Chiều 5/6, Bộ Ngoại giao tổ chức họp báo quốc tế về tình hình Biển Đông, dưới sự chủ trì của ông Lê Hải Bình, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam; ông Trần Duy Hải, Phó chủ nhiệm Ủy ban Biên giới Quốc gia; ông Ngô Ngọc Thu, Phó tư lệnh Cảnh sát biển và ông Hà Lê, Cục phó Cục Kiểm ngư Việt Nam.

Mở đầu cuộc họp báo, ông Lê Hải Bình cho biết, hơn 1 tháng Trung Quốc ngang nhiên hạ đặt giàn khoan, đưa nhiều tàu, trong đó có tàu quân sự hộ tống; hành vi này đe dọa hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải, đi ngược Công ước Luật biển, thỏa thuận cấp cao hai bên... Trong các cuộc tiếp xúc, Việt Nam luôn kiên quyết yêu cầu Trung Quốc đưa giàn khoan ra khỏi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. Tuy nhiên, Trung Quốc luôn vu cáo, đổ lỗi cho Việt Nam. “Cuộc họp báo nhằm tiếp tục cập nhật thông tin trên thực địa và thông báo nỗ lực từ phía Việt Nam nhằm giải quyết vấn đề”, ông Bình nói.

Sau phần giới thiệu, ông Trần Duy Hải trình bày về tình hình và các biện pháp đấu tranh của Việt Nam thời gian qua. Việt Nam đã nỗ lực đối thoại với Trung Quốc bằng nhiều hình thức, nhiều cấp khác nhau trong 1 tháng qua, với trên 30 cuộc trao đổi. Cộng đồng quốc tế đánh giá cao sự kiềm chế và ứng xử của Việt Nam, lên án Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc không dừng lại mà còn phản ứng tiêu cực, vu cáo Việt Nam. Trên thực địa, Trung Quốc mở rộng phạm vi hoạt động của giàn khoan, di chuyển giàn khoan đến vị trí nằm sâu 60 hải lý trong thềm lục địa Việt Nam. Đồng thời, Trung Quốc gia tăng tàu, có lúc tới 140 tàu, gồm tàu tên lửa, tuần tiễu tấn công nhanh, săn ngầm... và máy bay chiến đấu. Các tàu Trung Quốc có hành vi hung hăng, đâm va, phun vòi rồng vào tàu chấp pháp, ngư dânĐặc biệt, ngày 26/5, tàu Trung Quốc đã đâm chìm tàu ĐNa 90152 của ngư dân Việt Nam. “Nghiêm trọng hơn, tàu Trung Quốc ngăn cản tàu Việt Nam cứu hộ ngư dân trên tàu cá này”, ông Hải cho biết.

Cũng theo ông Hải, ngày 23/5, lần thứ hai Việt Nam có công hàm gửi Bộ Ngoại giao Trung Quốc, một lần nữa yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan để hai bên đàm phán nhưng đến nay Trung Quốc lảng tránh và không đàm phán. Ngày 1/6, tàu Trung Quốc lại đâm thủng tàu CSB 2016, đe dọa nghiêm trọng hoà bình, an ninh an toàn hàng hải. Ngày 4/6, Việt Nam tiếp tục gửi công hàm.

Còn ông Ngô Ngọc Thu cho hay, Trung Quốc đã sử dụng lực lượng tàu bảo vệ đông đảo, thường xuyên có từ 40 tàu, ngày cao điểm 140 chiếc. Đặc biệt, Trung Quốc sử dụng lực lượng tàu cá vỏ sắt có lượng giãn nước 200 - 400 tấn, có ngày đến 60 chiếc. Điều nguy hiểm là Trung Quốc đưa 6 loại tàu chiến hiện đại bảo vệ giàn khoan, còn huy động máy bay tuần thám biển, trinh sát xa, trực thăng hoạt động thường xuyên trên khu vực giàn khoan. Về phương thức hoạt động của tàu bảo vệ, ông Thu cho hay, các tàu này tổ chức thành các vòng: Vòng 1 từ 1-3 hải lý, vòng 2 từ 5-7 hải lý, vòng 3 gồm tàu chiến, tàu cá công suất lớn. Trung Quốc cũng chia các tàu bảo vệ thành các nhóm, thường xuyên bám sát các tàu Cảnh sát biển và Kiểm ngư Việt Nam. “Khi tàu Việt Nam tiếp cận để thực thi nhiệm vụ thì tàu Trung Quốc bao vây hai bên mạn, trước, sau và sử dụng tàu có khả năng cơ động cao đâm thẳng vào tàu Việt Nam”, Phó tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam nói.

Ngoài ra, Trung Quốc sử dụng vòi rồng công suất lớn phun thẳng vào tàu Việt Nam làm hỏng thiết bị trên khoang, mặt boong, gây vỡ kính và làm bị thương cảnh sát biển. Trung Quốc còn sử dụng máy phát âm tần, đèn pha công suất lớn chĩa thẳng vào tàu Việt Nam, gây ảnh hưởng sức khỏe và tâm lý kiểm ngư viên. Trung Quốc đã đâm va làm hư hỏng 24 tàu Việt Nam trong đó có 19 tàu Kiểm ngư và 5 tàu CSB.

“Gần đây nhất, ngày 1/6, tàu Trung Quốc đâm thẳng vào tàu CSB 2016 làm tàu này thủng 4 lỗ ở boong mạn phải. Nếu sâu chút nữa thì đã gây chìm tàu. Hôm qua và sáng nay, tàu Trung Quốc tiếp tục tấn công các tàu chấp pháp của Việt Nam”, ông Thu nói thêm. Tàu Việt Nam vẫn thực hiện việc tuyên truyền bằng hệ thống loa phóng thanh và băng rôn, bằng 3 thứ tiếng Việt, Trung, Anh. “Việt Nam đã hết sức kiên trì, kiềm chế để bảo vệ quyền chủ quyền, quyền tài phán trên biển. Chúng tôi sẽ tiếp tục có mặt”, ông Thu nói.

Phó cục trưởng Cục Kiểm ngư Hà Lê cho hay, đã có 12 kiểm ngư viên của Việt Nam bị thương. Hiện đang là cao điểm của vụ cá trên biển nhưng đã có 12 tàu cá của Việt Nam bị tàu Trung Quốc cản trở, uy hiếp, đối xử thô bạo. Trong đó, nghiêm tọng nhất là vụ đâm chìm tàu cá Việt Nam ngày 26/5. “Hành động này rất manh động, thể hiện rõ mục đích cố tình đâm chìm: Bám đuổi, đâm đến lúc chìm”, ông Lê nói.

Trả lời câu hỏi về việc liên tiếp xảy ra các vụ Trung Quốc phá hoại, đâm va, đối xử thô bạo với ngư dân, ông Hà Lê khẳng định, tàu cá Việt Nam bị khống chế, đập phá tài sản khi đang khai thác bình thường, hợp pháp trên vùng biển Việt Nam. Trung Quốc đã xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền biển của Việt Nam, vi phạm nghiêm trọng UNCLOS 1982, DOC... “Chúng tôi cực lực phản đối và kêu gọi cộng đồng quốc tế lên án hành động này”, ông Lê nói.