Từ thú tậu cổ vật, sắm siêu xe, săn chân dài đến chơi cây cảnh, gửi niềm đam mê vào siêu khuyển…, hầu như những ngón chơi thời thượng, đình đám của các "tu mi nam tử" lắm tiền đều đã được PV tiếp cận thấu ngọn ngành. Ấy nhưng giữa lúc tưởng chừng chẳng còn thú vui gì của các ông mà mình chưa được biết thì mới đây, được sự "dắt mối" của vài tay chơi, chúng tôi được rộng mắt với thú tiêu khiển đẳng cấp hơi bị lạ: Săn sâm quý!

Cận cảnh những tay chơi thứ dữ

Nhắc đến sâm, đặc biệt là nhân sâm, người ta thường liên tưởng đến những hũ rượu giá tiền triệu bên trong ngâm củ sâm "râu tóc" lòng thòng rất giống dáng người mà chỉ nhìn thôi, người ta sẽ liên tưởng ngay đến cái sự bổ tuyệt đỉnh của nó. Sâm ngâm rượu, ngâm mật ong vốn dĩ được người đời xem như "thần dược" nên với việc có được một hoặc vài hũ sâm quý như thế với những người lắm tiền, điều ấy quá trần ai, huống chi với tầng lớp bình dân, chỉ có thể gọi là ước mơ.

Nói như thế để nhấn mạnh rằng sâm quý rất hiếm nên không phải ai có tiền cũng có cơ hội mua được. Quý hiếm là vậy nhưng thật bất ngờ ở đất Sài Gòn có những tay chơi sở hữu hàng chục, hàng trăm hũ sâm, củ sâm được liệt vào dạng quý hiếm với đủ chủng loại. Những người như thế, không phải ai cũng biết và có cơ hội được ngắm "kho báu" của họ, cũng như được họ thổ lộ những chuyện liên quan đến cái thú chơi có phần hơi bị lạ này!

Được một lương y "bắc cầu", chúng tôi làm quen với ông Hồ Ngạnh, người tỉnh Quảng Nam, sống tại TP HCM hơn 40 năm qua, chủ nhân của hơn 2.000 lít rượu sâm có nguồn gốc Việt Nam. Trò chuyện về kho rượu quý của mình, ông Ngạnh bảo giá trị khó quy đổi thành tiền bởi có củ sâm ông mua chỉ vài chục triệu đồng nhưng có người "máu", mê như điếu đổ cái thân hình dài gần 2m của nó với phần gốc rất giống dáng hình mỹ nữ đã ngỏ lời được nhượng quyền với cái giá gấp 4 lần nhưng ông vẫn chưa gật đầu.

Ông Ngạnh bật mí không chỉ sâm ngọc linh, kho rượu sâm của ông còn có sự hiện diện của hầu như dược thảo đất Việt có tên sâm như sâm bố chính, sâm cau, sâm đại hành, sâm mây, sâm hoàn hương, đẳng sâm, sâm đất… "Lúc đầu tui chỉ chơi sâm ngọc linh nhưng sau thấy nhiều tay lao vào khiến thú vui giảm dần giá trị nên mới dần chuyển sang săn các loại sâm kể trên. Riết rồi cũng tạo được gia tài kha khá".

Vào mê trận của thú chơi sâm quý, những tưởng ông Ngạnh là tay chơi thứ dữ, nhưng khi bước vào tư gia của ông H., ngụ quận 7, tôi thật sự choáng ngợp trước "rừng" sâm quý được ngâm rượu, ngâm mật ong bày trong căn phòng rộng gần 100m2 của ông này ở khu Phú Mỹ Hưng. Ông H. người Việt gốc Hoa, là chủ của nhiều cửa hàng kinh doanh dược liệu ở phố thuốc Đông dược Hải Thượng Lãn Ông, quận 5. Sẵn nghề, sẵn mối quan hệ với dân cung ứng nguồn dược liệu, lại có niềm đam mê sưu tầm thảo dược quý nên hơn 30 năm qua, ông "nhặt nhạnh" không chỉ sâm quý có nguồn gốc Việt Nam mà còn cả sâm ở nhiều quốc gia trên thế giới.

"Thú chơi gì cũng vậy, đều phân tầng chia cấp hẳn hoi" - ông H., mở đầu câu chuyện lùng sâm quý của mình bằng khẳng định ấy. Theo ông H., tùy gu mà có người sưu tầm một loại, hoặc nhiều loại sâm. Rồi có người chơi sâm chỉ chuyên tâm săn lùng những củ sâm có hình dáng lạ như giống người, có dáng thế rồng bay phượng múa hay hình chim thú… Lại có tay chơi chỉ khoái săn những củ sâm lâu năm tuổi vì suy nghĩ sâm càng nhiều tuổi thì càng có nhiều dược chất: "Đó là chưa kể người sưu tầm sâm vì đam mê thực sự, người săn để bán mua,  nói chung là cái thú săn sâm quý chia thành rất nhiều trường phái".

Hỏi đang sở hữu bao nhiêu hũ rượu, ông H. khiêm tốn rằng "hai anh em mình uống ba đời hổng hết". Hỏi có bao nhiêu loại sâm trên thế gian trong hầm rượu của mình, ông H. cười khùng khục bảo hầu như các loại sâm quý quốc nội lẫn ngoại quốc ông đều "nắm trong tay". Nhắc chuyện sâm ngoại, ông H. liệt kê một loạt nào là sâm Nhật Bản, sâm Hàn Quốc, sâm Cao Ly, sâm Tây Bá Lợi Á hay còn gọi sâm Liên Xô… "Những loại sâm này người ta bán tràn lan nhưng tôi không bao giờ liếc mắt. Đã là dân chơi sâm thì phải đến tận nơi thấy tận mắt mới mong mua đúng hàng xịn. Bằng không dễ lâm cảnh mua trúng sâm đểu với giá trên trời lắm!" - ông H. bảo.

Theo các tay chơi, đây chính là "lá bùa" giúp nhận biết mẫu sâm quý có thực sự quý hay không.

Thú chơi tốn kém, kỳ công

Để có được bộ sưu tập rượu sâm thuộc loại khủng kia, ông Ngạnh tiết lộ đã hàng trăm lần "lên rừng xuống biển, ra Bắc vào Trung, đặt chân đến núi rừng của hầu khắp các tỉnh thành", nói chung là rất kỳ công. Và chính cái sự dịch chuyển ấy, "hễ nghe nói ai đào được sâm quý, vùng nào phát hiện sâm quý là lên đường" cũng là cái thú của dân chơi sâm.

Cũng nhờ chơi sâm mà ông Ngạnh từ dân dốt đặc cái chuyện cây thuốc quý nay rành rẽ như chuyên gia đông y, có thể nói vanh vách hình dáng, đặc tính, vùng phân bố, giá trị dược liệu, tác dụng của từng loại sâm trong bộ sưu tập. "Sâm đại hành là loài sâm mọc hoang ở khắp nơi, dùng trị các chứng ung nhọt. Sâm cau mọc nhiều ở các tỉnh phía Bắc, rất hiệu quả khi chữa các chứng suy thận, liệt dương… Còn sâm mây, sâm nam thì khỏi phải nói, nó giải độc, tăng cường sức đề kháng, dùng để bồi bổ cho người bệnh có thể trạng kém thì cứ như siêu dược".

Sau khi liệt kê chi tiết một vài hũ sâm trong bộ sưu tập của mình, ông Ngạnh lại thổ lộ khi biết ông đam mê và rành rẽ về sâm, nhiều người khi có nhu cầu dùng sâm, hay muốn mua sâm đã alô nhờ ông tư vấn, thẩm tra xem đó là hàng giả hay thiệt. Ông Ngạnh đúc kết: "Tôi mê cái thú chơi sâm này còn vì cái cảm giác mình được nhiều người tin cậy, không bị nhìn với con mắt của tay chơi hợm đời và có thể giúp được nhiều người".

Không như ông Ngạnh, ông Kình - "chuyên gia" sưu tập sâm quý nghe đâu vượt xa ông H. khẳng định đã là dân chơi sâm thứ thiệt khi luận về đẳng cấp sẽ không có kiểu vỗ ngực xưng tên, bởi chơi sâm chẳng khác gì chơi cổ vật. Với thú chơi đồ cổ, có người chỉ thích săn lùng kiếm báu nhưng lại có người chỉ chăm bẵm vào việc kiếm tìm những chiếc đèn cổ trăm năm. "Cùng một thú chơi nhưng mỗi người chơi mỗi mảng nên không thể luận xét ai hơn ai được" - ông Kình, giải thích.

Như người chơi cổ vật, hay nuôi chim thú cảnh, sau những thời khắc căng thẳng trong công việc, với những tín đồ của thú chơi sâm, được thả mình trong thư phòng riêng tư, tĩnh lặng ngắm nhìn những củ sâm muôn hình vạn trạng, cảm giác mệt mỏi như tan biến, như hồi phục sinh lực. Ông H. bày tỏ: "Đến với thú sưu tập sâm, mỗi người có mỗi kiểu, quan điểm khác nhau nhưng tựu trung lại đều có cùng nhận định, sẻ chia rằng sâm là dược liệu vô cùng quý và hiếm được ngành y học cổ truyền và dân gian qua bao đời xem như là "thần dược". Phàm thứ gì quý và hiếm thì ai lại chẳng muốn sở hữu, nhất là cái thứ quý và hiếm ấy không như cổ vật đơn thuần chỉ được ngắm, với thú chơi sâm, không chỉ no con mắt, chủ nhân của nó có thể dùng tẩm bổ, đãi bạn chí tình, thú không sao kể xiết".

Một tay chơi kín tiếng khác bỏ nhỏ cái thú của niềm đam mê săn sâm quý là mình thỏa niềm đam mê sở hữu những hũ rượu sâm quý thuộc loại độc, lại có thứ để dành tẩm bổ cho chính mình và người thân. "Khi cần thiết nó cũng là quà tặng giá trị cho những người thân thích".

Thú chơi gặp lắm lọc lừa!

Nói chuyện lọc lừa trong cái thú chơi sâm, những người trong cuộc nêu ra vô số trường hợp man trá. "Thú chơi gì cũng vậy, khi chơi là người ta chơi có hội, có đoàn, có giao du, có trao đổi. Lắm tay ma mãnh nhận thấy đây là cơ hội vàng để chúng hốt bạc nên đã len lỏi vào những hội nhóm này rồi giở trò, đóng kịch và hậu quả là có nhiều người khóc ròng vì chi hàng chục, có khi hơn trăm triệu đồng cho củ sâm xịn gốc đểu" - ông H. bức xúc: "Chỉ riêng sâm trồng và sâm tự nhiên thì giá trị đã chênh nhau một trời một vực rồi. Ví như một ký sâm ngọc linh nguồn gốc tự nhiên lên đến hơn 100 triệu đồng nhưng nếu là sâm trồng, giá có khi chưa đến phân nửa. Vấn đề ở chỗ là nếu không rành rẽ thì một tay chơi mới chập chững vào cuộc làm sao nhận biết đâu là sâm rừng đâu là sâm trồng. Có khi đánh hơi thấy con mồi của mình chẳng biết gì về sâm, bọn gian đã trao cho họ củ sâm ngọc linh trăm triệu đồng có gốc là sâm tam thất giá chỉ vài triệu đồng".

Theo phân tích của những tay chơi sâm, chiêu thức để bọn gian đưa con mồi vào thòng lọng khá tinh vi nhưng cũng dễ nhận biết. Sau một thời gian sinh hoạt trong một hội chơi sâm nào đấy, ngày nọ tay hội viên gian manh sẽ tung lên diễn đàn với lời nhắn "em xin đưa lên vài hình ảnh của một củ sâm ngọc linh để các bác chuẩn đoán xem có phải là hàng khủng không nhé?".

Ngay sau đó, cũng chính tay nọ với sự hỗ trợ của một vài đồng bọn khác liên tục tung những lời bình rằng qua nghiên cứu, chuẩn đoán thấy đây đúng là củ sâm ngọc linh hàng chục năm tuổi rồi hè nhau "chúc mừng bạn đã tầm được của quý"… và ngỏ lời được đổi quyền sở hữu, tiền bạc không thành vấn đề. Khi thời cơ chín muồi, tay hội viên trời ơi kia sẽ đánh tiếng cần tiền xoay sở một số việc nên quyết định bán củ sâm quý, nghe vậy sẽ có con mồi mới gia nhập hội hăng hái lao vào với suy nghĩ hàng đã thẩm định rồi nên không lo kiểm chứng và… lãnh đủ!

Những chuyện lọc lừa kiểu như thế vốn xảy ra nhan nhản và trong rất nhiều trường hợp khổ chủ bị trúng quả đau vẫn không biết mình bị lừa. "Với những người thích sưu tầm sâm quý mới vào cuộc chơi, để không dính đòn của bọn xấu thì đừng nên đụng gì vơ nấy. Tốt nhất chỉ chơi chuyên canh, nghĩa là chỉ tập trung sưu tầm một loại nào đó như sâm tam thất, sâm ngọc linh hay đẳng sâm… Khi rành rẽ rồi thì có thể mở rộng thú vui sang những loại khác, như vậy sẽ giúp mình không bị lạc lối" - ông Ngạnh, lưu ý.

Ông chủ của mấy cửa hiệu thuốc ở phố Đông y Hải Thượng Lãn Ông thì có chia sẻ khác. Theo ông này, đã là sâm quý thì phải đi kèm với giấy chứng nhận chất lượng mẫu sâm. Một củ sâm, đặc biệt là ngọc linh trị giá hàng chục trịêu đồng, có khi hơn nên để "chắc ăn" đó là sâm thật hay dỏm thì phải mang đến Trung tâm Đào tạo nghiên cứu phát triển thuốc có nguồn gốc tự nhiên thuộc Khoa Dược Trường đại học Y dược TP HCM, hay Trung tâm Sâm và Dược liệu TP HCM (thuộc Viện Dược liệu, Bộ Y tế) phân tích.

Sau khi nhận mẫu nguyên liệu tươi có hình ảnh đối chứng với yêu cầu "phân tích có phải sâm ngọc linh hay không", nơi này sẽ áp dụng phương pháp phân tích sắc ký lớp mỏng và sắc ký mỏng hiệu năng cao. Nếu đưa ra kết quả "mẫu nguyên liệu gửi phân tích có thành phần saponin, majonosid R2, ginse nosiRf1, Rb1 và Rb tương tự mẫu Sâm Ngọc Linh chuẩn’, thì xem như ổn. Sau 3 ngày sẽ có kết quả!

Chơi sâm hay sưu tập sâm là thú đam mê kỳ công và tốn tiền tỉ. Mà thường thú chơi nào cũng vậy, càng sặc mùi tiền thì càng gắn liền với những lọc lừa man trá. Đành rằng tâm sự của không ít người sưu tầm sâm rất trong sáng, vừa thỏa niềm đam mê vừa giúp những người có nhu cầu sâm quý để chữa bệnh hiểm nghèo nhưng nếu thiếu kiến thức và ý thức đề cao cảnh giác thì cái sự giúp ấy lắm khi gây hại, bởi để làm giả sâm xịn, bọn gian không ngần ngại đẽo gọt, tẩm hóa chất (tạo màu và có vị đắng) vào đồ rởm.