Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, báo chí Việt Nam nên áp dụng hình thức trên để tăng doanh thu cho tòa soạn cũng như có kinh phí sản xuất những tin bài chất lượng hơn, phục vụ nhu cầu ngày càng cao của độc giả.

Tiền đề tốt

Những năm vừa qua, hạ tầng Internet Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc. Báo cáo toàn cảnh 15 năm của Hiệp hội Internet Việt Nam (VIA) cho thấy, đến tháng 9/2012, số lượng người sử dụng Internet tại Việt Nam đã đạt trên 31 triệu, chiếm 35,49% dân số.

Còn theo Bộ Thông tin và Truyền thông, tính đến tháng 7/2012, Việt Nam đã có trên 16 triệu thuê bao 3G.

Đưa ra một khảo sát, phía VIA cho rằng việc truy cập Internet để đọc tin tức chiếm 94%, tìm kiếm 92%, nghe nhạc 78%, nghiên cứu học tập/công việc chiếm 72%...

Một số thống kê cho thấy, hiện thuê bao điện thoại di động tại Việt Nam đã lên tới con số trên 127 triệu, tỷ lệ điện thoại thông minh chiếm 16%, 38% số người sử dụng điện thoại để lướt web.

Với xu hướng hội tụ công nghệ theo hướng di động diễn ra rộng khắp, nhiều chuyên gia cũng khẳng định, việc trải nghiệm tin tức trên các thiết bị di động sẽ dần lấn át máy tính.

Những con số trên chính là tiềm năng người dùng vô cùng to lớn để nội dung số cất cánh. Trong bối cảnh kinh tế ảm đạm, miếng bánh quảng cáo không thể phình to, thậm chí còn sụt giảm thì bản thân mỗi tờ báo cũng cần phải đổi mới để tồn tại. Bởi thế, việc thu tiền của độc giả đã không còn là câu chuyện “thích hay không.”

Một số tờ báo mạng, trang thông tin điện tử đang dần khẳng định chất lượng (Ảnh minh họa)

Cách nào để thu tiền độc giả?

Tại Hội thảo quốc tế Công nghệ và Nội dung số do Sở Công Thương Hà Nội tổ chức ngày 3/12, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, đã đến thời điểm để xóa bỏ tư duy “đọc báo miễn phí” trên Internet.

Đưa ra dẫn chứng, ông Lê Quốc Minh, Tổng biên tập Báo điện tử VietnamPlus cho rằng cách đây 10 năm, trên thế giới có quan điểm rằng các tờ báo thu phí sẽ mất độc giả. Tuy nhiên, vẫn có một số tờ vẫn kiên định đi theo con đường này như Wall Street Journal (Mỹ) thu tiền từ năm 1997 và 10 năm sau, số lượng người trả tiền để đọc tờ báo này đã lên tới con số 1 triệu.

Một số tờ báo đã áp dụng việc thu tiền từ người đọc sau đó gỡ bỏ rồi áp dụng lại như New York Times. Đến nay, tờ báo này đã có 472.000 thuê bao với mức phí là từ 15-35 USD/tháng.

Với Financial Times, tờ náo này áp dụng thu tiền từ tháng 6/2012 và đã có 285.000 người trả phí. Dự kiến, con số người trả phí để đọc phiên bản điện tử sẽ cao hơn số người mua báo in vào năm 2013, mức tăng trưởng dự báo đạt 30%/năm.

Tính tới tháng 11/2012, có khoảng 350 tờ báo ở Mỹ và Canada đã thu phí từ độc giả. Hàng loạt tờ báo ở châu Âu, Australia và châu Á đã áp dụng thu phí độc giả như một biện pháp để sống còn.

Có một số hình thức thu tiền từ người đọc là thu phí hoàn toàn trên trang báo; được xem miễn phí một số lượng hạn chế trước khi trả phí; hoặc hình thức "freemium" bao gồm những mục tin miễn phí hoàn toàn trong khi có phần tin thu phí...

Tuy nhiên, để thu tiền độc giả thì một trong những vấn đề quan trọng chính là bản thân các tòa soạn phải có nội dung chất lượng cao, nền tảng công nghệ cho việc thu phí phải được tùy biến linh hoạt với các phiên bản cho máy tính, thiết bị di động...

Ông Lê Quốc Minh cũng khuyến cáo rằng “các báo không nên đặt lợi nhuận lên trên lợi ích công chúng trong việc tiếp cận thông tin. Bởi thế, mỗi tờ báo cần có cơ chế linh hoạt và sử dụng mô hình kinh doanh phù hợp.”

Ủng hộ quan điểm thu phí độc giả, song ông Trọng An, Tổng thư ký báo điện tử Kiến thức (kienthuc.vn) cho hay, mô hình này khó khả thi ở giai đoạn hiện nay, nhất là khi vấn đề bản quyền còn chưa được thắt chặt. Một tin vừa đăng ở báo này, chỉ một vài phút sau đã hiện diện trên trang của báo khác.

Bên cạnh đó, tỷ lệ ăn chia giữa nhà mạng với đơn vị cung cấp nội dung còn chưa hợp lý, dẫn đến việc các tòa soạn chỉ thu lại số tiền ít ỏi. Ngoài ra, thanh toán trực tuyến chưa phát triển cũng cản trở việc này.

Thực tế là nhiều hãng truyền thông lớn trên thế giới từng lo ngại việc thu phí sẽ làm mất độc giả về tay đối thủ và rốt cục họ đã bị chậm chân suốt một thời gian dài. Có ý kiến rằng các báo điện tử Việt Nam có thể rút kinh nghiệm từ việc này nhưng nhiều tờ báo cùng thu phí một lúc thì mới có thể tạo ra tiêu chuẩn mới.