Phần lớn đất canh tác càphê đang dần thoái hóa

Nhắc tới càphê, người ta thường nghĩ đến Brazil, Colombia hay Ethiopia. Nhưng thực ra nước xuất khẩu càphê lớn thứ hai thế giới ngày nay là Việt Nam. Họ đã làm thế nào để đẩy thị phần từ 0,1% lên tới 20% trong vòng 30 năm và sự thay đổi nhanh chóng này ảnh hưởng tới đất nước này như thế nào? Khi chiến tranh kết thúc vào năm 1975, Việt Nam ở trong tình trạng rất đói khổ.

Đến năm 1986, đất nước này tiến hành một bước thay đổi đột ngột: Đặt cược lớn vào ngành càphê. Điều này đã giúp biến đổi kinh tế Việt Nam. Trong những năm 1990, sản xuất càphê tăng từ 20%-30% mỗi năm và vẫn giữ vững được nhịp tăng trưởng cho tới nay. Năm 1994, có khoảng 60% người Việt sống dưới mức nghèo, thế mà giờ đây, con số này giờ chưa tới 10%.

Ước tính, ngành công nghiệp càphê tại Việt Nam hiện có khoảng 2,6 triệu nhân công, với nửa triệu các hộ canh tác nhỏ gieo trồng trên mỗi mảnh đất rộng khoảng 1-2 ha. “Truyền thống của người Việt là uống trà, cũng giống như người Trung Quốc và họ vẫn giữ thói quen đó.

Phần lớn đất canh tác càphê đang dần thoái hóa.

Thế nhưng, họ cũng uống càphê - với đường, với sữa đặc hay càphê đánh trứng. Song càphê ở Việt Nam chủ yếu là được xuất khẩu” - ông Will Frith, một nhà tư vấn càphê ở Việt Nam - nhận định.

Được biết, càphê được người Pháp mang tới Việt Nam từ thế kỷ 19 và quá trình trồng cây, sản xuất càphê xay sẵn bắt đầu hoạt động từ năm 1950.

Trong năm 2012-2013, Việt Nam sản xuất khoảng 22 triệu túi càphê, mỗi túi nặng 60kg. Trong đó, Đức và Mỹ nhập khẩu khoảng 2 triệu túi; Tây Ban Nha, Italia, Bỉ/Luxembourg nhập khẩu khoảng 1,2 triệu túi; Nhật Bản, Hàn Quốc, Ba Lan, Pháp và Anh Quốc nhập khoảng 0,5 triệu túi...

Việt Nam thường trồng loại hạt càphê robusta. Hạt arabica có chứa khoảng 1% đến 1,5% chất caffeine, trong khi hạt càphê loại Robusta chứa khoảng 1,6% đến 2,7% caffeine. Thế nhưng, càphê ngon không chỉ được quyết định bởi caffeine. “Cách pha trộn vị phức tạp mới chính là bí quyết làm dậy lên những mùi vị có sẵn trong càphê.

Caffeine chỉ là phần rất nhỏ trong tổng thể hỗn hợp, nhất là nếu so sánh với các chất alkaloi” - ông Frith tiết lộ.

Tại Việt Nam, một số người trở nên rất giàu có nhờ càphê. Chẳng hạn như triệu phú Đặng Lê Nguyên Vũ. Tập đoàn Trung Nguyên của ông đặt tại thành phố Hồ Chí Minh, nhưng sức mạnh của nó đến từ khu vực Tây Nguyên, quanh thành phố Buôn Ma Thuột - thủ đô càphê của đất nước Việt Nam.

Ông Vũ là chủ nhân của 5 chiếc Bentley và 10 chiếc Ferrari, được Tạp chí Forbes định giá tài sản trị giá khoảng 100 triệu USD.

Trong khi đó, Việt Nam là đất nước thu nhập trung bình trên đầu người mỗi năm khoảng 1.300USD. Chủ tịch Vũ cho biết đang lên kế hoạch thiết lập chuỗi cửa hàng càphê quốc tế kiểu Việt Nam. “Chúng tôi muốn mang văn hóa càphê Việt Nam đến với thế giới.

Sẽ không dễ đâu, nhưng trong năm tới chúng tôi muốn cạnh tranh với các hãng tên tuổi như Starbucks. Nếu chúng tôi thực hiện được và giành được thị trường Mỹ, chúng tôi có thể khuất phục cả thế giới” - ông Vũ nói.Thế nhưng, sự mở rộng của càphê cũng có mặt trái của nó. Mọi hoạt động nông nghiệp ở Việt Nam đều ẩn chứa nguy hiểm do số lượng bom mìn chưa nổ còn dưới lòng đất sau chiến tranh.

Ở tỉnh Quảng Trị, 83% đất đai được cho là còn chứa bom. Bên cạnh đó, các nhà môi trường cũng cảnh báo rằng thảm họa thiên nhiên đang tới dần. Quỹ Bảo vệ động vật hoang dã thế giới WWF dự tính rằng tại Việt Nam, khoảng hơn 100.000km2 rừng bị chặt đốn từ năm 1973, một phần trong đó để trồng càphê và các chuyên gia nói, phần lớn đất canh tác càphê nay đã dần thoái hóa.

Tiến sĩ người Bỉ Dave D’Haeze - một chuyên gia về đất - khuyến cáo: “Nông dân Việt Nam lạm dụng tưới nước và đạm. Họ tin vào cách làm truyền thống và chưa có ai thực sự được đào tạo cách trồng, sản xuất càphê”.