Con trai của ngôi sao kịch nghệ

Lý Tiểu Long tên thật là Lý Chấn Phiên, sinh vào đúng giờ rồng năm Canh Thìn, tức ngày 27.11.1940 tại San Francisco, bang California (Mỹ). Anh là con trai thứ ba của Lý Hải Tuyền và Hà Ái Du. Cha anh từng được tôn vinh là ngôi sao của Nhà hát kịch Quảng Đông, lưu diễn tận Mỹ. Trước khi rời Bệnh viện Jackson, Lý được một y tá đặt cho cái tên tiếng Anh là Bruce Lee.

Vài tháng sau, gia đình Lý rời Mỹ về Hồng Kông, sống trong căn hộ chật hẹp số 218 đường Nathan, khu Kowloon. Không bao lâu, Hồng Kông bị quân Nhật chiếm đóng. Tuổi thơ của Lý vẫn còn in đậm ký ức của những lần trèo lên mái nhà đứng nhìn máy bay Nhật mà hai bàn tay nắm chặt căm giận. 2 tuổi, Lý được cha cho xuất hiện trong những vở kịch ông diễn ở Hồng Kông. Anh sớm bộc lộ tài năng thiên phú trong diễn xuất.

 
Lý Tiểu Long năm 18 tuổi - Ảnh: THX

Sau khi rời trường tiểu học, Lý tiếp tục theo học trung học tại La Salle, một trường dòng Thiên Chúa giáo chỉ dạy tiếng Anh. Lý bị đuổi khỏi trường La Salle vì chây lười, hiếu chiến. Ông Hải Tuyền buộc lòng xin cho con trai vào trường dòng khác ở Hồng Kông là St Francis Xavier. Nhưng tình hình cũng chẳng cải thiện hơn.

Như nhiều trẻ em Hồng Kông thời đó, Lý tự nhận mình chỉ thích lang thang ngoài đường phố: “Trẻ em ở đây chẳng có gì để mong ước. Người da trắng gần như chiếm lấy những gì tốt đẹp nhất”. Lý bắt đầu thích giải quyết mọi chuyện bằng nắm đấm. Anh nài xin cha mẹ cho mình được học võ để không bị bắt nạt. Sau cùng, cha đồng ý để Lý theo học môn võ Vịnh Xuân Quyền. Trước đó Lý say sưa học từ cha các thế của Thái Cực Quyền. Và anh rất sáng dạ khi theo đuổi võ thuật.

 
Lý Tiểu Long (phải) những ngày học ĐH Washington (Mỹ) - Ảnh: Getty Images

Võ sư am tường nhiều môn phái

14 tuổi Lý theo học Vịnh Xuân Quyền. Đây cũng là năm anh ghi danh học khiêu vũ. Năm 18 tuổi, anh đoạt giải quán quân chachacha ở Hồng Kông, rồi đánh bại người 3 năm liền vô địch quyền anh Hồng Kông là David Kefield. Người thầy đầu tiên của Lý là danh sư Diệp Vấn sau này kể lại Lý rất ma mãnh, cứ đến giờ học là đứng chặn bạn cùng lớp ở cửa báo hôm nay thầy nghỉ để được học một mình. Chỉ vài ngày, Lý đã thông thạo 36 thế võ, khoảng thời gian mà bạn bè cùng lứa phải mất nhiều tháng.

Võ sư William Cheung từng có bài viết trên tạp chí Blitz (Úc) kể lại những ngày tháng này. “Lý và tôi là bạn từ thời niên thiếu, chính tôi là người giới thiệu Lý đến trường Vịnh Xuân Quyền mùa hè 1954. Lúc đó, sư phụ không bao giờ dạy học trò mới. Các sư huynh có nhiệm vụ dạy cho Lý. Tôi là một trong những niên trưởng võ thuật tại trường, sư phụ Diệp Vấn giao cho tôi huấn luyện Lý. Năm 1955, vỏn vẹn một năm sau khi nhập môn Lý đã tiến bộ đến mức trở thành mối lo của hầu hết các sư huynh. Họ khám phá ra Lý không thuần chủng vì thân mẫu mang hai dòng máu Đức - Trung Hoa. Họ họp lại làm áp lực với sư phụ Diệp Vấn đòi đuổi Lý khỏi trường. Ngày trước tại Hồng Kông, võ thuật Trung Quốc không được dạy cho người dị chủng. Sư phụ Diệp Vấn phải nhượng bộ nhưng người nói với Lý rằng có thể cùng tôi và Shing Wong Shun tập luyện. Đa số thời gian đó, chỉ có tôi và Lý tập với nhau. Vào thập niên 1950, môn sinh võ thuật Trung Hoa tin rằng tập tạ sẽ làm chậm đi tốc độ của võ sĩ. Nhưng Lý tìm ra cách khắc phục, bằng cách tập tạ nặng. Với phương pháp này bắp thịt của Lý phát triển và tăng sức mạnh nhưng vẫn không bị giảm tốc độ ra đòn”.

Từ thầy Diệp Vấn, Lý được học về triết lý của võ thuật. Thầy chỉ anh biết cách chịu đựng chờ thời cơ. Lý dần thấu hiểu rằng võ thuật không chỉ mang đến cho anh sức tự vệ mà còn rèn luyện tính nhẫn nhịn. Nhưng rồi Lý dường như quên bẵng mọi thứ khi đối đầu với những băng nhóm đường phố Hồng Kông, đến nỗi nhiều lần bị cảnh sát quản thúc. Ông Hải Tuyền không còn cách nào khác phải đưa con sang Mỹ sống cùng người bạn cũ của mình.

Vừa làm bồi bàn trong nhà hàng của bạn cha là Ruby Chow, vừa theo học trung học tại Trường Edison ở Seattle, bang Washington, năm đó Lý tròn 19 tuổi. Tháng 3.1961, Lý thi đỗ vào Khoa Triết học Đại học Washington, rồi mở lớp dạy kungfu ở trường. Hè năm 1963, Lý cầu hôn với bạn học là Amy Sanbo nhưng bị cô từ chối vì đã nhiều lần khuyên anh thay đổi tính nết, bớt ngạo mạn nhưng bất thành. Lý về Seattle thăm gia đình nhân tiện học nốt phần cuối những tuyệt chiêu của Vịnh Xuân Quyền. Nhưng thầy Diệp Vấn đã từ chối dạy anh. Không nản chí, Lý xin thọ giáo thầy Thiệu Hán Sinh rồi quay về Seattle, tự tìm kiếm cho mình một môn phái võ mới. Đây cũng là thời gian Lý học rồi tập luyện taekwondo, judo, karatedo và cả quyền anh, quyền thái.

Triệt Quyền Đạo là môn võ do Lý sáng lập sau đó mang đủ màu sắc của các đòn thế anh từng được học. Lý nhận định: võ thuật Trung Hoa chỉ đẹp mắt nhưng kém hiệu quả. Anh muốn tạo ra một phái võ mới hội đủ các yếu tố: vừa phòng thủ chắc vừa ra đòn nhanh, gọn, hiệu quả. Cách một võ sinh Triệt Quyền Đạo thi đấu tựa như một kiếm sĩ phương Tây, di chuyển liên tục rồi bất ngờ ra đòn nhanh như chớp.