"Mẹ ơi, hôm nay ở trường...", "Khoan đã, con làm bài tập xong chưa?"; "Bố ơi, con thấy lớp học này...", "Nghe bố đi, bố chỉ muốn tốt cho con thôi!" Nhìn vẻ mặt ngập ngừng của con, nhiều phụ huynh thắc mắc: Rõ ràng ngày nào cũng trò chuyện, sao lại rơi vào "ngõ cụt giao tiếp"? Qua nghiên cứu từ hàng loạt ca tư vấn đã phát hiện: Giao tiếp giữa cha mẹ và con cái thất bại thường do 5 lỗi sai ngầm này.

1. Vội đưa ra giải pháp, bỏ qua cảm xúc của con

Khi con khóc nói: "Con không làm tốt bài thủ công", phản ứng đầu tiên của cha mẹ thường là: "Lần sau cẩn thận hơn là được"; khi thi trượt, liền phân tích: "Cần phân loại lỗi sai".

Cách giao tiếp "tập trung giải quyết vấn đề" này khiến trẻ nghĩ "Cảm xúc của mình không quan trọng, mẹ chỉ quan tâm kết quả".
Cách đúng: Trước tiên đồng cảm với cảm xúc. Một bà mẹ khi nghe con phàn nàn "Làm bài nhóm không ai nghe con nói" đã đáp lại: "Con cố gắng tham gia lại bị bỏ qua, chắc buồn lắm nhỉ?", đứa trẻ ngay lập tức bày tỏ nguyện vọng thực sự: "Con muốn làm thư ký nhóm". Như nhà tâm lý học Adler nói: "Kết nối cảm xúc trước, giải quyết vấn đề sau".

2. Dùng "ngôn ngữ phủ định" cắt đứt hội thoại

"Đơn giản thế mà không làm được, con có não không?"; "Người khác làm được, sao con không làm được?", những câu phủ định kiểu này như bức tường ngăn cách trái tim trẻ. Một người cha nhận ra, mỗi khi nói: "Con xem anh hàng xóm kìa", đứa trẻ hoặc đóng sầm cửa, hoặc im lặng.

Cách đúng: Thay "phủ định" bằng "quan sát". Thay vì: "Con lúc nào cũng chậm chạp", hãy nói: "Hôm nay con thu dọn cặp mất 20 phút, lâu hơn hôm qua 5 phút, có chuyện gì à?". Cách diễn đạt khách quan này giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng, sẵn sàng mở lòng.

3. Dùng "uy quyền" áp chế biểu đạt

"Mẹ là mẹ con, mẹ nói phải nghe!"; "Làm theo lời bố, đừng hỏi tại sao!", khi cha mẹ dùng uy quyền thay vì giao tiếp bình đẳng, trẻ sẽ chuyển từ "chủ động chia sẻ" sang "bị động tuân lệnh". Đặc biệt với trẻ dậy thì, một bà mẹ nhận thấy khi bắt đầu nói: "Chúng ta cùng bàn nhé", con gái mới dám tâm sự về rung động tuổi teen.

Cách đúng: Bỏ vai "người dạy dỗ", làm "người lắng nghe". Ví dụ hỏi: "Con nghĩ nên xử lý thế nào?"; "Nếu làm lại, con sẽ làm gì?" Để trẻ cảm nhận "Ý kiến của mình có trọng lượng".

4. Suy diễn quá mức, dán nhãn cho con

Một lần con tự lấy đồ ăn vặt liền bị mắng: "Sao con vô lễ thế"; thi thoảng lười làm bài bị quy kết "Con đúng là đồ lười nhác". Cách giao tiếp "dán nhãn" này khiến trẻ nghĩ "Mẹ đã coi mình hư, cần gì sửa nữa". Cách đúng: Phê bình việc, không phê bình người. Khi con làm mất đồ dùng, thay vì: "Con lúc nào cũng cẩu thả", hãy nói: "Lần này không tìm thấy hộp bút, chúng ta cùng nghĩ cách tránh mất đồ nhé".

Như Jane Nelsen nhấn mạnh trong "Kỷ luật tích cực": "Chỉ trích hành vi thay vì nhân cách mới bảo vệ được giá trị bản thân của trẻ."

5. Chọn thời điểm giao tiếp không phù hợp

Con vừa chơi game xong đang phấn khích, cha mẹ lôi ngay ra: "Nói chuyện học hành đi"; khi con đang bực tức trong phòng, mở cửa ra răn đe "Thôi giận rồi, ra ăn cơm". Giao tiếp lúc cảm xúc chưa lắng hoặc thiếu tập trung chỉ gây phản kháng. Cách đúng: Chọn "khung giờ vàng". Ví dụ 10 phút trước khi ngủ, hỏi nhẹ nhàng: "Hôm nay có gì vui không?", hoặc trò chuyện tự nhiên khi cùng làm việc nhà. Một người cha nhờ "cùng con xếp Lego mỗi tối" đã giúp cậu bé ít nói chủ động kể chuyện trường lớp.

Bản chất giao tiếp với con không phải là truyền đạt một chiều "bố mẹ nói - con nghe", mà là dòng chảy hai chiều "con hiểu - bố mẹ thấu". Các chuyên gia giáo dục nhắc nhở: Khi buông bỏ "nỗi lo giáo dục", ngừng chăm chăm "sửa sai" mà tập trung lắng nghe cảm xúc, nhu cầu và mong đợi ẩn sau lời nói của con, những cuộc trò chuyện "bất đồng ngôn ngữ" trước đây sẽ dần trở thành chìa khóa mở cánh cửa trái tim trẻ.

Suy cho cùng, kỹ năng giao tiếp tốt nhất không nằm ở mớ kỹ thuật hoa mỹ, mà ở việc để con cảm nhận được: "Dù con nói gì, bố mẹ cũng lắng nghe nghiêm túc và luôn đứng về phía con". Đó mới chính là mật mã cuối cùng của giao tiếp gia đình.