Trong hơn 1 tháng qua, xăng dầu đã 2 lần tăng giá với tổng mức tăng 3.000 đồng/lít. Ông bình luận thế nào về vấn đề này?

- Ở đây là câu chuyện lợi ích nhóm. Nhưng để làm rõ được vấn đề này lại rất khó, vì khó tìm bằng chứng. Người tiêu dùng thì không có lời giải thích nào khác ngoài thông tin đơn vị kinh doanh đang lỗ nặng bất chấp giá thế giới lên hay xuống.

Từ năm 2009, các cơ quan quản lý đã tuyên bố sẽ trả giá xăng dầu cho cơ chế thị trường. Nhưng đến nay chúng ta vẫn loay hoay giữa thị trường và phi thị trường?

- Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đang yêu cầu được tự do định giá theo thị trường, trong khi chưa có cạnh tranh đầy đủ trên thị trường. Sự minh bạch về giá xăng là dấu hỏi đậm, còn bỏ ngỏ trong nhận thức chung của xã hội.

Các thông tin giải trình và phương án tăng giá xăng dầu đều mang tính áp đặt một chiều: Doanh nghiệp lỗ. Còn vì sao lỗ cũng quy định trong kinh doanh lại chưa thật chặt chẽ.

Quản lý giá chỉ là thước đo biểu hiện ảnh hưởng uy tín, cũng như hiệu lực của Nhà nước đối với các vấn đề về kinh tế- xã hội. Người dân nhìn vào giá, cơ chế quản lý có thể thấy được sự minh bạch, lành mạnh trong thị trường hay không.

Giá xăng tăng kỷ lục khiến đời sống của người dân bị ảnh hưởng.

Câu chuyện lỗ lãi trong kinh doanh xăng dầu được đề cập tới nhiều lần nhưng vẫn chưa đến hồi kết. Theo ông, nút thắt để giải quyết vấn đề này có phải chỉ nằm ở câu chuyện công khai, minh bạch hay còn ở vấn đề gì?

- Nút thắt là ở chỗ chỉ có giá thị trường khi có cạnh tranh và kiểm soát cạnh tranh thị trường lành mạnh. Khi chưa có cạnh tranh thị trường mà cho phép các doanh nghiệp tự định giá là biến độc quyền Nhà nước thành độc quyền doanh nghiệp, cục bộ, là mang lại lợi ích độc quyền kép cho doanh nghiệp độc quyền, vì vừa không phải cạnh tranh thị trường, vừa được làm giá độc quyền.

Vì vậy, cần quan tâm đúng mức và sớm hoàn thiện cơ chế quản lý giá, sự tuân thủ các quy luật, nguyên tắc, quy trình thị trường, các cam kết hội nhập quốc tế và thông lệ thế giới để giải quyết các bài toán đặt ra trong ngành xăng dầu.

Giá sàn chuẩn sẽ là mức giá bán tối thiểu để doanh nghiệp kinh doanh không thể bị lỗ khiến ngân sách nhà nước (NSNN) phải bù như bấy lâu nay. Giá trần chuẩn = giá sàn + phần mềm gồm: Các khoản lãi định mức của doanh nghiệp kinh doanh điện và xăng dầu, cũng như các nghĩa vụ tài chính đối với NSNN và các khoản thu khác cho Nhà nước (như thuế, phí, và các khoản thu đặc biệt khác cho NSNN), do Nhà nước quy định và linh hoạt điều chỉnh cho từng thời điểm, đối tượng cụ thể, và buộc doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải tuân thủ nghiêm ngặt…

“Khi chưa có cạnh tranh thị trường mà cho phép các doanh nghiệp tự định giá là biến độc quyền Nhà nước thành độc quyền doanh nghiệp, cục bộ, là mang lại lợi ích độc quyền kép cho doanh nghiệp độc quyền”.

TS Nguyễn Minh Phong

Theo ông, với hai lần tăng giá xăng dầu liên tiếp thời gian gần đây sẽ tác động thế nào tới mặt bằng giá cả, đặc biệt là đối với giá cả các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu?

- Giá xăng dầu có ảnh hưởng mạnh trực tiếp và gián tiếp đến lạm phát ở Việt Nam.

Vì đều là “yếu tố đầu vào” của nhiều hoạt động kinh tế và tiêu dùng xã hội, nên các động thái giá xăng dầu có ảnh hưởng trước hết và trực tiếp tới chi phí sản xuất của hầu hết các ngành và hoạt động kinh tế có liên quan đến tiêu thụ, dẫn đến sự điều chỉnh tăng chi phí và giá cả các yếu tố cấu thành hàng hóa - dịch vụ “sản phẩm đầu ra” xã hội, làm tăng giá hầu hết các mặt hàng hóa và dịch vụ xã hội.

Thêm vào đó khởi động một vòng xoáy lạm phát đan xen phức tạp bao gồm cả lạm phát giá cả, lạm phát chi phí và lạm phát tâm lý. Điều này khiến cho mức ảnh hưởng của tăng giá xăng dầu đến lạm phát thực tế sẽ luôn lớn vượt hơn bất cứ sự tính toán cứng nhắc và dự báo có tính chất an ủi nào.

Xin cảm ơn ông!