Một thông tin làm sôi động thị trường vũ khí châu Âu dịp đầu tháng 8/2013 là việc Việt Nam đang nghiên cứu khả năng nhập khẩu 20 đài radar RV-01 "Vostok -E có khả năng phát hiện máy bay tàng hình.

Theo nhận xét của các chuyên gia, các đài radars RV-01 Vostok-E sẽ được thay thế các đài radar Liên Xô cũ P-18. Nhà cung cấp Belarus sẽ phải đưa một đội chuyên gia sang Việt Nam phối hợp huấn luyện lực lượng thuộc binh chủng radar khai thác sử dụng.

Đài radar RV-01 “Vostok – E” theo tuyên bố của nhà phát triển, tập đoàn công ty đại chúng “KB Radar” là sản phẩm hoàn toàn do nhà máy nghiên cứu, thiết kế và phát triển. Đài là tổ hợp phương tiện đo xa radio tần số mét chế độ trực cảnh giới với khả năng phát hiện mục tiêu và đo xa đến 360km. Đài radar RV1 "Vostok - E" cơ động được sử dụng để kiểm soát bầu trời, theo dõi và cảnh báo sớm các phương tiện bay trên không trên phạm vi rất rộng lớn.

Dàn anten và đài chỉ huy

Các đài RV1 "Vostok - E" sử dụng các tín hiệu dò thám có dải tần mét cung cấp khả năng chế tạo thiết bị đơn giản, có giá thành thấp, có khả năng hoạt động ổn định và chống được nhiễu thụ động, tổn thất hiệu suất thấp khi phát xung tín hiệu vào không gian trinh sát. Đồng trời, sử dụng các tín hiệu dò thám dải tầng số mét (VHF) cho phép giảm đến tối thiểu khả năng của các mục tiêu có sử dụng công nghệ tàng hình “stealth”.

Cũng phải nói thêm rằng, tín hiệu phát xung bước sóng mét được sử dụng một cách truyền thống trong các đài radars của Liên Xô cũ và các nước đồng minh, cũng như ở Trung Quốc. Đài radars P-18 là đài radars được sản xuất hàng loạt và những tính năng kỹ chiến thuật của nó đã được các chuyên gia nhiều nước trên thế giới công nhận. Ưu điểm của P-18 là đơn giản, có độ tin cậy cao và hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết. Đồng thời P-18 có độ chính xác rất cao khi đo tọa độ mục tiêu theo tầm và hướng.

Trong giai đoạn hiện nay, các đài radar cảnh báo sớm và dẫn đường chỉ thị mục tiêu, hoạt động trên dải băng tần VHF có yêu cầu phải hoạt động ổn định, có khả năng chắc chắn phát hiện và theo dõi được các mục tiêu, vật thể bay có sử dụng công nghệ tàng hình “stealth”. Từ quan điểm vật lý không có điều gì đặc biệt, khi chiều dài bước sóng bằng với chiều dài mục tiêu, mọi vật thể bay tàng hình đều bị phát hiện. Thực tế là nếu chiều dài bước sóng bằng đúng chiều dài của máy bay tàng hình B-2, thì đương nhiên bề mặt của B-2 trở thành mặt phản xạ chính, do đó tính năng tàng hình bị triệt tiêu hoàn toàn.

Trong triển lãm vũ khí trang bị Milex-2007 tại Minsk, đại diện của một trong những tổ chức uy tín nhất trong lĩnh vực kỹ thuật radar – ông Victor Ozhereliev Viện Nghiên cứu kỹ thuật radar Nizhny Novgorod nói với các phóng viên: "Radar hoạt động trên dải tần số VHF, có thể phát hiện tất cả các máy bay sử dụng công nghệ" tàng hình ".

Điều khẳng định trên đã được minh chứng trong cuộc chiến tranh đường không ở Nam Tư năm 1999, các máy bay chiến đấu F-117A Stealth "Night Hawk" đã bị phát hiện, theo dõi và bị bắn hạ bởi radar P-18. Từ những kinh nghiệm trên, các nhà chế tạo radars đã nâng cấp và phát triển đài radar P-18 ở Ukraine, Nga, Kazakhstan, Hungary và Ba Lan. Hiện đang có không dưới 8 chương trình hiện đại hóa loại radar này với quy mô, giá thành và hiệu quả khác nhau.

Đài radar khi cơ động.

Nếu nghiên cứu các thông số kỹ chiến thuật của RV1 "Vostok - E" thì tính năng chiến đấu của nó hơn hẳn so với P-18. Đài radar có khả năng chống nhiễu thụ động và chủ động rất cao, tăng cường gấp 6 lần khả năng phát hiện mục tiêu tầm xa, do đó cũng giảm 6 lần khả năng phát hiện mục tiêu các phương tiện trinh sát, tìm kiếm nguồn phát radar của đối phương. Theo thông tin được các nhà phát triển cung cấp, đài RV1 "Vostok - E" có thể phát hiện các mục tiêu tàng hình như F-117A trong điều kiện nhiễu nặng là 74 km, trong điều kiện không có nhiễu đến 350 km. Thể tích của các trang thiết bị điện tử trên xe cũng giảm đi nhiều lần và có khả năng nâng cấp rộng trong nhiều năm tới.

'Bắt chết' máy bay tàng hình

RV1 "Vostok - E" được sử dụng nhằm mục đích phát hiện và cảnh báo sớm các mục tiêu trên không, xác định tọa độ, tầm xa, góc phương vị và vận tốc radial, tự động bám và theo dõi mục tiêu, vẽ quỹ đạo đường bay, xác định chủng loại mục tiêu tự động, truyền tải và chia xẻ thông tinh cho hệ thống điều hành tác chiến tích hợp với đài RV1 "Vostok - E". Là sản phẩm được chế tạo dựa trên những tính năng kỹ thuật của P-18, nhưng "Vostok - E" vượt trội hơn nhiều lần do được ứng dụng các thành tựu hiện đại của công nghệ radar, công nghệ kỹ thuật số và những giải pháp thiết kế - công nghệ tiên tiến.
Những ưu điểm nổi bật bao gồm:

Tầm xa phát hiện mục tiêu và xác định chính xác tọa độ mục tiêu.;

- Có khả năng phát hiện các mục tiêu sử dụng công nghệ tàng hình hiệu quả;

- Khả năng cơ động cao, thời gian triển khai hoạt động và thu dọn cơ động chỉ trong vòng 6 phút với kíp làm việc là 2 người;

- Có khả năng chống nhiễu rất tốt và độ ổn định cao;

- Tất cả các hoạt động đều được thực hiện ở chế độ tự động, bao gồm cả phát hiện và theo dõi các mục tiêu di động trong không trung;

- Kiểm soát và thông báo tình hình chức năng hoạt động của tất cả các thiết bị trong đài radar;

- Chuyển hóa và xử lý thông tin kỹ thuật số, sử dụng các thuật toán hiện đại có hiệu quả cao;

- Tính bảo mật hệ thống radar rất cao do sử dụng các tín hiệu dò thám có độ ồn thấp;

- Có khả năng phòng tránh tên lửa chống radars.

Khả năng chống nhiễu cao được thực hiện bởi các giải pháp tiên tiến nhất: Đầu thu tín hiệu radar hoạt động trên một dải tần số rất rộng; Khả năng tự động điều chỉnh xung trên dải tần số mang phụ thuộc vào tình huống nhiễu; Hệ thống xử lý tín hiệu kỹ thuật số, bao gồm: bộ bù tín hiệu nhiễu chủ động và bộ lọc nén kỹ thuật số; bộ đếm kỹ thuật số các mục tiêu di động; bộ tập hợp tín hiệu lặp thống nhất và không thống nhất; bản đồ kỹ thuật số địa hình và vật thể; thiết bị phát hiện mục tiêu tự động.

Biên chế tổ hợp ra đa gồm có: xe thiết bị và anten radar; khoang điều khiển rơ moóc; máy phát điện diesel.

Hệ thống anten và các thiết bị được lắp đặt trên một xe cơ động, hệ thống điều khiển và động cơ diesel được lắp đặt trên một xe khác. Hệ thống an ten là một lưới các thanh thép phát xung chủ động, có thể chịu được sức gió đến 35 m/s. Xe công tác bao gồm cả khoang và bàn điều khiển radar có thể dược đặt trên khoảng cách xa đến 500 m cách xe anten. Để bảo vệ xe điều khiển và xe anten không bị tấn công bằng tên lửa tầm nhiệt, động cơ trạm nguồn phát điện diesel được lắp đặt xa đến 50m so với đài radar. Đài radar được lắp thiết bị dẫn đường theo vị trí địa hình, hệ thống kiểm tra chức năng, thiết bị mô phỏng tín hiệu nhận được.

Đài radar hiện đại RV1 "Vostok - E" có được những tính năng ưu việt nhờ sử dụng tín hiệu sóng VHF (dải tần số m), có khả năng cơ động rất cao, có khả năng chống nhiễu chủ động thụ động, nhiễu đồng bộ và nhiễu phi đồng bộ, thực hiện nhiệm vụ phát hiện mục tiêu, theo dõi mục tiêu ở chế độ hoàn toàn tự động không cần sự can thiệp – điều khiển của con người.

Một trong những yếu điểm chính của P-18 và các biến thể của radar lớp này là khả năng cơ động rất yếu, RV1 "Vostok - E" đã khắc phục điểm yếu đó, tổ hợp radar có tính cơ động rất cao và hoàn toàn tự động trong điều khiển. Thời gian triển khai chiến đấu cũng như thu hồi cơ động gói gọn trong vòng 10 phút với tác nghiệm của 2 người trong kíp trắc thủ. Hệ thống an ten được lắp đặt trên xe МZКТ-65273-20 của một nhà máy thương hiệu rất quen thuộc với người Việt Nam - Minsk. Việt Nam cũng không phải là khách hàng đầu tiên của RV1 "Vostok - E".

Từ 30/02/2009, ông Petr Rogozhevsky, phó chủ tịch Ủy ban công nghiệp quốc phòng Belarusia đã tuyên bố với các phương tiện truyền thông là một phiên bản "Vostok - E" đã được cung cấp cho 1 khách hàng nước ngoài, nhưng ông không nói phiên bản này cấp cho nước nào. Những sự kiện liên tiếp xảy ra sau đó cho thấy, trong số các nước sở hữu RV1 "Vostok - E" có Iran, bằng radar này và cũng bằng các trang thiết bị điện tử có nguồn gốc từ Belarusia, Iran đã bắt sống được chiếc máy bay trinh sát hiện đại và bí mật nhất sử dụng công nghệ tàng hình của Mỹ RQ-170, theo những thông tin ngày 6.03.2012 từ kênh TV IRIB của Iran, chính RV1 "Vostok - E" đã phát hiện ra máy bay không người lái RQ-170. Thực tế phát hiện ra một vật thể bay tàng hình rất nhỏ như UAV Mỹ đã khẳng định, RV1 "Vostok - E" không những có thể phát hiện ra F-117 tương đương như P-18, mà còn có thể phát hiện được cả tiêm kích F-35 và J-20 phát triển bởi Trung Quốc.

Những thông số ấn tượng của 'mắt thần'

Tầm xa phát hiện mục tiêu trong điều kiện nhiễu điện từ cao, với mục tiêu không sử dụng công nghệ stealth là 360 km, có sự dụng công nghệ tàng hình là 57 km. Theo khoảng cách, RV1 "Vostok - E" có thể đo được khoảng cách các vật thể bay chính xác ở khoảng 200 km, góc tầm đến 5,5 độ và vận tốc radial là 10m/s. Số lượng các tín hiệu dò thám tính theo tần số có thể từ 4 – 16 tần số VHF khác nhau tùy theo yêu cầu của khách hàng. Radar có thể theo dõi đến 120 mục tiêu trong thời gian quét 10s liên tiếp. Với các máy bay có trang thiết bị trinh sát hiện đại như AWACS, khoảng cách để phát hiện được đài phát RV1 "Vostok - E" là nhỏ hơn 203km. Một điểm đặc biệt là radar có thể chế áp được đến hơn 40% mật độ gây nhiễu cực đại của đối phương.

Sơ đồ hệ thống radar cảnh báo sớm đan xen với nhau trên những khu vực nguy cơ cao

Đặc điểm thú vị nữa là các đài radar RV1 "Vostok - E" thông qua trạm chỉ huy điện tử có thể trao đổi và tích hợp thông tin, tạo thành một hệ thống trinh sát, cảnh báo sớm liên hoàn đồng bộ thống nhất, đồng thời cũng có thể trở thành đài radar dẫn bắn các phương tiện hỏa lực khi tích hợp với các hệ thống radar tên lửa khác khi tác chiến trong điều kiện mật độ nhiễu cao nhất. Đây là một tính chất kỹ thuật rất phù hợp với hệ thống phòng không của các nước có tiềm lực quân sự nhỏ hơn so với đối phương. Hệ thống phòng không sẽ cơ động linh hoạt, trận địa biến đổi liên tục nhưng mục tiêu vẫn bị kiểm soát chặt chẽ và tăng cường khả năng sống còn của hệ thống phòng ngự tác chiến phòng không.