Một “thần y” siêu phàm

Hoa Đà từ là Nguyên Hóa, người huyện Tiêu, nước Bái, nay là huyện Bặc, tỉnh An Huy, Trung Quốc. Sử chép rằng, Hoa Đà đọc thông kinh sử, tuổi trẻ du học ở từ Châu, từng đỗ hiếu liêm. Tể tướng Trần Khuê và Thái úy Huỳnh Uyển của nước Bái từng tiến cử và mời Hoa Đà ra làm quan, song ông đều từ chối. Ông quyết chí học thuốc cứu đời, trừ bệnh tật cho dân chúng. Những bộ chính sử như “Hậu Hán thứ”, “Tam Quốc chí” cũng đều có ghi chép những câu chuyện về vị thần y này.

Theo đó, y thuật của Hoa Đà rất siêu phàm, các bệnh truyền nhiễm, giun sán, phụ khoa nhi khoa, hô hấp, da liễu… ông đều chữa được. Nhất là ông lại có thành tựu trong việc gây mê và phẫu thuật ngoại khoa, được người sau tôn xưng là “Ngoại khoa Thánh thủ”. Người ta cho rằng Hoa Đà đã biết áp dụng kỹ thuật gây mê bằng một hỗn hợp rượu và thảo dược được gọi là “ma phi tán”. Như vậy, ông là thầy thuôc sử dụng gây mê sớm trước khi người phương Tây biết áp dụng kỹ thuật này trong phẫu thuật khoảng 1600 năm.

Chuyện rằng, một lần có một cô gái 20 tuổi chân bưng mủ, ngứa và đau, đã 7 – 8 năm vẫn chưa khỏi, nên mời Hoa Đà đến chữa. Đến nơi, Hoa Đà đã rút từ chân cô gái một thứ như con rắn, sau đắp thuốc 7 – 8 ngày là khỏi, khiến gia đình cô gái vô cùng cảm kích. Ngày này có người suy đoán cái mà Hoa Đà rút khỏi chân cô gái trong thực tế là mảnh xương đã chết do viêm tủy xương. Một lần khác có một cụ già mời Hoa Đà chữa bệnh Hoa Đà kiểm tra xong và nói với người nhà bệnh nhân rằng bệnh đã thâm căn cố đế, chỉ có thể mổ bụng để chữa trị, nhưng sau phẫu thuật cũng chỉ sống được không quá 10 năm, hay là thôi đi. Người bệnh do khổ vì căn bệnh nên mời Hoa Đà chữa cho. Hoa Đà liền làm phẫu thuật cắt bỏ khối u, căn bệnh có phần dịu lại, nhưng không quá 10 năm người bệnh chết như ông đã báo trước.

Hoa Đà có biệt tài trong “diện chẩn”, qua việc quan sát sắc mặt, nghe tiếng nói… để phán đoán bệnh năng hay nhẹ. Có một lần, trong một quán rượu, ông trông thấy một người đàn ông đang uống rượu liền bảo anh ta đừng uống nữa mà về nhà ngay đi. Người đàn ông này trên đường về nhà đã ngã xe và chết. Một người khác cảm thấy tức ngực, mặt đỏ, không buồn ăn, Hoa Đà chẩn đoán trong bụng anh có giun, cho anh thuốc và không lâu anh tẩy ra nhiều giun. Một quan lại bị ốm rất lâu vẫn không khỏi bệnh, sau khi khám Hoa Đà cho rằng chỉ cần ông ta bực tức sẽ khỏi bệnh, bởi vậy liền để lại một lá thư mắng chửi ông ta rồi ra về. Vị quan lại này nổi giận, cử người đuổi giết Hoa Đà nhưng không đuổi kịp, đã tức lại càng tức hơn, liền nôn ra máu đen, nhưng bệnh cũng khỏi luôn…

Trong tiểu thuyết “Tam Quốc diễn nghĩa” của La Quán Trung thì Hoa Đà đã chứa bệnh cho Quan Vũ theo phương thức “cạo xương, trị độc”, bằng cách mổ vai để nạo chất độc do mũi tên đâm vào trong lúc Quan Vũ vẫn bình thản đánh cờ vây. Tào Tháo khi được Hoa Đà khuyên nên mổ sọ để cạo chất độc, đa nghi Hoa Đà muốn giết mình nên tống ông vào ngục. Hoa Đà vì cảm kích người gác ngục đã chăm sóc mình khi đang ở trong ngục nên đã truyền sách của mình theo nghề y sẽ có kết cục bi thảm như Hoa Đà nên đã đốt mất, do đó tất cả sách vở của Hoa Đà về nghề y đã thất truyền. Hiện tại còn thấy “Trung Tàng kinh”, “Hoa Đà thần Y bí truyền… đều là người sau mượn tên tiếng, không phải tự tay ông viết ra. Hoa Đà cũng được cho là người sáng tác ra “Ngũ Cầm hí”, tập luyện mô phỏng theo động tác của năm loại vật: hổ, hươu, gấu, khỉ và chim.

Tử vì nghiệp

Hoa Đà là người đồng hương của Tào Tháo, ở huyện Tiêu, nước Bái thuộc Dự Châu (nay là thành phố Hào Châu, tỉnh An Huy). Theo “Tam quốc diễn nghĩa”, Tào tháo mắc bệnh đâu đầu, mời Hoa Đà đến chữa trị. Hoa Đà nói với Tào Tháo rằng căn nguyên của bệnh đâu đầu của ngài chính là do “phong diên” , nó lớn dần lên trong não. Chỉ còn cách là dùng “ma phí tán” sau đó dùng rìu bổ đầu ra mới có thể lấy “phong diên” ra ngoài mới có thể trị triệt để căn bệnh đâu đầu. Tào Tháo vốn đa nghi vừa nghe qua phương án trị bệnh của Hoa Đà lập tức nổi giận. Ông ta cho rằng Hoa Đà muốn báo thù cho Quan Vũ nên tính mượn cơ hội dùng đao phẫu thuật để giết mình.

Thần y Hoa Đà đang chữa bệnh cho Quan Vũ (trong khi Quan Vũ đang chơi cờ)

Trong quá trình chữa trị cho Tào Tháo, Hoa Đà đã cố ý kéo dài thời gian bằng cách “lấy cớ để quên sách thuốc ở nhà, phải trở về lấy”. Sau khi Hoa Đà trở về nhà, lại lấy cớ là vợ bị ốm, nhiều lần vượt quá thời gian đã hứa với Tào Tháo mà không chịu quay lại. Tào Tháo nhiều lần viết giấy mời không được, bèn lệnh cho các quan lại địa phương tới thúc Hoa Đà đi nhưng “Hoa Đà vẫn tìm cớ vợ ốm do dự không muốn lên đường”. Tào Tháo nghe chuyện, “tức giận, sai thủ hạ tới kiểm tra thực hư”. Tháo ra lệnh rằng: “Nếu như đúng là vợ Đà bị ốm thì tặng thưởng 40 hộc đậu đỏ đồng thời cho kéo dài thời gian ở nhà thêm một tháng. Còn nếu như nói dối thì bắt giải về”. Khi thủ hạ của Tào Tháo tới kiểm tra, xác thực là Hoa Đà nói dối vì thế, Hoa Đà bị bắt giam vào ngục.

Sau khi Hoa Đà bị giam vào ngục, mưu thần số một của Tào Tháo là Tuân Húc nói với Tháo rằng: “Y thuật của Hoa Đà quả thực hơn người, nên rộng lượng tha cho y”. Tuy nhiên, Tào Tháo không đồng ý, nói: “Không lo, thiên hạ thiếu gì loại vô lại như thế”. Hậu quả, thần y Hoa Đà chết, bệnh đau đầu của Tào Tháo vẫn tái phát luôn, tuy nhiên, chưa bao giờ cảm thấy hối hận. Tào Tháo từng nói: “Hoa Đà có thể trị được bệnh của ta. Nhưng lại cố ý kéo dài, muốn đề cao mình. Nếu như ta không giết thì rốt cuộc y cũng không trị tận gốc bệnh của ta được”. Phải chăng Hoa Đà đã quá xem thường Tào Tháo, một gian hùng? Hay số mệnh ông đã vận dụng đúng như một câu lưu truyền trong dân gian “sinh nghề, tử nghiệp”?

Hoa Đà là người nước nào?

Trước câu hỏi này chắc nhiều người tặc lưỡi “Hoa Đà là người Trung Quốc thời cổ đại, chứ còn nước nào nữa, hỏi gì mà lạ vậy?” Ấy vậy mà đây là một câu hỏi nghiêm túc, gây ra nhiều tranh luận ở ngay tại Trung quốc và một số nước khác.

Theo một bài báo, thì Giáo sư Trần Diễn Cách ở Đại học Thanh Hoa, Trung Quốc, cho rằng Hoa Đà là người Ấn Độ. Theo ông, chữ “Hoa Đà” trong tiếng Thiên Trúc (tức tiếng Phạn, Pa li của Ấn Độ cổ) bắt nguồn từ chữ (Agada) có nghĩa là “dược”, Hán văn cổ thường dịch là “A Ca Đà” hoặc “A Kiệt Đà”. “A Ca Đà” lược bớt như “A La Hán” lược đi chữ “A” đọc thành “La Hán” vậy. Theo “Tam Quốc chí” của Trần Thị thì Hoa Đà tự là Nguyên Hóa, vốn tên thật là “Phu” chứ không phải “ Đà”.

Giáo sư Trần hoc rằng do dân gian đương thời đem Hoa Phu so sánh với danh y trong thần thoại Phật giáo, do đó mới gọi là “Hoa Đà” tức xem như “dược thần”. Cũng theo giáo sư Trần, người gọi là Hoa Đà cũng có thể là người từng tồn tại vào đời Đông Hán, huyện Tiêu, nước Bái, đồng hương với Tào Tháo. Thậm chí người này cũng có am hiểu y thuật và dưỡng sinh ít nhiều nhưng không phải là thần y. Về sau người này biến thành “Hoa Đà” là do dân gian đã đem chữ “Đà” của Ấn Độ gán lên.

Còn theo bác sĩ Tùng Mộc Minh Tri, chuyên khoa nghiên cứu thuốc mê, Đại học Y quốc gia Nhật Bản thì: “Hoa Đà mà xưa nay cứ cho là người Trung Quốc, thưc ra là người Ba Tư”. Vị bác sĩ người Nhật đã từng công bố nghiên cứu của ông trên tạp chí chuyên ngành Thuốc mê với nhan đề “hiểu biết mới nhất về lịch sử khoa học thuốc mê: Danh y Hoa Đà đời Hán thực ra là người Ba Tư (nay gọi là Iran)”.