Muốn tăng giá vẫn được

Tại một số cửa hàng tân dược ở Hà Nội, nhiều nhân viên bán thuốc cho biết gần một tháng nay hầu như không có điều chỉnh tăng giá, trừ vài mặt hàng thực phẩm chức năng. Giải thích việc giá thuốc bỗng dưng đứng yên, chị Lê Thúy Quỳnh, nhân viên một hiệu thuốc ở phố Ngọc Khánh, nói: "Vài tháng trước, nhiều loại thuốc đã đua nhau tăng giá rồi. Giá thuốc không tăng một phần còn do "tác dụng phụ" từ các quy định sắp có hiệu lực".

Tuy nhiên, theo đại diện một doanh nghiệp (DN) dược tại Hà Nội, đây cũng chỉ là cái cớ để một số DN và nhà thuốc "bắt tay" tăng giá. "Trong thực tế, kể cả khi Thông tư 50 có hiệu lực thì muốn tăng giá, đẩy giá, DN và nhà thuốc vẫn làm được. Chẳng hạn, thay vì kê khai giá với cơ quan quản lý 5 đồng thì họ tăng lên 8 đồng để đón đầu trượt giá. Hơn nữa, theo nguyên tắc quản lý giá thuốc hiện nay, các cơ sở kinh doanh được phép tự định giá, cạnh tranh về giá và chỉ chịu sự kiểm tra, kiểm soát của cơ quan quản lý Nhà nước" - vị này phân tích.

Được ký ban hành từ cuối tháng 12/2011 nhưng phải sau 6 tháng, Thông tư 50 mới có hiệu lực. Văn bản này đang được kỳ vọng là công cụ hữu hiệu để bịt lỗ hổng trong quản lý giá thuốc. Thế nhưng, khi mổ xẻ thông tư mới, không ít chuyên gia trong lĩnh vực dược cho rằng vẫn còn những khe hở để DN lách.

Dù theo quy định, ngay khi nộp hồ sơ đăng ký mới thuốc nước ngoài, DN nhập khẩu phải đăng ký giá nhập khẩu đến cảng (giá CIF) dự kiến. Với thuốc trong nước, sau khi lô hàng đầu tiên lưu hành trên thị trường, nhà sản xuất phải công bố giá thành và các mức giá bán buôn, bán lẻ dự kiến. Giá thành thuốc sản xuất trong nước được xác định rõ dựa trên các chi phí nguyên liệu, nhiên liệu, nhân công, sản xuất chung, trả lãi vay, phân bổ cho sản phẩm phụ.

Giá thuốc nhập khẩu bao gồm giá trị thuốc tính theo giá bán của nước xuất, chi phí bảo hiểm, cước vận chuyển đến cảng Việt Nam, không bao gồm thuế nhập khẩu. Thế nhưng, khâu kê khai giá, kê khai lại giá thuốc vẫn còn nhiều điểm băn khoăn.

Đó là việc cơ sở xem xét tính hợp lý của giá thuốc khi kê khai lại là chi phí nhập khẩu, giá thành, chi phí lưu thông thuốc, mặt bằng giá thuốc trên thị trường trong nước, khu vực và thế giới; biến động của các yếu tố chi phí đầu vào và một số chi phí khác. Tuy nhiên, với hàng trăm chi phí đầu vào, nhiều ý kiến lo ngại cơ quan quản lý liệu có đủ tai, mắt để nắm được việc kê khai giá thuốc nhập khẩu và đối chiếu hết những yếu tố chi phí đầu vào ấy một cách chính xác nhất không?

Không tính được giá thành hợp lý

Một số chuyên gia trong lĩnh vực dược cho rằng nhiều loại thuốc ngoại hiện nay chưa được kê đúng với giá trị thực của nó. "Điều này cũng dễ hiểu vì dù được giao trách nhiệm phối hợp với Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài khảo sát giá thuốc tại những nước có điều kiện y tế, thương mại tương tự Việt Nam để có cơ sở so sánh với giá trong nước, song từ khi có Luật Dược và nghị định hướng dẫn thi hành từ năm 2006, nhiều quy định hiện vẫn chưa làm được. Điều này cũng không loại trừ thuốc nhập khẩu trước khi kê khai giá CIF với các cơ quan quản lý đã bị phù phép với giá trên trời từ nước ngoài" - một chuyên gia phân tích.

Vì không thể xác định ngọn ngành giá nhập khẩu nguyên liệu, chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm ở các công ty dược đầu mối để biết được giá thành như thế nào là hợp lý nên không ít lần lãnh đạo Cục Quản lý dược đã đề nghị bỏ quy định đang làm khó các cơ quan quản lý.

Yêu cầu Bộ Y tế phải xây dựng giá tối đa cho từng mặt hàng thuốc đang lưu thông trên thị trường cũng được đánh giá là không khả thi. Trong một thị trường có 22.000 mặt hàng với hơn 1.500 hoạt chất, mỗi hoạt chất lại có rất nhiều chủng loại, hàm lượng, quy cách đóng gói, nhà sản xuất, nước sản xuất khác nhau... thì cơ quan quản lý cũng đành chịu thua vì không có cơ sở xác định chính xác, chưa kể việc làm này có thể làm giá thuốc tăng.

Lâu nay, các cơ quan quản lý vẫn một mực giữ quan điểm giá thuốc đang được bình ổn, không tăng đột biến. Trong thực tế, nhiều năm nay, giá thuốc được bình ổn ở mức cao, thậm chí vẫn có tình trạng thuốc âm thầm tăng giá.

Một đại diện Cục Quản lý dược cho biết khi Thông tư 50 có hiệu lực, Bộ Y tế sẽ thí điểm quản lý giá thuốc bán toàn chặng từ khâu nhập khẩu đến bán lẻ, đồng thời tăng cường các biện pháp quản lý giá với thuốc sản xuất trong nước và thuốc nhập khẩu. Tuy nhiên, làm thế nào để hài hòa lợi ích của người bệnh và quyền tự do kinh doanh của DN xem ra vẫn là một bài toán khó.