Không ngừng học hỏi, sáng tạo họa sĩ Võ Tấn Thành đã nắm bắt được nhiều “tuyệt chiêu” mà không phải họa sĩ nào cũng biết được.

Bằng “Giải pháp căn bản họa hình mô tả chân dung”, chỉ qua lời kể của nạn nhân, người họa sĩ này đã tái hiện chân dung của những tên tội phạm giống đến 80%, giúp lực lượng công an phá hàng chục vụ trọng án.

Họa sĩ Thành và Đại tá Phạm Ngọc Hiền - Phó Viện trưởng Viện Khoa học Hình sự, Bộ Công an

Cũng bằng phương pháp trên, ông đã giúp phục dựng hình ảnh của hàng trăm liệt sĩ đã qua đời mấy chục năm trước chỉ qua lời kể của thân nhân, thậm chí chỉ qua bức ảnh chụp khung xương sọ.

Từ chuyên án ĐB-99 đến vụ án Dũng “chim xanh”

Căn nhà nhỏ và cũng là xưởng vẽ của họa sĩ Võ Tấn Thành nằm trong ấp Tân Bình, phường Bửu Hòa, TP. Biên Hòa, Đồng Nai. Nhớ lần trước, khi chúng tôi tìm đến, cô Nguyễn Thị Năm (vợ của họa sĩ Thành) xởi lởi:

“Chắc chú có duyên với ông nhà tôi nên bữa nay không hẹn trước mà gặp được. Ai đến đây cũng đều phải điện thoại trước. Thường là ổng đi cả ngày, cả tuần, có khi cả tháng”.

Thì ra từ khi trở thành cộng tác viên “ruột” của Phân viện Khoa học hình sự phía Nam, Bộ Công an, ông họa sĩ tuổi ngoại ngũ tuần này cũng trở thành một trinh sát thực thụ, lăn lộn các nơi để thu thập thông tin nhằm tái hiện gương mặt của những tên tội phạm khét tiếng một cách xác thực nhất.

Hợp tác lâu năm trong ngành công an ở lĩnh vực khá nhạy cảm nên người họa sĩ có vóc dáng rắn chắc này tỏ ra cẩn trọng đối với người mới gặp.

Họa sĩ Thành tâm sự “Tôi bắt đầu tham gia công việc phá án từ những năm 1999”. Được tìm hiểu của người viết, những vụ trọng án nổi tiếng như Dũng “chim xanh”, Phó Văn Chính đến vụ cướp vàng xuyên quốc gia gần đây đều có công sức thầm lặng của ông.

Vào đầu năm 1999, liên tiếp xảy ra các vụ cướp của và cưỡng hiếp dọc theo tuyến quốc lộ 51 thuộc địa bàn huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai và huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu.

Phương thức gây án của hung thủ là lợi dụng đêm khuya đột nhập vào các nhà, quán, dùng dao khống chế nạn nhân để lấy đi tài sản. Theo nhận định của cơ quan điều tra, rất có thể hung thủ chỉ một mình gây án. Tên này rất liều lĩnh, vẫn tiếp tục gây án trong khi công an đang ráo riết điều tra.

Nhận lời đề nghị của Đại tá Nguyễn Phi Hùng bấy giờ Giám đốc Công an tỉnh Đồng Nai (hiện nay là Tổng cục phó Tổng cục cảnh sát, Bộ công an phía Nam) và theo yêu cầu của ban chuyên án ĐB-99, họa sĩ Thành tiến hành tái hiện chân dung hung thủ căn cứ theo mô tả của những nạn nhân.

Do thời gian xảy ra án vào ban đêm, nạn nhân hầu hết lại là nữ nên việc thu thập thông tin về đặc điểm hung thủ rất khó.

Sau một thời gian mày mò, chân dung hung thủ được phác họa là khoảng 30 đến 40 tuổi, cao khoảng 1,6-1,7m, mặt xương xương, tóc dài chấm vai, da ngăm đen, người nặng mùi hôi khó chịu và hút thuốc lá liên tục...

Nguyễn Chí Dũng, tức Dũng “chim xanh” qua hình vẽ của họa sĩ Võ Tấn Thành (trái) và hình thật (phải)

Bằng phương pháp căn bản họa hình mô tả chân dung, dưới bàn tay tài hoa của họa sĩ Thành, hình dạng của hung thủ hiện ra rõ nét. Những nạn nhân được mời nhận dạng đếu xác định là giống kẻ gây án đến 80%.

Từ bản vẽ của họa sĩ Thành, lực lượng công an đã phát hiện ra kẻ tình nghi số 1 là Phó Văn Chính (SN 1963, ngụ huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) từng có tiền sự và tiền án 3 năm tù về tội trộm cắp tài sản.

Đến 4h sáng ngày 30/9/1999, trinh sát đã bắt quả tang Phó Văn Chính cùng chiếc xe đạp vừa trộm được của một gia đình ở Tam Phước, huyện Long Thành, Đồng Nai tổ công tác phối hợp trên quốc lộ 51 địa bàn huyện Long Thành tóm được chôm được.

Cơ quan điều tra xác định từ tháng 2/1997 đến khi bị bắt, Phó Văn Chính đã thực hiện 58 vụ án, trong đó có 9 vụ vừa hiếp dâm vừa cướp của.

Rải rác từ năm 1997 đến năm 2001 thì hàng loạt vụ cướp có súng, trộm tài sản lớn xảy ra liên tiếp trên các tỉnh vùng Đông Nam Bộ như Đồng Nai, Bình Dương, Tây Ninh, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Phước...

Bọn cướp rất manh động, chúng dùng súng khống chế các xe tải chạy trên các tuyến đường vắng vào ban đêm, rạng sáng, hễ chống cự là bắn ngay.

Chúng sẵn sàng nổ súng bắn trả lực lượng công an và từng bắn xuyên ống chân một trinh sát hình sự. Bọn chúng còn đột nhập vào các trụ sở cơ quan công an để chôm xe máy và hồ sơ đăng ký xe.

Theo hồ sơ còn lưu trữ của cơ quan công an ngày 25/4/2001, một nhóm cướp chặn xe ô tô 79H-0057 trên quốc lộ 56, huyện (nay là thị xã) Long Khánh, tỉnh Đồng Nai. Khi nạn nhân định chống cự, chúng đã bắn vỡ kính xe và lục soát cướp bốn triệu đồng.

Ngày 20/5/2001, chúng lại chặn một chiếc xe trên quốc lộ 13 thuộc huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương và cướp của chủ hàng Nguyễn Thị Lệ 10 triệu đồng. Ba ngày sau đó, chúng lại thực hiện một vụ cướp trên quốc lộ 56 và lấy đi 4,8 triệu đồng.

Ngày 27/5/2001, chúng chặn xe tải ở khu vực xã Nha Bích, huyện Bình Long, Bình Phước, cướp 43 triệu đồng… Táo tợn hơn, chúng đã bảy lần đột nhập vào trụ sở của các cơ quan công an để ăn trộm.

Trong đó năm lần đột nhập và trụ sở Phòng CSGT tỉnh Tây Ninh, lấy đi ba xe máy và 188 bộ hồ sơ đăng ký xe; hai lần đột nhập vào trụ sở công an huyện Bình Long (tỉnh Bình Phước) lấy đi ba xe máy.

55 vụ án với 25 vụ cướp táo bạo như thách thức các cơ quan chức năng khiến dư luận hoang mang. Manh mối hung thủ vẫn còn trong bóng tối mặc cho hàng loạt quyết định khởi tố vụ án đã được ký.

Ngoài các biện pháp nghiệp vụ khác như xác định vỏ đạn, trinh sát địa bàn… Ban chuyên án CS-501 quyết định mời họa sĩ Võ Tấn Thành tham gia truy tìm thủ phạm. Căn cứ theo lời mô tả của hơn 20 nạn nhân, nhân chứng, họa sĩ Thành tiến hành phác thảo chân dung tên tướng cướp cao lớn có mái tóc dài.

Sau vài lần chỉnh sửa, các nạn nhân được mời nhận dạng đều khẳng định: “Chính là hung thủ”. Dựa trên bức ảnh, xác minh, đối chiếu qua tàng thư và các tài liệu, trinh sát đã tìm thấy kẻ tình nghi có nhân dạng giống hệt bức ảnh.

Đó là Nguyễn Chí Dũng (còn có tên khác là Nguyễn Chí Thành hoặc Út Thành, SN 1966 , ngụ xã Tân Khai, huyện Bình Long, nay là huyện Hớn Quản, tỉnh Bình Phước) - một đối tượng nhiều tiền án, tiền sự, được giới giang hồ đặt cho biệt danh là Dũng “chim xanh”.

Tên này là võ sư huyền đai tam đẳng taekwondo, từng là cascadeur (đóng thế thân) trong một số bộ phim võ thuật.

Ngày 15/5/1985, Dũng “chim xanh” đột nhập nhà dân trộm cắp, bị công an Thủ Đức TP.HCM bắt, khám xét, thu một khẩu colt 45 và 7 viên đạn, sau đó bị án phạt 4 năm tù.

Ra trại được 5 tháng, đến tháng 10/1989, Dũng “chim xanh” lại bị công an huyện Bình Long, tỉnh Sông Bé (cũ) nay là tỉnh Bình Phước bắt về hành vi cướp tài sản; bị tập trung cải tạo 24 tháng tại trại Bến Lớn nhưng chưa kịp mãn hạn thì hắn đã đánh người gây thương tích, bị thêm 1 án tù, mãi đến tháng 10/1992 mới được về. 

Nhưng ngựa quen đường cũ, vào tháng 11/1995 Dũng “chim xanh” cùng Hoàng Ngọc Phương đi “thổi” xe máy. Hoàng Ngọc Phương bị bắt còn Dũng trốn thoát cho đến tháng 2/1996 bị bắt theo lệnh truy nã của công an huyện Bình Long và nhận tiếp 18 tháng tù.

Nhận nhiệm vụ truy bắt Dũng chim xanh, các trinh sát hình sự thuộc lòng những đặc điểm của tên này là tóc dài phủ gáy, giỏi võ, sử dụng thành thạo súng ngắn và liều lĩnh sẵn sàng đổi mạng nếu bị truy đuổi.

Rạng sáng 4/6/2001, hai trinh sát Trần Thanh Toàn và Hà Thanh Tuyên (công an tỉnh Đồng Nai) phát hiện Dũng “chim xanh” xuất hiện trên quốc lộ 56. Một cuộc đấu súng đã diễn ra ngay giữa khuya, Dũng lại vẩy đạn về phía trinh sát và đào thoát trước làn đạn bắn đuổi.

Cảm thấy vòng vây đang siết dần, Dũng chim xanh tạm nằm yên nhưng chỉ gần hai tháng sau, ngày 29/7/2001, chúng lại tổ chức đi ăn hàng. Chưa kịp ra tay thì bị hai trinh sát hình sự Võ Thành Công và Ngô Quang Hậu (công an huyện Bình Chánh) theo dõi.

Hai tên đã ra tay trước, bắn xuyên ống chân một trinh sát để tẩu thoát. Phải bắt được chúng bằng mọi giá, Công an tỉnh Đồng Nai hạ quyết tâm và tung những trinh sát giỏi nhất vào trận.

Hy vọng lóe lên khi họ khoanh vùng được nơi Dũng “chim xanh” thuê nhà trọ cùng vợ con tại TP.HCM là một trong hai quận Tân Bình và Gò Vấp.

Con Dũng còn nhỏ nên chắc chắn vợ chồng hắn sẽ phải đưa đón cháu đi học hàng ngày. Hàng chục trường tiểu học, hàng trăm học sinh cùng tên được lập danh sách và bí mật xác minh theo phương pháp loại trừ.

Cuối cùng thì địa chỉ của tên cướp nguy hiểm này cũng hiện ra, là ở số K41/1 dường Trương Minh Giảng, phường 17, Gò Vấp.

Một kế hoạch tỉ mỉ được vạch ra. Không thể bắt Dũng trên đường khi hắn đưa đón con đi học. Dũng giỏi võ, bắn súng ngắn thành thạo, luôn lận lưng một khẩu K54 đạn đã lên nòng và chắc chắn sẽ chống trả. Trong trường hợp đó các trinh sát không thể nổ súng vì sẽ nguy hiểm cho người đi đường hoặc con của Dũng.

Thiếu tướng Nguyễn Việt Thành (sau này là trung tướng, hiện đã nghĩ hưu) và lãnh đạo Ban chuyên án đồng ý với ý kiến đề xuất bất ngờ bắt Dũng “chim xanh” vào lúc sáng khi hắn từ nhà đi ra để tránh việc hắn có thể dùng vũ khí chống lại.

Đại tá Hoàng Tân Việt - Phó cục trưởng Cục cảnh sát hình sự, Bộ công an, Phó Ban chỉ đạo chuyên án 501CS (hiện là phó cục trường cục cảnh sát truy nã tội phạm, C52 Bộ công an) -  trực tiếp chỉ huy tổ tác chiến của chuyên án.

Sáng 15/10/2001, Dũng vừa dắt xe ra khỏi nhà để đưa con đến trường thì bất ngờ những người tập thể dục cạnh nhà và cả mấy chàng xe ôm từ hai phía lao đến quật ngã, còng tay tên tội phạm nguy hiểm.

Việc khám xét nơi ở của Dũng “chim xanh” được thực hiện ngay song không tìm thấy súng, đạn, chỉ thu được một đôi vớ của nghành công an.

Những ngày đầu bị bắt, Dũng chim xanh nhất quyết không khai nhận. Sau khi Dũng bị bắt, liên tục những ngày 22/10 và 11/11/2003, hai vụ cướp xe tải giữa đêm khuya bằng súng K54 lại xảy ra khiến lực lượng chức năng băn khoăn, liệu có bắt lầm đối tượng?

Nhưng cuối cùng cơ quan điều tra vẫn khẳng định: Dũng “chim xanh”là thủ phạm chính của hàng loạt tội ác. Những vụ cướp xảy ra sau ngày Dũng sa lưới chẳng qua là đám hỏa mù mà đồng bọn hắn tung ra.

Dự liệu trước bị bắt, Dũng đã bàn với Phạm Văn Đỉnh và đồng bọn trong trường hợp hắn bị công an tóm thì tên này ở ngoài tiếp tục gây ra những vụ cướp với thủ đoạn tương tự nhằm đánh lạc hướng cơ quan điều tra. Và chúng đã thực hiện đúng như thế.

Mưu ma chước quỷ bị lật tẩy, Dũng “chim xanh” phải dẫn cán bộ điều tra về Bình Phước đào súng đạn mà hắn dặn vợ chôn giấu. Những cuộc khám xét diễn ra trong đêm và được bảo vệ cẩn mật, ngoài gia đình Dũng và chính quyền địa phương, những người hàng xóm không hề biết.

Hai tay bị còng, mắt Dũng vẫn dáo dác tìm đường thoát nhưng vô vọng. Tại trại tạm giam của Công an tỉnh Tiền Giang, Dũng đã 2 lần  chụp tay vào ổ điện trong các buổi hỏi cung nhằm tự sát nhưng không thành.

Tiếp đó, 14 tên đàn em của Dũng “chim xanh”  lần lượt sa lưới.  Công an đã thu giữ ba khẩu súng, hai lựu đạn, 163 viên đạn và nhiều phương tiện gây án khác chúng đã gây ra 80 vụ án, trong đó có 26 vụ cướp, nhiều vụ trộm, 1 vụ hiếp dâm trẻ em và giết người.

Tổng tài sản chiếm đoạt trên 675 triệu đồng, 40 chỉ vàng, 25 xe máy các loại và gần 190 bộ hồ sơ đăng ký xe môtô. Ngày 31/3/2004, tòa án đã tuyên tử hình với Nguyễn Chí Dũng, tức Dũng “chim xanh” và Phạm Văn Đỉnh.

Điều đáng ghi nhận trong chuyên án này là công sức không ngỏ của người phác họa y đúc chân dung Dũng “chim xanh” ngay từ giai đoạn đầu tiên, là họa sĩ Võ Tấn Thành.