Trong số những học viên nữ đang cai nghiện tại Trung tâm Chữa bệnh - Giáo dục - Lao động Xã hội (CB - GD - LĐXH) tỉnh Điện Biên, mỗi người một hoàn cảnh khác nhau nhưng họ có một điểm chung là đã từng vướng vào ma túy rồi mắc nghiện.

Giờ đây, những "bóng hồng" ấy đang quyết tâm sửa chữa sai lầm trong quá khứ để trở về để làm lại cuộc đời...

Mắc nghiện từ người thân

Khi chúng tôi đến Trung tâm CB-GD-LĐXH tỉnh Điện Biên, các học viên đang trong giờ lao động, dọn dẹp vệ sinh, tăng gia sản xuất. Trong số 441 học viên ở đây, có đúng 6 học viên nữ. Khác hẳn với sự ồn ào, huyên náo của các học viên nam, mấy "bóng hồng" này chỉ im lặng, cần mẫn lao động, trong ánh mắt họ lộ rõ vẻ u buồn, mặc cảm...

Để hiểu hơn về số phận, những khuất khúc cuộc đời của những người phụ nữ trót vướng vào ma túy, chúng tôi cùng với cán bộ Trung tâm phải mất rất nhiều thời gian động viên, giải thích thì họ mới chịu mở lời. Tôi đặc biệt chú ý đến người đàn bà trung niên, dáng người thấp đậm, ánh mắt lúc nào cũng cắm cúi, họa hoằn lắm mới ngước lên nhìn người đối diện. Chị tên Pờ Hừ Xó, nhà ở bản Đoàn Kết, xã Chung Chải, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên. Chị kể cho chúng tôi nghe về quãng thời gian 20 năm mắc nghiện của mình trong nỗi xót xa, sầu tủi. Chị bảo, chị đã muốn chôn chặt nỗi đau này xuống từ lâu, không muốn nhắc lại cái "quá khứ nghiện", "quãng ngày đen tối" của mình. Bởi, chỉ vì trót không làm chủ được bản thân, chị đã ném đi tất cả từ sức khỏe, danh dự đến tương lai của mình vào ma túy. Để bây giờ, khi đã ở cái tuổi ngoài 40, chị lại phải bắt đầu từ hai bàn tay trắng.

Xó được sinh ra trong gia đình, dòng họ Pờ có tiếng ở huyện Mường Nhé, Điện Biên, dòng họ thuộc hàng "danh gia vọng tộc", có công khai phá cả một vùng đất hoang vu nơi ngã ba biên giới. Hiện, dòng họ Pờ có rất nhiều người thành đạt, đang làm cán bộ, công chức Nhà nước. Bố Xó cũng nối tiếp truyền thống "hiếu học, hay chữ" của cha ông. Ông là giáo viên người Hà Nhì đầu tiên dạy học tại xã, rồi làm Hiệu trưởng Trường Tiểu học xã Chung Chải. Nhưng, chẳng hiểu số phận đưa đẩy thế nào, ông lại đánh bạn với ả phù dung để rồi phải về hưu sớm vì sức khỏe. Trong những lần phục vụ bàn đèn cho bố, Xó và anh trai bị quyến rũ bởi mùi thơm ngào ngạt, mê hoặc của làn khói trắng. Thuốc phiện ngày ấy ở bản rất nhiều, ai đi đâu xa về cũng có cho nhau như món quà, chẳng khác gì gói thuốc lá, thuốc lào, kẹo, bánh bây giờ. 

Năm 1994, Xó lấy chồng. Chồng Xó cũng người Hà Nhì, khỏe mạnh vâm vam. Về chung sống cùng với gia đình vợ, hàng ngày phải hít khói thuốc của ba người trong ra đình phả ra, chồng Xó cũng nhanh chóng bắt nghiện như rơm khô gặp lửa. Tuy cùng nghiện, cùng oặt ẹo như những con sâu, nhưng vợ chồng Xó cũng kịp cho ra đời đến 5 đứa con. Vài năm sau, bố, anh trai rồi chồng Xó lần lượt qua đời. Căn nhà xiêu vẹo nằm chân đồi hun hút gió chỉ còn lại Xó và người mẹ già với mấy đứa con. Xó bảo: "Nếu ngày đó có nhiều tiền để mua thuốc phiện, chắc tôi cũng đã theo bố, theo anh, theo chồng về nơi chín suối rồi, chứ không còn sống được đến giờ để ngồi đây tiếp chuyện các cán bộ đâu!". 

Vợ chồng dắt nhau đi cai nghiện

Ở Trung tâm CB - GD - LĐXH tỉnh Điện Biên, học viên đa số là người dân tộc, họ đến từng những bản, những làng vùng cao, vùng sâu, vùng xa mà chỉ cần gọi tên cũng khiến nhiều người hoảng hốt, như Pú Nhi, Keo Lôm ở huyện Điện Biên Đông, hay Na Ư - "Thung lũng tử thần". Bởi, những địa danh đó từ lâu đã nổi tiếng trên toàn quốc về ma túy. Mỗi xó làng, góc bản, đâu đâu người ta cũng có thể dễ dàng bắt gặp những kẻ đổ đời vào ma túy. Già có, trẻ có, thậm chí có gia đình cả vợ cả chồng đều nghiện rồi vào Trung tâm này làm nên "cặp vợ chồng cai nghiện" có một không hai. Đó là trường hợp của vợ chồng Ly Thị Pía, nhà ở bản Pu Cai, xã Pú Nhi, huyện Điện Biên Đông.

Những “bóng hồng” cai nghiện ở Trung tâm CB - GD - LĐXH tỉnh Điện Biên

Pía sinh năm 1972. Mới ngoài 40 tuổi nhưng ma túy đã khiến Pía trông già nua, tàn tạ, trí nhớ lúc mất, lúc còn. Khi chúng tôi hỏi Pía sinh năm nào, chị lắc đầu quầy quậy. Không nhớ tuổi, nhớ năm sinh, nhưng Pía nhớ rất rõ chuyện vì sao mình bập vào ma túy. Cách đây 10 năm, Pía thường xuyên bị chứng bệnh đau bụng hành hạ. Nhà nghèo không có tiền chạy chữa, lại không được đi học, thiếu hiểu biết nên khi người chồng nghiện bảo “hít heroin” có thể chữa khỏi bệnh thì Pía cũng… làm liều. Sau mỗi lần sử dụng ma túy, Pía đều thấy dứt cơn đau và thấy trong người khỏe hẳn ra nên cứ tiếp tục sử dụng. Dần dà, Pía nghiện cùng chồng lúc nào không biết. Hàng ngày, Hai vợ chồng làm thuê, làm mướn để lấy tiền mua thuốc về thỏa mãn cơn nghiện. Đây là lần thứ hai Pía vào Trung tâm cai nghiện. Trước đó, vào năm 2011, Pía đã cai được nhưng khi về nhà, sống bên người chồng nghiện, không kiềm chế được bản thân, Pía lại tái nghiện. 

Rút kinh nghiệm, lần "đi cai" này, Pía rủ cả chồng. Phải thuyết phục mãi, chồng Pía mới chịu nghe lời vợ, quyết tâm đoạn tuyệt với “ả phù dung”. Hai vợ chồng Pía cùng vào Trung tâm cai nghiện, 6 đứa con (lớn 19 tuổi, nhỏ 7 tuổi) ở nhà tự làm thuê, làm mướn nuôi nhau. Vào Trung tâm được gần 4 tháng, vợ chồng Pía đều qua được giai đoạn cắt cơn, không còn cảm giác thèm ma túy và đã tỉnh táo trở lại. Những sự động viên, vỗ về của các nhân viên trong Trung tâm và chị em cùng phòng đã làm Pía vơi đi buồn tủi được phần nào. Nhưng thỉnh thoảng, tình mẫu tử trong Pía lại trỗi dậy, nhất là trước lúc đi ngủ, ăn cơm. Ngẫm thương mình, thương con, Pía lại khóc. 

Khao khát ngày trở về  

Ly Thị Pía ngoài giờ làm còn tranh thủ thêu túi thổ cẩm

Pía bảo: "Bây giờ, mình có cơm để ăn thế này, nhưng không biết ở nhà các con có cơm mà ăn không?".  

Những người đàn bà vùng cao như Pía, như Xó, họ cả đời sống lặng lẽ trong nghèo khó và lạc hậu. Số phận nghiệt ngã đã xô đẩy họ đến với ma túy, nhưng giờ đây, bản năng làm mẹ trong con người họ dần thức tỉnh. Và có lẽ, đó sẽ là nguồn cơn, động lực để dẫn dụ họ về con đường sáng. Thế nên, dù không biết rõ mình sẽ làm gì sau khi bước ra khỏi Trung tâm cai nghiện này với hai bàn tay trắng? Thế nhưng, khát vọng sống, khát vọng làm lại cuộc đời của nữ học viên này mãnh liệt hơn bao giờ hết. 

“Rũ bỏ được tấm áo này, tôi sẽ theo nghề may, hoặc nhận thêu thùa, những nghề tui đã được học được trong thời gian cai nghiện. Nếu có điều kiện, tôi sẽ mở một tiệm nhỏ ở gia đình, kiếm sống bằng chính đôi bàn tay lao động của mình để nuôi mẹ già và bù đắp cho những đứa con thơ. Tôi chỉ mong xã hội đừng kỳ thị, rũ bỏ những người đã từng một thời lầm lỗi để tôi có thể vững tin làm lại cuộc đời, sống nốt quãng đời còn lại trong ánh sáng”, Pờ Hừ Xó tâm sự.

Ba người thân ruột thịt ra đi, ba đứa con đầu chưa hết lớp 5 phải nghỉ học ở nhà, trong đó, hai đứa con nhỏ mang gửi vào làng trẻ SOS, đó là cái giá quá đắt mà Xó và gia đình phải trả vì ma túy. Đồng thời, nó cũng là lý do để chị quyết tâm cai nghiện trở về. Xó bảo, dù bất hạnh dài đằng đẵng, 20 năm chìm đắm trong ma túy, nhưng Xó vẫn còn may mắn khi mấy đứa con tuy học hành dang dở nhưng bù lại rất ngoan ngoãn, biết bảo ban nhau. Đó chính là động lực để 4 tháng qua ở Trung tâm, Xó đã qua được cơn “vật” thuốc, sức khỏe dần hồi phục và đang trở lại trạng thái bình thường. Xó khẳng định sẽ quyết tâm cai nghiện để về với 5 đứa con. Mấy đêm nay, đêm nào Xó cũng mơ thấy hai đứa con bé bỏng gầy còm, ốm yếu, dắt tay nhau đến thăm mình. Mỗi lần như thế, Xó chỉ biết ngồi khóc, nước mắt ướt đầm khuôn mặt. Và, Xó cũng tự đặt quyết tâm cho mình sẽ không bao giờ tái nghiện để phải quay lại Trung tâm này thêm một lần nào nữa.