Ít có trường hợp mà hành vi phạm tội làm nảy sinh nhiều nhận xét, đánh giá trái ngược nhau như trường hợp ông Đoàn Văn Vươn trong vụ việc xảy ra ở Tiên Lãng, Hải Phòng.

Những viên chức có liên quan của huyện và xã khẳng định ông Đoàn Văn Vươn là người ngông cuồng, ngang nhiên dùng vũ khí chống lại người thi hành công vụ. Ông Vươn phải bị buộc tội chống người thi hành công vụ và tội giết người.

Có người cho rằng khó thay đổi tội giết người của ông Vươn. Một số người khác thì cho rằng Ông Vươn phạm tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

Trong khi đó, nhiều người dân xã Vinh Quang và nhiều nơi trong cả nước cho rằng việc buộc ông Vươn vào tội giết người là không đúng với thực tế khách quan của vụ việc và bản chất con người của ông Vươn. Bởi vậy, công luận đòi hỏi có một sự phân tích thấu tình đạt lý về các hành vi phạm tội trong vụ ông Vươn.

Không phải thực thi công vụ

Câu hỏi đầu tiên, mang tính then chốt, được đặt ra là việc thực thi lệnh cưỡng chế thu hồi đất của ông Đoàn Văn Vươn ở xã Vinh Quang huyện Tiên Lãng có phải là hành vi thực thi công vụ ?

Thông báo số 43/TB-VPCP ngày 10/2/2012, về kết luận của Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định: “Do quyết định thu hồi đất không đúng với quy đinh của pháp luật đất đai nên Quyết định cưỡng chế thu hồi đất cũng không đúng với pháp luật…”.

Cưỡng chế không đồng nghĩa với việc đánh đập, phá hủy tài sản của người bị cưỡng chế. Việc huy động quân đội và công an và sử dụng vũ khí, xe ủi vào vụ việc cưỡng chế là hành vi trái đường lối chính sách, trái pháp luật. Thủ tướng đã kết luận : “Việc tổ chức cưỡng chế thu hồi đất của UBND huyện Tiên Lãng cũng có nhiều thiếu sót sai phạm”. Quyết định cưỡng chế là trái luật. Việc thực thi quyết định cưỡng chế có nhiều sai phạm. Thủ tướng đã kết luận : “Việc tổ chức cưỡng chế thu hồi đất của UBND huyện Tiên Lãng cũng có nhiều thiếu sót sai phạm”. Quyết định cưỡng chế là trái luật. Việc thực thi quyết định cưỡng chế có nhiều sai phạm.

Tính chất công vụ không thể chứng minh bằng việc họ là những viên chức. Những viên chức cưỡng chế trái luật là những kẻ phạm tội. Cơ quan điều tra đã khởi tố để điều tra hành vi phạm tội của họ.

Những người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà vượt quá quyền hạn của mình làm trái công vụ gây thiệt hại cho lợi ích nhà nước, của xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân sẽ bị xét xử theo điều 282 BLHS về tội lạm quyền trong thi hành công vụ và bị phạt tù từ một năm đến bảy năm theo khung 1, hoặc bị phạt tù từ năm năm đến mười hai năm theo khung 2, hoặc bị phạt tù từ mười năm đến hai mươi năm theo khung 3.

Theo khung 4 của điều luật, người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm, có thể bị phạt tiền từ ba triệu đồng đến ba mươi triệu đồng.

Câu trả lời cho câu hỏi thứ nhất là không có việc thi hành công vụ đối với vụ việc được nêu.

Ông Vươn không giết người

Câu hỏi thứ hai được đặt ra là Đoàn Văn Vươn, Đoàn Văn Quý và hai bà vợ của họ có phạm tội chống người thi hành công vụ và giết người không ?

Không có sự kiện thi hành công vụ, tất yếu sẽ không có tội chống lại người thi hành công vụ. Vậy các ông Vươn, Quý và hai bà vợ của họ có phạm tội giết người không?

Hành vi giết người bao gồm trong nó 4 giả định: 1) cố ý : cố ý trực tiếp hoặc gián tiếp; 2) tước đoạt sinh mạng người khác; 3) một cách trái pháp luật; và 4) vì những động cơ mục đích đê hèn. Việc buộc tội và xử phạt một người can tội giết người phải hội tụ đủ 4 giả định đã nêu. Nếu thiếu một trong 4 điều đã nêu thì không thể quy tội giết người theo điều 93 BLHS.

Từ năm 2006, ông Đoàn Văn Vươn đã nhận thức được lệnh thu hồi quyền sử dụng đất đai của ông ta là trái pháp luật. Ông Vươn đã khởi kiện ra tòa án để đòi công lý. Nhưng tòa án sơ thẩm, phúc thẩm đã làm nghiêng lệch cán cân công lý. Oan trái đã đè nặng lên gia đình Ông Vươn trong 7 năm trời (2006- 2012).

Cái được gọi là mìn tự chế chỉ là bình ga được kích nổ để tạo ra ngọn lửa nhằm cảnh báo. Ông Vươn không có mục đích giết ai trong vụ cưỡng chế. Tất cả những gì mà Đoàn Văn Vươn đã làm chỉ nhằm mục đích ngăn cản lực lượng cưỡng chế trái pháp luật xâm phạm các quyền lợi hợp pháp của gia đình ông mà thôi.

Theo người dân địa phương, lực lượng cưỡng chế đã nổ súng như một trận đánh. Người chỉ huy cao nhất của vụ cưỡng chế đã trả lời báo chí rằng đó là một trận đánh hay có thể viết thành sách được (!). Tiếng súng đã làm kinh động cả làng quê yên tĩnh vào dịp giáp Tết.

Trong tình thế bị dồn vào bước đường cùng, Đoàn Văn Vươn và em đã liều chết để chống lại những người xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của mình. Không chỉ luật pháp nước ta, mà luật pháp của nhiều nước trên thế giới đều thừa nhận người dân có quyền sử dụng các hình thức tương xứng để tự vệ trước những hành động xâm phạm đến tính mạng, tài sản và quyền lợi hợp pháp của họ.

Căn cứ vào những hành vi trong thực tế của ông Vươn đã thực hiện, (quy tội danh thực tế), thì chỉ có thể buộc tội, (quy tội danh pháp lý) Đoàn Văn Vươn theo tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng như đã quy định tại điều 106 BLHS với khung hình phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến một năm, nếu phạm tội đối với nhiều người thì bị phạt tù từ một đến ba năm.

Trước khi hành động hai anh em nhà Vươn đã giữ bí mật với vợ con, xua họ lánh đi nơi khác. Vợ con họ không có mặt tại chỗ khi xảy ra vụ cưỡng chế. Việc buộc tội hai bà vợ của Đoàn Văn Vươn và Đoàn Văn Quý vào tội chống người thi hành công vụ và tội giết người lại càng không có cơ sở pháp lý. Trong thông báo số 43/TB-VPCP ngày 10/2/2012, Thủ tướng yêu cầu lãnh đạo Hải Phòng chỉ đạo cơ quan bảo vệ pháp luật khởi tố, điều tra và sớm đưa ra xét xử nghiêm minh theo đúng quy định của pháp luật việc phá dỡ nhà của ông Đoàn Văn Vươn. Đình chỉ công tác những cán bộ đã chỉ đạo phá nhà của ông Đoàn Văn Vươn; Kiến nghị các cơ quan tiến hành tố tụng xem xét tình tiết giảm nhẹ đối với các bị cáo do các quyết định không đúng pháp luật của UBND huyện Tiên Lãng. Tuy nhiên, cho đến nay, Đoàn Văn Vươn và Đoàn Văn Quý hiện vẫn còn nằm trong trại giam. Tại sao công lý chậm được thực thi? Vì tính chất phức tạp của vụ việc hay vì một lý do nào khác ?