3h sáng, khi mọi người còn đang ngon giấc, tại thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, tiếng kêu của hàng trăm con lợn thi nhau xé toạc sự yên tĩnh. Ở đây có rất nhiều hộ làm nghề giết mổ, cùng với cách thức thô sơ, họ không quan tâm đến thịt, mỡ, nội tạng và cả phân để lẫn lộn trên nền đất.

5h sáng, hàng trăm chiếc xe chở lợn đã tấp nập kéo về Nếnh. Tại khu chợ trong thị trấn, mỡ thừa, bì lợn, nội tạng đã được cho vào túi nilon, nhiều hơn thì cho vào thùng xốp hay bao tải rồi để sẵn dưới gầm bàn.

Thịt, mỡ, nội tạng và cả phân để lẫn lộn trên nền đất.

Chị Bùi Thị Tám (Thị trấn Nếnh, Việt Yên, Bắc Giang) cho biết: “Hôm nào người ta cũng để tầm 2, 3 bao như vậy. Trưa đến hôi thối bốc mùi khắp cả dãy chợ.

Một tiểu thương chợ Nếnh chia sẻ: “Cứ để phân của lợn tuôn ra đây để cân luôn chứ không rửa qua nước. Ngày nào cũng thế, rất là thối”.

Vào khoảng 8h sáng, một người phụ nữ xuất hiện để đi thu gom các bao tải nội tạng, mỡ thừa. Phát hiện phóng viên ghi hình người này đã vội che mặt và lẩn đi chỗ khác. Tuy nhiên, người bán nội tạng lợn cho biết: “Ngày nào họ cũng lên cân hàng. Tôi bán với giá 3.000 đồng/kg".

Chỉ một lúc sau, 3 bao tải với phần lớn là lòng lợn bốc mùi được chất lên xe rồi thẳng hướng về Bắc Ninh. Tính đến thời điểm này, tất cả các sản phẩm từ thịt đến các bao tải nội tạng vẫn chưa qua một khâu kiểm dịch nào.

Ông Nguyễn Quốc Mỹ, Phó trạm trưởng trạm Thú y huyện Việt Yên, Bắc Giang: “Việc này vẫn thường xuyên diễn ra. Từ trước đến giờ, cơ quan chúng tôi cũng chỉ kiểm soát được phần nào thôi và chủ cơ sở tự nguyện đến đăng ký thì chúng tôi mới kiểm dịch được. Còn thu mua từ sáng sớm đến đêm hôm chúng tôi không đủ nhân lực và mạng lưới để kiểm dịch”.

Tại xã Hòa Long, TP. Bắc Ninh, mùi khét của mỡ động vật cháy đã bốc lên nồng nặc. Cô Nguyễn Thị Bé (Thôn Đầu Hàn, Hòa Long, Bắc Ninh) bức xúc: “Không thể ngửi được. Khét lắm và thối không chịu nổi”.

Nằm cách cổng làng vài chục mét, một cơ sở sản xuất mỡ lợn đã hoạt động từ nhiều năm nay. Tất cả đống nội tạng lợn được thu gom về để ngay trên nền đất bẩn đầy ruồi nhặng. Hàng lâu ngày đã thối rữa thì được ngâm tẩy trong các thùng hóa chất. Còn hàng mới lấy thì chỉ cần thái qua rồi cho ngay vào chảo rán, không rửa qua lần nào. Kết quả tạo ra thứ mỡ đen đặc với mùi khét nồng.

Tại cơ sở rán tóp mỡ.

Tóp mỡ, sản phẩm còn lại sau khi rán lại tiếp tục được cho vào máy ép lấy mỡ. Chiếc hố nhỏ trên sàn nhà là nơi hứng mỡ ép. Công đoạn cuối cùng là đóng tất cả vào bao tải chờ lái buôn đến lấy.

Bà Trần Thị Bình (Chủ cơ sở sản xuất mỡ, xã Hòa Long, TP. Bắc Ninh) cho biết: “Đợt trước hôi là vì tôi làm muộn nên có lúc sang mùi hôi. Giờ dân kêu nhiều nên sang năm nay tôi rút kinh nghiệm không hôi mấy nữa. Thế nhưng có những hôm nắng nóng thì có hôi một chút thì tôi lại lấy bỏ bớt đi”.

Mỗi ngày hàng trăm cân nội tạng được chở về đây rán lấy mỡ rồi sau đó những bao tải mỡ lại được chuyển đi khắp nơi. Dù quy trình sản xuất mất vệ sinh nhưng đáng ngạc nhiên là cơ sở này vẫn có đủ giấy phép kinh doanh cũng như các loại giấy kiểm dịch.

Theo chính quyền xã Hòa Long, cơ sở này đã bị phạt hành chính vì vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm trong nhiều năm nay. Xã cũng đã đề đạt lên thành phố để đình chỉ mọi hoạt động của cơ sở này nhưng không hiểu sao hàng năm cơ sở vẫn được gia hạn giấy phép kinh doanh và luôn có đầy đủ giấy chứng nhận kiểm dịch cho mỗi lô hàng.

Tại chợ Nếnh, Bắc Giang, một cân nội tạng có giá từ 1.000-3.000 đồng, tùy vào mức độ thối nặng hay nhẹ. Khi đến Bắc Ninh để ép lấy mỡ, chất lượng càng giảm xuống trong khi giá thành phẩm đã tăng lên  3.000-6.000 đồng/kg. Thế nhưng, tỷ lệ nghịch giữa chất lượng và giá tiền mới thực sự được nhân lên gấp bội khi đến Hà Nội, nơi tiêu thụ mỡ bẩn.

Khoảng sân nhỏ ở xã Kim Sơn, Hà Nội la liệt bao tải mỡ mới nhập ở Bắc Ninh. Chỉ bằng một động tác nhỏ là chuyển mỡ bẩn trong những chiếc bao cũ nát sang chiếc bao sạch sẽ hơn, giá bán của số mỡ này đã được tăng lên 14.000 – 18.000 đồng/kg. Tuy nhiên, chủ cơ sở này lại một mực che giấu thông tin của người mua.

Mỡ bẩn được đóng theo can để bán tại các cửa hàng.

Để biết chính xác những bao tải mỡ bẩn này được tiêu thụ ở đâu, trong vai người mua, phóng viên đã tiếp cận một cơ sở nhập mỡ bẩn ở một cơ sở khác ở huyện Thanh Trì, Hà Nội. Người này cho biết: “Bánh rán, bánh đa thì mỡ ở dưới phi đều làm được. Rán quẩy với xào phở thì phải mỡ ướt ở trên”.

Như vậy, với 60.000-80.000 đồng bất kỳ hàng quán nào ở Hà Nội đều có thể mua được can mỡ 5 lít để dùng, vẫn rẻ hơn nhiều so với một can dầu ăn thông thường. Và sẽ còn lợi hơn nữa khi đống dầu mỡ này được chiên đi chiên lại. Còn người tiêu dùng thì phải hấp thụ một thứ dầu mỡ không thể độc hại hơn.