bi thương xót chúng sanh nên Phật đã dùng thần lực khiến nát thành hàng chục vạn hạt ngọc sáng đẹp li ti để lại cho đời. Ai nhìn thấy và cung kính chiêm ngưỡng, lễ bái xá lợi, người ấy sẽ được phước lớn.

Ngài trả lời rằng tuy Phật đã nhập diệt, nhưng Xá lợi của Ngài lưu lại vẫn hiển hiện. Ngô Tôn Quyền không tin buộc Ngài phải cầu cho được Xá Lợi thì mới cho phép kiến lập Tháp Tự, nếu không được sẽ bị trị tội. Vì sự tồn vong hưng thịnh của Phật pháp, Ngài cùng đại chúng đã đặt một bình đồng trên toà cao, chí thành khẩn cầu Xá Lợi hiển hiện oai linh. Đến ngày thứ hai mươi mốt, Xá lợi đã xuất hiện trong bình chiếu sáng năm màu rực rỡ. Ngô Tôn Quyền tự tay cầm lấy bình chứa Xá Lợi đổ lên mâm đồng. Hạt Xá Lợi vừa rơi xuống thì mâm đồng liền bị bể tan. Ngô Tôn Quyền cho để Xá Lợi lên đe bằng sắt và dùng búa đập. Chỉ thấy đe lún xuống và Xá Lợi vẫn tỏa hào quang sáng ngời. Thấy điềm linh dị rõ ràng, Ngô Tôn Quyền mới có niềm tin trong Phật pháp.

Do vậy, kính sách dạy rằng người nào thờ Phật bằng tâm trí thành, trí kính Xá lợi sẽ phát triển, và có được sự màu nhiệm khi mình chiêm bái Xá lợi, tâm lực của ta sẽ rung động, thân thể an định lặng yên và làm tan biến hết tham sân si trong mỗi con người. Ngược lại, người nào không thành tâm, còn nghi ngờ, lơ là xem thường thì Xá lợi đó sẽ không còn, ngoài ra cũng có trường hợp vì Xá lợi quý nên một số kẻ lấy và sẽ mất đi.

Vài chục năm trở lại đây, giới khoa học bắt đầu tìm cách giải thích những hiện tượng huyền bí được nhà Phật nói đến trong kinh điển như họ đã từng nghiên cứu lý giải các hiện tượng trong thiên nhiên, vũ trụ và con người. Thế nhưng, khi bắt tay vào nghiên cứu hiện tượng Xá lợi, họ đã gặp phải không ít khó khăn, trở ngại.

Thách thức mọi lời giải đáp

Về sự hình thành của những viên Xá lợi, cho đến nay vẫn tồn tại nhiều cách giải thích khác nhau. Các nhà xã hội học cho rằng, do thói quen ăn chay, thường xuyên sử dụng một khối lượng lớn chất xơ và chất khoáng, trong quá trình tiêu hóa và hấp thụ, rất dễ tạo ra các muối phosphate và carbonate, những tinh thể muối đó tích lũy dần trong các bộ phận của cơ thể và cuối cùng biến thành Xá lợi. Tuy nhiên, giả thuyết này không đủ sức thuyết phục. Bởi lẽ số người ăn chay trên thế giới có tới hàng trăm vạn, nhưng tại sao không phải ai khi bị hỏa táng cũng sinh Xá lợi. Số người theo đạo Phật cũng nhiều vô kể, thế nhưng tại sao trong cơ thể của những tín đồ bình thường lại không có Xá lợi?

Các nhà khoa học lại cho rằng, có thể Xá lợi là một loại hiện tượng có tính bệnh lý, tương tự như bệnh sỏi thận, sỏi bàng quang, sỏi mật… giả thuyết này cũng khó đứng vững. Bởi vì, sau khi đưa xác đi thiêu, trong phần tro của những người mắc các chứng bệnh kể trên, không hề phát hiện thấy có Xá lợi. Mặt khác, những cao tăng có Xá lợi thường là những người lúc sinh thời thân thể rất khỏe mạnh và tuổi thọ cũng rất cao.

Nhà Phật cũng có những quan điểm riêng về vấn đề Xá lợi. Quan điểm thứ nhất cho rằng Xá lợi là kết quả của quá trình tu hành và khổ luyện. Quan điểm thứ hai cho rằng: Xá lợi là kết quả của quá trình tu dưỡng đạo đức, chỉ ở những người có tấm lòng đại từ đại bi, luôn làm việc thiện thì sau khi viên tịch mới có thể sinh Xá lợi.

Tuy nhiên, cuối cùng thì Xá lợi đã được hình thành như thế nào? Thành phần của nó ra sao? Chẳng phải kim loại, chẳng phải phi kim, cũng chẳng phải kim cương, lục bảo, chỉ làtro cốt còn lại của người tu hành sau khi hỏa táng, vậy mà sao đốt nó hoài cũng không cháy, thậm chí vẫn sáng lấp lánh màu sắc, thách thức với thời gian, chẳng mảy may hư hỏng... Hàng loạt câu hỏi như vậy cho đến nay vẫn là những câu đố chưa có lời giải đáp.

Xá lợi Phật có một vai trò quan trọng đối với niềm tin tâm linh của những người con Phật. Vì Xá lợi là báu vật biểu trưng như đức Phật còn tại thế. Nếu các Phật tử dùng tâm vô nhiễm, cung kính lễ bái, cúng dường, tán thán thì được phước đức vô lượng vô biên. Xá lợi không chỉ là nhân tố tạo nên mọi sự phúc đức mà còn là động lực chuyển xoay tâm hồn con người từ hung dữ trở thành hiền lương, từ vô đạo đức trở thành có đạo đức.