Để quy ước sống được trong lòng dân bản, có lần ủy ban xã đã trao súng quân dụng cho dân quân đi bắn lợn phá lúa, phá hoại hoa màu. Thật không may, quy ước đó không được áp dụng đối với người đàn ông mù chữ mang tên Nguyễn Văn Hồ (ngụ thôn 1, xã Côn Lôn, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang).

Quy ước cho giết mổ gia súc đi lạc

Trở lại những vụ bi hài án vùng cao, lần này các Trợ giúp viên pháp lý Nhà nước tỉnh Tuyên Quang kể về một vụ hủy hoại tài sản mà thủ phạm là một người dân tộc thiểu số. Theo đó, Nguyễn Văn Hồ vốn là một người nông dân cần mẫn, chịu thương chịu khó. Nói con người này lành và vô hại cũng chẳng sai. Miền sơn cước nơi Hồ sinh ra và lớn lên còn quá nghèo, tỉ lệ người mù chữ như anh không phải là ít, ngay như bản thân anh nói tiếng Kinh còn không sõi. Nào ngờ, con người chân chất ấy lại đang vướng phải vòng lao lý vì tội hủy hoại tài sản.

Nhưng bi hài hơn, nguyên nhân khiến Hồ lĩnh án lại vì đã làm theo đúng quy ước của làng xã: Cho phép giết một con lợn khi nó vào phá ruộng mạ nhà mình. Được biết, khoảng 01h45 ngày 15/02/2013, Hồ đang ngủ ở nhà thì nghe thấy tiếng Nguyễn Văn Công ngụ cùng thôn gọi to: “Hồ ơi, lợn vào ruộng mạ kìa, đi đuổi lợn đi kẻo nó phá hỏng cả ruộng đấy”. Hồ dậy và cầm đèn pin ra hiên nhà soi thấy một con lợn đang ủi bờ ruộng của gia đình nhà mình.

Ngẫm lại trước đó, chính tai Hồ đã được nghe trưởng thôn tuyên truyền cho giết mổ lợn khi phát hiện lợn vào phá hoa màu, cách đấy 02 ngày trên loa truyền thanh của xã cũng phát đi rất rõ quy ước như vậy. Anh không rõ việc giết lợn có trái luật hay không, chỉ biết Ủy ban nhân dân xã cho phép giết, việc được phép giết còn được lập thành quy ước. Điều này cán bộ xã cũng đã thừa nhận. Hàng năm xã đều tuyên truyền cho nhân dân phải thực hiện tốt quy ước mà xã, thôn đã đề ra, hộ gia đình nào không chấp hành quy ước thì cuối năm không được bình xét “Gia đình văn hóa”, không được xác nhận đề nghị miễn giảm học phí cho con đi học cũng như không nhận xét lí lịch cho con đi học là gia đình chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và không được xác nhận vay vốn ngân hàng,... Hồ nghĩ vậy nên cũng sợ làm trái quy ước.

Hình minh họa

Thực tế vào năm 2007, Ủy ban nhân dân xã đã Phát súng quân dụng CKC cho dân quân Nông Văn Phong bắn chết con lợn khoảng 70kg của nhà ông Nguyễn Minh Huấn. Tháng 12/2007, ông Hoàng Văn Phấy (thôn 7) giết mổ lợn nhà ông Nguyễn Quảng Cang (thôn 5). Tháng 9/2011, ông Nguyễn Văn Ảnh (thôn 02) giết mổ lợn nhà ông Nguyễn Văn Tiến (thôn 1). Tháng 11/2012, ông Nguyễn Văn Hà (thôn 01) giết mổ lợn nhà ông Nguyễn Văn Tiệp (thôn 02). Trước đó hơn chục ngày, tức ngày 02/02/2013, chính ông Lý Văn Dũng - chủ nhân của con lợn đang ủi ruộng mạ nhà Hồ cũng đã giết con lợn 82kg của gia đình ông Nguyễn Văn Công. Sau đó, các vụ việc trên đều được báo cáo cho trưởng thôn và chính quyền xã nhưng chỉ nhận được câu trả lời: Đây là “quy ước cho phép”.

Hồ nhận thấy, nếu không giết thì con lợn đó cứ quanh quẩn rồi phá tan hết ruộng mạ nhà mình, nên sau một hồi đắn đo suy nghĩ, Hồ đã ra một quyết định khiến mình phải vô cùng ân hận sau này, đó là làm theo đúng quy ước của thôn bản đã tuyên truyền lâu nay. Tiếp đó, Hồ vào nhà lấy một con dao nhọn, chuôi dài 11cm, phần lưỡi dao dài 26,8cm và đi xuống gầm sàn lấy một đoạn củi khô dài 1,4m, đường kính 4cm, vót nhọn một đầu rồi cắm vào chuôi dao. Sau đó, anh đi đến chỗ con lợn đang ủi. Khi khoảng cách còn độ 3m, Hồ lao dao nhọn trúng vào bụng con lợn. Con lợn trúng dao, chạy đến mương nước thì chết. Hồ rút con dao nhọn đang cắm trên bụng lợn rồi đi về nhà để ngủ tiếp.

Phạm tội “hủy hoại tài sản”

Trên đường về cách chỗ con lợn chết khoảng 100m, Hồ gặp Nguyễn Văn Mai (SN 1973) đang đi soi ngóe. Hồ nói: “Lợn vào ruộng tôi, tôi chọc chết rồi, anh có lấy thịt thì lấy”. Mai cũng nhận thức được quy ước của thôn bản trong những cuộc họp thôn nên giữa việc được ăn thịt lợn hợp pháp với việc lặn lội bờ ruộng đi tìm nhái ngóe về ăn thịt dĩ nhiên chả ai dại mà chần chừ. Bởi thế, Mai liền gật đầu đồng ý rồi cả hai kéo nhau đến chỗ con lợn chết. Hồ giúp Mai cầm chân con lợn lôi xuống suối cách đó 100m. Mai lấy dao của Hồ làm thịt lợn, Hồ tìm được một vỏ bao xi măng rồi cầm miệng bao để Mai cho 2 đùi con lợn vào, còn Hồ không lấy bất cứ thứ gì, các bộ phận còn lại vứt lại đó. Xong xuôi, ai về nhà nấy.

Tuy nhiên, khi biết lợn nhà mình bị giết, chủ nhân của con lợn là ông Lý Văn Dũng đã báo vụ việc lên công an huyện. Oái oăm nhất, sau đó Nguyễn Văn Hồ bị bắt về hành vi “hủy hoại tài sản” trong tình trạng ngơ ngác chưa kịp hiểu chuyện gì đang xảy ra với mình. Để có căn cứ pháp lý truy tố Nguyễn Văn Hồ ra tòa, ngày 4/4/2013, Hội đồng định giá tài sản tố tụng hình sự huyện Na Hang có Thông báo số 10/TBKL-HĐĐGTSTTHS kết luận: Tổng giá trị thiệt hại của một con lợn nái khoảng 50kg, đang chửa khoảng 3 tháng, trong bào thai có 9 con lợn con, mỗi con nặng 380gam, có giá trị 3.136.800 đồng.

Trong Quyết định số 15/QĐ-CSĐT ngày 16/5/2013 về việc trưng cầu định giá trị tài sản của Công an huyện Na Hang, kết quả trưng cầu định giá con lợn có trọng lượng 46,58kg. Đặc biệt, con lợn đó khi Hồ giết xong thì đã có người khác mổ lấy thịt, chỉ còn lại cái thủ và một ít phủ tạng, con lợn đó trước khi bị giết chưa bao giờ được cân thử, căn cứ vào đâu để khẳng định con lợn đó có trọng lượng là 50kg, chính xác là 46,58kg? Trong khi đó do trời tối nên Hồ và Mai cũng không định lượng được con lợn đó nặng bao nhiêu.

Điều đáng nói, Nguyễn Văn Hồ đã làm rất đúng theo cái gọi là “quy ước” của địa phương. Nhưng khi đứng trước tòa, quy ước của thôn bản không cứu được Hồ khỏi vòng lao lý. Sau đó Tòa án nhân dân huyện Na Hang tuyên phạt bị cáo Nguyễn Văn Hồ 6 tháng tù giam theo Khoản 1 Điều 143 Bộ luật Hình sự về tội “Hủy hoại tài sản”.

Còn về phía Nguyễn Văn Mai (người đã mang 2 cái đùi lợn về ăn sau khi cùng Hồ làm thịt) do Hội đồng định giá tài sản tố tụng hình sự huyện Na Hang kết luận 2 đùi sau của con lợn có tổng giá trị tài sản là 1,8 triệu đồng nên chỉ bị xử phạt hành chính theo quy định pháp luật. Nhận định về vụ án này, Luật sư Nguyễn Văn Thăng- Trợ giúp viên pháp lý Nhà nước tỉnh Tuyên Quang cho biết, về mặt chủ quan của tội “hủy hoại” hoặc cố làm “hư hỏng tài sản” được thực hiện do lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó là tài sản của người khác bị hủy hoại hoặc bị hư hỏng và mong muốn hậu quả xảy ra, còn dưới hình thức cố ý gián tiếp, người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước được hành vi đó có thể xảy ra là tài sản của người khác bị hủy hoại hoặc bị hư hỏng; tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức bỏ mặc cho hậu quả xảy ra.

Nhưng ở đây hoàn toàn ngược lại. Nguyễn Văn Hồ đã chiếu theo quy ước mà chính quyền địa phương đã ban và thực hiện sâu rộng lâu nay. Mặt khác, anh giết con lợn kia là để bảo vệ tài sản của mình chứ không chủ đích hủy hoại tài sản của người khác. Nếu Hồ phạm tội thì Ủy ban nhân dân xã và các trưởng thôn là đồng phạm với vai trò “xúi giục”. Ủy ban nhân dân huyện Na Hang cần phải xem xét việc Ủy ban nhân dân xã Côn Lôn và các trưởng thôn đã cố tuyên truyền sai lệch quy định của pháp luật. Ngoài ra, Ủy ban nhân dân xã Côn Lôn còn thực hiện một hành vi trái pháp luật nghiêm trọng nữa là đã phát súng quân dụng cho dân quân để bắn gia súc đi lạc phá hoại hoa màu. “Có thể nói, do nhận thức pháp luật không chỉ của người dân mà của cả các cấp chính quyền thôn xã còn hạn chế nên mới để xảy ra những hành vi đáng buồn như vậy. Bởi với một con gia súc như trâu, ngựa, hay đơn giản như một con lợn cũng có giá trị gấp nhiều lần so với ruộng hoa màu chứ nói gì đến những khoảnh hoa màu mà gia súc phá” - luật sư Thăng kết luận.