Ở đây tôi muốn nói về một bộ dữ liệu. Từ năm 2017 đến năm 2021, số lượt khám sức khỏe ở nước ta đã tăng. Ngược lại, số ca ung thư không hề giảm do được mọi người quan tâm mà còn giảm, mà ngày càng trở nên phổ biến.

Tại sao khi khám sức khỏe định kỳ hàng năm thì ung thư vẫn ở giai đoạn nặng khi phát hiện?

Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp như vậy và những tin tức tương tự cũng thường xuyên xảy ra. Trước hết chúng ta cần làm rõ một khái niệm, ung thư chắc chắn không phải mắc phải một cách đột ngột mà là ung thư được phát hiện đột ngột. Ung thư chắc chắn đã có từ lâu nhưng lại được phát hiện đột ngột vào một ngày nào đó.

Tại sao dù khám sức khỏe định kỳ hàng năm nhưng ung thư vẫn được phát hiện, thậm chí đã ở giai đoạn muộn khi phát hiện ung thư? Có hai lý do chính.

- Trước hết, các hạng mục khám sức khỏe đều sai, đây cũng là điều quan trọng nhất. Nhiều bệnh ung thư không có triệu chứng cụ thể rõ ràng ở giai đoạn đầu và chỉ có thể được phát hiện thông qua các cuộc kiểm tra có mục tiêu.

Tuy nhiên, khi nhiều người tham gia khám sức khỏe, đặc biệt là những cuộc khám do đơn vị công tác, công ty của họ tổ chức, về cơ bản họ đang thực hiện một số cuộc khám sức khoẻ định kỳ, hoặc thậm chí thực hiện các chuyển động một cách tượng trưng. Ví dụ, một số người chọn siêu âm bụng B khi khám thực thể vì nghĩ rằng điều này có thể phát hiện các vấn đề về gan.

Như mọi người đều biết, ung thư gan không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Các triệu chứng chỉ có thể xuất hiện khi mức độ tổn thương của bệnh gan đã ở mức 70 – 80%, tức là đã ở giai đoạn nặng. Hơn nữa, siêu âm B bụng có hạn chế nhất định là khó xác định bản chất của khối. Ngoài ra, siêu âm B dễ bỏ sót chẩn đoán ung thư gan lớn.

- Thứ hai, khám thực thể rõ ràng tìm ra manh mối nhưng lại không để ý tới. Tình trạng này thực sự rất đáng tiếc và đồng thời cũng rất phổ biến. Có lần tôi gặp một bệnh nhân đi khám vì thường xuyên bị tiêu chảy. Kết quả xét nghiệm cho thấy có máu ẩn trong phân, lúc đó tôi đề nghị anh ta nội soi.

Tuy nhiên, bệnh nhân thấy nội soi phiền phức và cho rằng do bệnh trĩ nên không can thiệp hay đi khám. Kết quả cuối cùng là khi phát hiện ra thì đó đã là ung thư ruột và vẫn ở giai đoạn nặng. Sự việc bi thảm này thực sự cho chúng ta biết rằng nếu khi kiểm tra thể chất phát hiện ra những điều bất thường, ngay cả khi có một số manh mối khó thấy, chúng ta cũng nên chú ý đầy đủ.

Nếu bạn không thực hiện năm cuộc kiểm tra thể chất này, bạn thậm chí sẽ không biết mình bị ung thư.

① Nội soi dạ dày

Sở dĩ người ta không dám nội soi dạ dày một phần là vì họ sợ nội soi dạ dày, một phần vì trong tiềm thức họ tin rằng nội soi dạ dày sớm có thể được phát hiện bằng xét nghiệm máu, CT và siêu âm Doppler màu. Như mọi người đều biết, những cuộc kiểm tra này không thể thay thế nội soi dạ dày.

Là phương pháp chẩn đoán bệnh dạ dày phổ biến nhất, nội soi dạ dày cũng là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ung thư dạ dày không chỉ có thể quan sát tình trạng thực sự của thực quản và dạ dày và liệu có tổn thương hay không mà còn thực hiện sinh thiết bệnh lý ở những phần đáng ngờ.

Vì vậy, người bình thường nên nội soi dạ dày 5 năm một lần, những người có nguy cơ cao đã có tổn thương tiền ung thư nên nội soi dạ dày hai năm một lần.

② Alpha-fetoprotein

Chúng tôi đã đề cập trước đó rằng các vấn đề về gan có thể dễ dàng bị bỏ qua khi siêu âm bụng, vì vậy alpha-fetoprotein rất cần thiết. Tên đầy đủ của alpha-fetoprotein là alpha-fetoprotein huyết thanh (AFP). Đây là xét nghiệm có thể được thực hiện bằng cách lấy máu AFP là dấu hiệu nhạy cảm và cụ thể nhất của bệnh ung thư gan nguyên phát.

Khuyến cáo những người có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư gan nên xét nghiệm alpha-fetoprotein sáu tháng một lần. Nếu muốn cải thiện độ chính xác của việc sàng lọc ung thư gan, bạn có thể kết hợp xét nghiệm alpha-fetoprotein với siêu âm màu gan.

③ Nội soi đại tràng

Ung thư đường ruột giai đoạn đầu không có triệu chứng rõ ràng. Ngoài ra, một số triệu chứng của ung thư đường ruột tương tự như bệnh tiêu chảy, bệnh trĩ thông thường… khiến nhiều người bỏ lỡ thời điểm tốt nhất để chẩn đoán và điều trị do sơ suất được phát hiện thì đã ở giai đoạn cuối của bệnh ung thư đường ruột.

Nhiều người sợ nội soi. Họ cho rằng nội soi không chỉ cần dùng thuốc nhuận tràng mà còn gây phiền hà. Vì vậy, họ phản đối nội soi và thay vào đó chọn phương pháp nội soi phân và viên nang.

Trên thực tế, để phát hiện ung thư ruột giai đoạn đầu, nội soi là lựa chọn tốt nhất. Nội soi không chỉ có thể phát hiện ung thư sớm mà còn phát hiện các tổn thương tiền ung thư như polyp ruột, đồng thời có thể loại bỏ polyp ruột thông qua nội soi.

④ CT xoắn ốc liều thấp

Ung thư phổi là căn bệnh ung thư số một ở nước tôi, với tỷ lệ mắc bệnh và tử vong rất cao. Nhiều người chọn chụp X-quang ngực để sàng lọc ung thư phổi vì cho rằng chụp X-quang ngực tương đối rẻ tiền. Tuy nhiên, họ không biết rằng chụp X-quang ngực rất khó phát hiện ung thư phổi giai đoạn đầu và một số tổn thương vi thể.

CT xoắn ốc liều thấp thì khác. Độ nhạy của nó gấp 4-6 lần so với chụp X-quang ngực. Nó không chỉ có thể phát hiện các nốt nhỏ khó tìm thấy trên X-quang ngực mà còn hiển thị tốt hơn hình dạng và vị trí của khối u. Đó là cách tốt nhất để phát hiện ung thư phổi sớm.

Người dân nói chung nên chụp X-quang ngực mỗi năm một lần khi khám sức khỏe. Phụ nữ mang thai hoặc phụ nữ dự định có thai trong vòng 3 tháng không cần chụp X-quang ngực.

⑤ Chụp nhũ ảnh hoặc siêu âm màu

Ung thư vú đã trở thành khối u ác tính phổ biến nhất trên thế giới, vì vậy việc phát hiện kịp thời ung thư vú là rất quan trọng. Thông thường, chụp nhũ ảnh và siêu âm màu có thể được sử dụng để sàng lọc ung thư vú. Về mặt lâm sàng, phụ nữ nên thực hiện sàng lọc ung thư vú định kỳ bắt đầu từ tuổi 30.