Trong khi người tiêu dùng mong động thái cụ thể từ các nhà quản lý, thì cơ quan chức năng vẫn đang “cân nhắc” thời điểm giảm giá. Nhiều chuyên gia cho rằng, đã đến lúc cần kiểm soát chặt việc lạm dụng cố ý tăng nhanh, giảm chậm giá mặt hàng thiết yếu này. 

Cơ sở giảm đã rõ ràng

Theo nhận định của Bộ Công thương, giá xăng, dầu trên thế giới tuần qua liên tiếp giảm sâu, giúp các DN đầu mối nếu nhập đúng thời điểm này có lãi 700 - 1.500 đồng/lít. Báo cáo của Tập đoàn xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), các loại nhiên liệu nhập khẩu tiếp tục giảm giá trong nửa đầu tháng 5, dao động 5 - 9% tùy mặt hàng. Cụ thể: xăng A92 có mức giá bình quân là 122,25 USD/thùng, giảm 4,85 USD (8,65%) so với nửa đầu tháng 4; dầu diezen có giá bình quân nửa đầu tháng 5 là 128,89 USD/thùng, giảm 1,95 USD (5,41%); dầu hỏa cũng giảm mạnh 3,03 USD/thùng (5,46%), chỉ còn mức giá bình quân 127,07 USD/thùng; dầu mazut còn 691,22 USD/tấn, giảm đến 37,02 USD (6,35%). Đại diện Công ty TNHH MTV Dầu khí TP. HCM (Saigon Petro) cho biết thị trường xăng, dầu thế giới đã có động thái hạ nhiệt kể từ ngày 2/5. Từ đó đến nay, diễn biến của mặt hàng xăng, dầu thành phẩm vẫn tiếp tục hạ. Đó là cơ sở để giá bán lẻ xăng, dầu có thể giảm trong thời gian sớm nhất.

Chốt phiên giao dịch đêm 18/5, giá dầu thô ngọt nhẹ giao tháng 6 trên sàn New York giảm thêm hơn 1 USD/thùng, xuống còn 91,48 USD/thùng. Đây là mức giảm nhiều nhất kể từ tháng 10/2011 tới nay. Còn giá xăng dầu tại thị trường Singapore được niêm yết tại trang web của Petrolimex ngày 17/5: xăng Ron 92 ở mức 117,01 USD/thùng; dầu hỏa thành phẩm 123,25 USD/thùng; dầu diezen 125,21 USD/thùng; dầu mazut 675,2 USD/tấn.

Giá xăng dầu trong nước thường có động thái “đứng yên” khi giá thế giới liên tiếp giảm sâu. (Ảnh: Như Ý)

Mỗi ngày lãi 1 tỷ?

Theo tính toán của Saigon Petro, căn cứ theo giá bình quân 30 ngày qua, ngày 17/5, mỗi lít xăng, dầu đang lãi tới 700 đồng/lít. Còn nếu tính theo giá bình quân 10 ngày qua, mặt hàng xăng, dầu đang lãi tới 1.500 đồng/lít, và mức lãi này đồng đều cho cả 4 loại mặt hàng. Nếu duy trì mức lãi 700 đồng/lít, nhân với sản lượng tiêu thụ một tháng khoảng 40 triệu lít xăng của một DN vừa, thì xăng dầu đã cho lãi tới 28 tỷ đồng/tháng. Mỗi ngày, DN có thể lãi tới gần 1 tỷ đồng.

Theo các chuyên gia kinh tế, khi giá xăng, dầu thế giới giảm, các DN đang có lãi lớn, Liên bộ Tài chính - Công thương cần tính toán các biện pháp điều chỉnh giảm giá kịp thời. Bởi với mức lợi nhuận như trên, giá xăng, dầu hiện nay hoàn toàn cho phép lùi lại khoảng 900 - 1.000 đồng/lít, vừa với sức chịu đựng của DN, lại góp phần chia sẻ với người tiêu dùng trong bối cảnh sức mua suy giảm và vẫn còn dư âm của hai đợt tăng giá xăng, dầu quá cao trước đó.

Trong khi DN xăng, dầu đang có lãi lớn, người dân phải ghánh mức giá cao thì nguồn thuế tiếp tục bị hạn chế, vì suốt thời gian dài thuế suất thuế nhập khẩu mặt hàng này được miễn, và khi giá liên tục hạ thì thuế lại hết sức nhẹ nhàng, chỉ 2 - 3%. Nhiều ý kiến cho rằng, không chỉ giảm giá xăng, dầu cho người tiêu dùng, mà mức thuế cũng phải điều chỉnh tăng lên.

Để doanh nghiệp quyết giá sàn

Theo TS Nguyễn Minh Phong, minh bạch giá xăng dầu là một điều cấp bách, tránh thiệt hại cho người tiêu dùng. Trong đó, quan trọng nhất là việc xây dựng khung giá chuẩn. Khung giá này sẽ gồm giá sàn và giá trần, trong đó giá sàn là phần cứng và giá trần là phần mềm.

Giá sàn chuẩn sẽ là mức giá bán tối thiểu để doanh nghiệp không bị lỗ khiến ngân sách Nhà nước phải bù như lâu nay. Khi đó giá sàn sẽ chỉ gồm chi phí mua nhập, lưu thông và hao hụt định mức kỹ thuật tối thiểu để có được một đơn vị xăng dầu tới tay người tiêu dùng. Doanh nghiệp đầu mối được toàn quyền điều chỉnh giá này phù hợp với những biến đổi thành phần khách quan trong giá sàn, có thông báo và giải trình công khai với cơ quan chức năng và người tiêu thụ để giám sát. Giá trần chuẩn = Giá sàn + phần mềm, gồm: lãi định mức cũng như các nghĩa vụ tài chính đối với ngân sách Nhà nước và các khoản thu khác. Khi đó, các doanh nghiệp sẽ được chủ động cộng hoặc trừ thêm vào giá bán lẻ các mức tăng giảm thực tế có tham chiếu thêm giá sản phẩm của nhà máy Dung Quất. Điều này sẽ giảm được thời gian làm thủ tục xin-cho; sự lạm dụng chủ quan cố ý khi tăng giảm giá. “Tăng nhanh, giảm chậm là biểu hiện rõ nhất của việc không minh bạch trong giá xăng dầu”, ông Phong nhận định.

Cùng quan điểm này, nhiều chuyên gia cũng bày tỏ sự “không tin tưởng” việc điều hành và kiểm soát một số mặt hàng thiết yếu hiện nay. TS Ngô Trí Long, nguyên Viện phó Viện nghiên cứu khoa học và Thị trường giá cả, cho rằng cần lập một bộ phận có đủ năng lực, tin cậy, theo dõi sát, kịp thời diễn biến giá xăng dầu thế giới và phân tích, dự báo ngắn, trung và dài hạn giá xăng dầu thế giới để phục vụ công tác điều hành giá mặt hàng thiết yếu này.