"Thuốc tiên"... giá bèo

Mới đây, TS. Wen-Jun Gao, một nhà thần kinh học tại đại học Y Drexel ở Philadelphia (Mỹ) đã khiến dư luận sửng sốt khi đưa ra nghiên cứu về việc lạm dụng thuốc giúp tăng cường hoạt động của não bộ.

Theo đó, cứ 3 học sinh - sinh viên Mỹ thì có 1 người lạm dụng thuốc "thông minh" được gọi là "smart drug" hoặc "study drug" nhằm tăng cường khả năng hoạt động của não bộ, với hy vọng tăng sự tập trung, khả năng ghi nhớ hoặc năng lượng cơ thể. Tuy nhiên, theo tiến sỹ này, việc sử dụng loại thuốc thông minh kể trên có thể ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của vùng vỏ não trước, làm giảm khả năng tổ chức và lập kế hoạch.

Trên thực tế, việc quảng cáo tràn lan các loại thuốc với công dụng tương tự như giúp "tăng cường trí nhớ", "phát triển trí thông minh"... không còn là lạ ở nước ta. Việc sử dụng các thuốc này tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ bởi không ít loại thuốc có chứa chất gây nghiện, chỉ được phép sử dụng khi có chỉ định của bác sỹ.

Tại các hiệu thuốc trên phố Phương Mai (Văn Miếu, Hà Nội), khi hỏi về những loại thuốc bổ não, giúp nhớ lâu, chúng tôi được những nhân viên tư vấn thêm nhiều loại viên uống có chức năng giảm strees, "tăng trí nhớ" như: Ganeurone; Euro ginko; Head Sup...

Theo nhân viên ở đây, Ganeurone có giá 33 ngàn đồng/vỉ 10 viên; Euro ginko có giá 170 ngàn đồng/hộp; Head Sup có giá 310 ngàn đồng/hộp... Theo tìm hiểu của PV, Duxil, Amphetamine... cũng là những loại thường được các nhà thuốc quảng cáo là giúp tăng cường trí nhớ. Tuy nhiên, khi trao đổi với các chuyên gia, chúng tôi được biết, đây là những thuốc dùng cho người già mắc bệnh lý suy giảm trí tuệ và tăng nhanh hoạt động thần kinh.

Không chỉ trong các hiệu thuốc, trên các trang mạng Xã hội, thuốc tăng cường trí nhớ cũng được rao bán công khai với những lời quảng cáo có cánh như: "Duy trì máu huyết chảy về não nhằm tăng độ minh mẫn, làm tăng trí nhớ và sự chú ý, chống chóng mặt, bảo vệ tế bào thần kinh trong trường hợp thiểu năng tuần hoàn não hay tiếp xúc với chất gây ngộ độc thần kinh". Những lời quảng cáo này được viết ra cho sản phẩm Ginkgo Biloba hộp 100 viên (chiết xuất từ cây bạch quả) xuất xứ từ Mỹ với giá khuyến mãi 270.000 đồng (giá gốc 350.000 đồng).

Nguy cơ mắc nghiện

Trao đổi với PV, TS.Trần Hữu Bình, nguyên Viện trưởng viện Sức khoẻ tâm thần Quốc gia cho hay: "Công dụng "tăng cường trí nhớ" của các loại thuốc chỉ là chiêu quảng cáo để bán được nhiều hàng. Trên thực tế, ở Việt Nam và thế giới chưa có một loại thuốc nào giúp tăng cường trí nhớ thần kinh. Tạo hoá đã sinh ra bộ não của con người như thế, con người chỉ có cách chăm chỉ rèn luyện mới ghi nhớ được chứ không thể có thuốc nào giúp cải tổ trí nhớ từ A sang B được.

Nếu có chất để tăng cường trí nhớ thì y học đã không phải gian nan đi tìm các phương pháp xử lý các bệnh như Alzheimer hoặc các bệnh trí nhớ có nguyên nhân do chấn thương sọ não, tâm thần phân liệt. Nhiều gia đình vì mong cho con mình có trí nhớ tốt, học giỏi nên đổ xô đi mua thuốc theo quảng cáo về dùng mà không có sự chỉ định của bác sỹ. Điều này thật sự rất nguy hiểm.

Phân tích cụ thể về những nguy cơ khi sử dụng các loại thuốc được cho là giúp "tăng cường trí nhớ", bác sỹ Bình cho hay: Nếu uống thuốc nhiều mà thực sự có tác dụng tăng cường một khâu nào đó trong hoạt động của khâu nhớ thì người bệnh vẫn có thể gặp một số nguy cơ. Nhớ là một quá trình ghi nhận bảo tồn và cho tái hiện lại một kiến thức hoặc một vấn đề nào đó. Cơ chế này có liên quan đến một hệ thống với các chất của nó. Nếu ta dùng các chất ngoài để thay thế thì sau này các cơ quan của não sẽ lười hoạt động. Quá trình tiếp diễn trong thời gian dài sẽ thành ra sẽ phản tác dụng và có thể suy giảm trí nhớ.

Nói về loại thuốc Amphetamine được quảng cáo giúp "cải thiện trí thông minh, bổ não, tăng cường trí nhớ", bác sỹ Bình cho hay: Amphetamine có nhiều loại. Có loại dùng để an thần kinh, hưng thần kinh, bình thần, cường thần... Sinh viên thường dùng Amphetamine loại cường thần để tăng cường trí nhớ của mình, kích thích hệ thần kinh trung ương lên cấp độ cao, làm cho não trở nên linh hoạt.

Tuy nhiên, thực tế, Amphetamine là chất nghiện hay còn gọi là một loại ma tuý tổng hợp, tác động lên hệ thần kinh trung ương. Trong y học, phải có chỉ định của bác sỹ thì người bệnh mới được dùng. Nếu có sử dụng thì cũng rất ít cho các trường hợp bị tự kỷ, hoặc tăng động giảm chú ý... Chính vì thế, nếu người bình thường dùng thuốc này trong thời gian dài có thể sẽ khiến não trở nên lười hoạt động. Nguy hiểm hơn, là có thể bị nghiện Amphetamine vì nó là chất gây nghiện.

Hai hoạt chất ginkgolide B và sesquiterpene bilobalide trong chiết xuất ginkgo biloba làm tăng tuần hoàn trong não cùng làm tăng chịu đựng của mô khi thiếu oxy. Nó được coi như là một chất bảo vệ thần kinh, chống oxy hóa, ăn gốc tự do, ổn định màng và ngăn cản yếu tố kích hoạt tiểu cầu. Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng điều trị giai đoạn sớm của bệnh Alzheimer, sa sút tri thức chứ không nhằm tăng cường trí não.

Bác sỹ Bình cũng chia sẻ, trước đây, đã có nhiều trường hợp học sinh lớp dùng thuốc được quảng cáo là giúp "tăng trí nhớ" và phải nhập viện. Thực tế, những loại thuốc đó có hoạt chất gây nghiện, vì được dùng thời gian dài nên đã sinh ra phản ứng phụ như tự phấn chấn và vui vẻ không lý do, đôi lúc hay giật mình, thậm chí bị ảo giác và hoang tưởng. Không ít học sinh vì lạm dụng nhưng gia đình không biết, đến khi xảy ra hậu quả mới phát hiện buộc phải điều trị lâu dài.