Năm 2005, nhà văn Dương Kỳ Anh đã xuất bản cuốn sách: “Ai là người giàu nhất Việt Nam” và được đón nhận. Từ đó đến nay, ông đã tiếp tục tìm hiểu, thu thập tài liệu, đối chiếu, tham khảo với những người giàu trên thế giới và ông viết cuốn “Gia đình nào giàu nhất Việt Nam?” sẽ  xuất bản vào năm tới. Chúng tôi trích đăng một số bài viết trong cuốn sách hấp dẫn này.

Theo số liệu thống kê tài sản được công khai trên phượng tiện thông tin đại chúng thì gia đình ông Phạm Nhật Vượng được coi là giàu nhất Việt Nam hiện nay. Ông Phạm Nhật Vượng có tài sản là 16.764 tỷ đồng. Hiện ông đang là chủ tập đoàn VINGROUP. Bà Phạm Thu Hương vợ ông Phạm Nhật Vượng có 2.891 tỷ. Em ruột bà Phạm Thu Hương là Phạm Thúy Hằng có 1.919 tỷ.

Trong số 10 người giàu nhất trên sàn chứng khoán Việt Nam năm 2011, thì cả ba người trong gia đình ông Phạm Nhật Vượng đều có mặt. Phạm Nhật Vượng đứng thứ nhất. Phạm Thu Hương đứng thứ ba. Còn Phạm Thuý Hằng đứng thứ năm. Đó là con số thống kê trong những ngày cuối cùng của năm 2011 trên sàn chứng khoán Việt Nam.

Như vậy cộng lại, gia đình này đã có 21.574 tỷ đồng, tương đương  một tỷ USD thời điểm hiện nay.

Tôi đã có dịp trò chuyện với những người trong gia đình giàu có này và thật ngạc nhiên vì họ còn rất trẻ. Phạm Nhật Vượng cùng quê Hà Tĩnh với tôi, vùng quê nghèo ngàn đời nay mà ai cũng biết. Tiếp xúc với hai chị em Phạm Thu Hương và Phạm Thúy Hằng tôi thấy rất dễ chịu, họ xinh đẹp, nhẹ nhàng và lịch sự. Xem ra họ cũng khiêm tốn, khi trò chuyện, khi khách đến nhà chơi, hay khi ăn uống tiệc tùng...

Nhưng, có người nói rằng, tài sản trên sàn chứng khoán là tài sản ảo! Có đúng vậy không? Thử điểm lại những người được coi là giàu nhất trên sàn mấy năm qua. Năm 2006,  ông Trương Gia Bình với tài sản là 2.354 tỷ đồng, được coi là người giàu nhất Việt Nam năm đó. Sang năm 2007 là ông Đặng Thành Tâm chủ tập đoàn Tân Tạo và Kinh Bắc với tài sản là 6.293 tỷ . Ông được coi là người giàu nhất 2007.

Đến năm 2008, ông chủ của Hoàng Anh Gia Lai lên ngôi. Ông Đoàn Nguyên Đức có tài sản trên sàn lúc đó là 6.159 tỷ. Ông được coi là người giàu nhất Việt Nam 2008. Đến năm 2009 vẫn ông Đoàn Nguyên Đức giữ ngôi đầu với tài sản lên đến 11.439 tỷ. Năm 2010 ông Đức mất ngôi, thay vào đó là ông Phạm Nhật Vượng với tài sản là 15.775 tỷ. Năm 2011 ông Vượng vẫn giữ ngôi đầu với tài sản lên tới 16 .764 tỷ.

Qua đó ta thấy rằng sự giàu có này có sự biến đổi, có lẽ cái “Ảo” là ở chỗ đó chăng? Ví như ông Đặng Thành Tâm, người được coi là giàu nhất năm 2007 đến năm 2011 tài sản của ông trên sàn đã giảm 70% so với năm 2010. Giảm những 2.670 tỷ. Hay ông Đoàn Nguyên Đức hai năm liền giữ ngôi đầu, cho đến năm 2011, tài sản đã giảm 64% so với 2010, giảm đến 4.440 tỷ.

Chị em với ông Đặng Thành Tâm, có bà Đặng Thị Hoàng Yến đã rời khỏi tốp 10 người giàu nhất, thay vào đó là một đại gia Yến khác. Bà Nguyễn Hoàng Yến năm ngoái đứng thứ 12 nay đã lên hạng, đứng thứ 4. Hồ Hùng Anh xếp thứ 13 năm ngoái, nay đã lên bảy bậc, đứng thứ 6…

Những biến đổi này là tất nhiên, vì không chỉ trên sàn, nơi tài sản được coi là “ảo” mà ngay cả những đại gia, những gia đình không lên sàn cũng có những thay đổi. Cuộc sống là như vậy.

... Cho nên, có những gia đình giàu có ở Việt Nam bỏ ra nhiều tiền làm từ thiện, giúp đỡ người nghèo. Họ cũng rất có ý thức trong việc để lại những công trình văn hóa, xã hội cho đời sau như các ông Phạm Nhật Vượng, Vũ Văn Tiền mà tôi được biết.

Gia đình giàu nhất Việt Nam có tài sản không “ảo”

Ảo cũng chỉ là một cách nói mà thôi! Phải có hình rồi mới có bóng chứ.

Sau cái ảo là cái thật. Cái thật là đất đai, nhà cửa, bệnh viện, những khu nghỉ dưỡng vui chơi… Tuy tài sản trên sàn không định hình, luôn thay đổi, năm nay anh là giàu nhất, nhưng năm sau có thể phải xếp sau người khác, nhưng họ vẫn là những gia đình giàu có bậc nhất đất nước này.

Tôi lại nói về một người có tài sản, đúng hơn là một gia đình người Việt có tài sản không kém gì gia đình ông Phạm Nhật Vượng. Mà là tài sản không “ảo” nghĩa là không ở trên sàn chứng khoán; tài sản nhìn thấy hẳn hoi, có người trả giá hẳn hoi, đã được kiểm chứng hẳn hoi. Đó là gia đình ông Trần Đình Trường.

Cũng như ông Phạm Nhật Vượng, tôi cũng đã có bài viết về ông Trần Đình Trường. Ông cũng người Hà Tĩnh, không phải ở huyện Can Lộc quê ông Vượng mà là ở huyện Kỳ Anh, cùng huyện với tôi. Ông Trần Đình Trường hiện là Chủ tịch tập đoàn Quản trị Trần và đang định cư ở Mỹ.

Khi tôi, trong chuyến đi với hoa hậu Thu Thủy thăm nước Mỹ, lần đầu tiên đặt chân lên thành phố giầu có và phồn hoa bậc nhất thế giới, thành phố NewYork, ở trong một khách sạn ngay trung tâm của quảng trường Thời đại  nổi tiếng, khách sạn Carter, mà chủ của nó là một người Việt, ông Trần Đình Trường, tôi thực sự ngạc nhiên. 

Ông Trần Đình Chín , ông Đoàn Nguyên Đức, ông Trần Đình Trường. ...Trong một bức thư ông gửi cho tôi mời tôi sang thăm Mỹ (mà tôi chưa đi được), ông viết thêm rằng khách sạn Carter của ông ở trung tâm thành phố New York có người trả giá 1 tỷ USD, ông khẳng định “Khách sạn Carter là niềm tự hào của người Việt ở đây… vì thế khách sạn Carter không bán… chúng tôi sẽ duy trì nó như một tài sản vô giá”. 

Trong dịp Tết Nhâm Tuất, con trai đầu của ông Trường là Trần Đình Nam và vợ là Chu Thị Hạ về Việt Nam, có đến nhà tôi chơi, Trần Đình Nam cho biết có người đã trả giá khách sạn Carter hơn một tỷ USD nhưng “Ba em không bán. Ba em nói dứt khoát như vậy”. Vì tôi đã nhìn thấy khách sạn Carter, đã hỏi một số người đáng tin cậy họ đều nói, giá một tỷ USD là đúng.

Ông Trần Đình Trường có 11 người con, nhiều người trong số đó đang làm ăn tại Mỹ như Trần Đình Nam, Trần Thanh Bắc …đều có tài sản riêng đáng kể.

Tháng Chạp năm 2011, tôi có đến nhà em ruột ông Trần Đình Trường là Trần Đình Chín ở ngay trung tâm bờ hồ Hoàn Kiếm (phố hàng Khay) và được ông cho xem bản thiết kế một dự án lớn. Đó là  dự án công viên biển ở Nha Trang (Khánh Hòa). Tôi đã nhiều lần đến hồ cá Tri Nguyên, nơi trước đây nuôi nhiều loại cá nước mặn cùng các loại sinh vật biển thu hút khách tham quan khắp cả nước.

Ông Trần Đình Chín cho biết, hồ cá Tri Nguyên  sẽ là trung tâm của công viên biển, một khu nghỉ dưỡng, vui chơi vào loại bậc nhất Việt Nam. Gần 30 phút, tôi đắm mình vào dự án này qua thiết kế của một kiến trúc sư nổi tiếng ở Mỹ.

Bãi tắm tự nhiên tuyệt đẹp. Bãi tắm nhân tạo cũng rất đẹp. Hệ thống khách sạn 5 sao, bể bơi, sân ten - nít, khu vực dưỡng sinh… Tôi đã đến nhiều nơi nghỉ dưỡng nổi tiếng trong nước và thế giới. Mỗi nơi có một vẻ đẹp và những tiện ích khác nhau. Nơi đây, cái đẹp vừa có vẻ hoang sơ, nơi con người có thể hòa mình vào thiên nhiên trong lành của biển cả lại vừa rất hiện đại, đầy đủ tiện nghi… Ngay con đường dẫn vào khu trung tâm nghỉ dưỡng mà tôi nói với chủ nhà là “Cổng thiên đường”, nhưng ông Trần Đình Chín thì khiêm tốn: sợ như vậy người ta lại bảo là khoa trương!

Ông Chín cho biết dự án này đang triển khai với số tiền đầu tư lên đến 35 triệu USD. Câu chuyện xoay quanh các con ông đang làm ăn ở Mỹ. Ba người con trai của ông Trần Đình Chín là Trần Đình Thành, Trần Đình Hùng, Trần Đình Sơn hiện là chủ của Quality Inn ở Mỹ. Với hai khách sạn đã đưa vào sử dụng và một khách sạn đang xây. Số tài sản của các con ông khoảng 100 triệu USD. Như vậy, số tài sản “nhìn thấy”, có giá hẳn hoi của gia đình ông Trần Đình Trường (gồm các con, em ông Trường) lên đến 1 tỷ 200 triệu USD.

Gia đình ông Trần Đình Trường là gia đình đầu tiên ở Việt Nam có tài sản không “Ảo” hơn 1 tỷ USD. Là gia đình người Việt giàu nhất từ trước đến nay. Cũng có thể nói là gia đình giàu nhất Việt Nam hiện nay. Dù đã có hai gia đình người Việt có tài sản hơn 1 tỷ USD, nhưng họ vẫn chưa được xếp hạng vào các gia đình giàu có trên thế giới.

Có một tạp chí rất có uy tín về xếp hạng các người giàu trên thế giới là tờ FORBES, hàng năm, tạp chí này thường đưa ra danh sách các tỷ phú đôla và xếp hạng người giàu (từ 1 tỷ đô trở lên), nhưng, cho đến nay Việt Nam vẫn chưa có ai được họ để mắt đến! Họ chưa biết hay chưa tin vào số liệu chúng ta đưa ra? hay vì lẽ gì? Đó là tôi chỉ nói về những người giàu, nhưng gia đình giàu có ở Việt Nam không phải là quan chức. Họ được xem như những đại gia. Những nhà “Tư sản” mới!

Họ làm giàu từ đâu?

... Số liệu thống kê, những người giàu trên sàn có trên 26% từ đất đai. Như vậy, gần 1/3 người giàu ở Việt Nam hoàn toàn từ bất động sản. Đó là chưa tính những người có một phần, hay một nửa từ đất đai. Nếu tính chuẩn, tính hết, có thể nói già một nửa người giàu ở nước ta là từ đất, từ “ông thần thổ địa” một thời bị lãng quên. 

Người giàu nhất trên sàn năm 2011, khi bắt đầu làm ăn ở nước ngoài cũng từ đất đai và một phần ở các nhà máy sản xuất thức ăn sẵn tại một nước vừa tách khỏi liên bang Xô Viết – Ukraina. Khi về làm ăn trong nước, ông và các cộng sự đã bán hết các nhà máy sản xuất mì ăn liền ở Ukraina, chỉ đầu tư vào đất đai, các khu nghĩ dưỡng, vui chơi, giải trí …

Ông Đoàn Nguyên Đức, khởi nguồn từ sản xuất, chế biến gỗ, nhưng cuối cùng, vẫn là bất động sản. Sở dĩ năm 2011 có nhiều đại gia giảm tài sản (trên sàn) đến mấy chục phần trăm cũng là do thị trường bất động sản đóng băng, hạ giá rất nhiều vẫn ít người mua. Đây là lĩnh vực giàu lên rất nhanh, cũng là lĩnh vực sa sút nhanh, thậm chí có nhiều người bị phá sản, rơi vào cảnh nợ nần…

Vì sao lĩnh vực bất động sản được nhiều người đầu tư, và nhiều người giàu lên từ đây? Như tôi đã nhiều lần nói đến, suốt một thời gian dài, do chiến tranh, do cơ chế quan liêu bao cấp, do triết lý “ Mỗi tấc đất tư hữu đều có thể đẻ ra chủ nghĩa tư bản…” mà một thời ta coi tư bản như kẻ thù, nên ăn cơm tập thể, ở nhà lắp ghép tập thể do Nhà nước phân phối, đất đai là của hợp tác, dần dần trong tư duy của người dân, đất đai chẳng để làm gì… Cho đến khi công cuộc đổi mới bắt đầu, công nhận tư hữu, chủ trương kinh tế nhiều thành phần (chứ không phải chỉ có một thành phần là tập thể, là công hữu về tư liệu sản xuất).

Đó là thời điểm vào cuối những năm 80, đầu những năm 90 của thế kỷ trước, khi mà hàng triệu người còn ngơ ngác trước một cơ chế mới mà ta gọi là “Cơ chế thị trường”, hầu như tất cả đang ở trên những căn hộ tập thể nhiều tầng với các dãy “chuồng cọp”, chưa kịp nhìn xuống đất, chưa kịp nhớ tới việc ngàn đời nay ông cha ta thường nói về một “mảnh đất cắm dùi” mà nhiều năm qua không ai dám nói đến…

Chính vào thời điểm đó một số người có đầu óc nhạy bén, có một ít tiền tích luỹ được liền nghĩ tới đất đai. Mua đất, mua nhà, lấp ao, san vườn… với giá rất rẻ,  còn rẻ như cho. Tiếp đến là biến những khu đất “vàng” ở trung tâm thành phố mà trước đó là khuôn viên nhà máy, xí nghiệp, hay các chung cư cũ nát… thành khách sạn, siêu thị, thành các tòa nhà hiện đại để cho các công ty nước ngoài, hay tập đoàn trong nước thuê, hoặc bán đứt cho cá ngân hàng, các cơ sở kinh doanh… Đó là thời điểm hốt bạc của các đại gia.

Khi có chủ trương cho phân lô, bán nền, các nhà đầu tư bất động sản liền ồ ạt xây chung cư cao cấp, vì chỉ cần đầu tư ban đầu, chỉ cần san, lấp được cái nền và có bản vẽ “khu nhà tương lai” là người ta đổ xô nhau mua. Mua không phải để ở mà để đầu cơ vì ai cũng nghĩ rằng “người thì ngày càng đẻ thêm nhưng đất đai vẫn vậy…”. Dẫn đến tình trạng giá đất, giá nhà đội lên cao vùn vụt…

Bởi vậy, khi thị trường bất động sản đóng băng, nhiều biệt thự nói như một số bài báo là “ biệt thự triệu đô cho… chuột ở”.

Tiếp đến là các dự án. Do“ cơ chế” về đất đai ở nước ta còn rất nhiều kẽ hở, nên đã xuất hiện nhiều dự án mà báo chí gọi là: “Dự án nuốt đất của dân”,  tức  là biến đất đai - tài sản công thành tài sản tư một cách “hợp pháp”. Trên tờ báo điện tử tamnhin.net đã có nhiều bài viết về dự án loại này. Ở đó còn có câu ca dao mới “Khổ như dân, bất nhân như dự án”. Đó là những người biết chớp “thời cơ” khi đất đai còn rẻ, còn sẵn, còn xin cho… để kiếm lời. Nhưng, cái gì cũng vậy, đã có thời cơ thì ắt có lúc mất thời cơ. Thời cơ không vĩnh viễn tồn tại. Và thực tế đã xẩy ra trong năm qua khi BĐS giảm giá thê thảm, hay nói đúng hơn là đã trở về với giá thực như các chuyên gia về lĩnh vực này phát biểu trên báo chí. Xem kỹ thống kê 30 gia đình giàu nhất Việt Nam thì thấy: Họ giàu lên từ bất động sản là chủ yếu; Thứ hai là từ tài chính, ngân hàng; Thứ ba là khai thác, chế biến khoáng sản, hải sản… Thứ tư là dịch vụ. Cuối cùng là thông tin, truyền thông .

Ta thử nhìn rộng ra thế giới ngày nay xem những người giàu, siêu giàu từ đâu? Tại diễn đàn kinh tế thế giới vừa mới tổ chức ở DAVOS (Thụy Sỹ) tháng 1/2012 vừa qua. Khi người ta thống kế những người siêu giàu và xem họ làm giàu từ đâu thì thấy công nghệ và viễn thông là đầu tiên. Đó là ngành làm giàu lớn nhất của những người siêu giàu trên thế giới. Thứ hai là tài nguyên thiên nhiên. Thứ ba là buôn bán (bán lẻ). Thứ tư là ngành tài chính, đầu tư. Hầu như không có những người siêu giàu từ BĐS. Xem ra những người giầu nhất thế giới làm giàu “ngược lại” những người giàu nhất nước ta!

Điều này khiến ta suy nghĩ hay không?

Những người giàu trên thế giới ngày nay luôn gắn với những sản phẩm nổi tiếng (máy bay, tầu thủy, các loại xe ô tô, các loại máy tính, điện thoại di động…) gắn với khoa học, với công nghệ tiên tiến. Họ làm giàu chủ yếu từ chất xám. Đúng ra là biết phát huy chất xám của những người tài. Ta hãy lấy ví dụ người giàu nhất nước Mỹ, tỷ phú Bill Gate. Sản phẩm của ông là hãng máy tính nổi tiếng Microsoft. Còn người giàu nhất Hàn Quốc là ông chủ của hãng SamSung, Ông Lee Kun Hee. Tên tuổi của hãng SamSung gắn với các loại ti vi, máy tính, máy điều hòa nhiệt độ, điện thoại di động nổi tiếng.

Từ đó nói lên điều gì? Nói lên điều mà báo chí vẫn nói: Họ làm giàu bền vững. Nếu như những người giàu có thể ví như cái cột sống của nền kinh tế thì sự giàu có kiểu “Ăn xổi ở thì” là đáng lo ngại! Gần đây, báo chí còn nói đến “Làm giàu kiểu gì nhanh nhất ?” cho rằng làm giàu từ bãi biển, cửa sông lãi 100%. Bài báo còn dẫn lời của PGS. TS Nguyễn Mạnh Hùng ở Trung tâm tư vấn, khảo sát, nghiên cứu môi trường thuộc Viện Cơ học – Viện Khoa học công nghệ Việt Nam báo động về sự tác hại rất lớn đến hệ sinh thái từ những dự án “bãi biển, cửa sông” như vậy. Đó là nói đến các dự án về đất đai dọc bãi biển và những dự án khai thác cạn kiệt ở các cửa sông hiện nay.

Muốn có sự phát triển bền vững của nền kinh tế nước nhà, phải chăng chúng ta cần một đội ngũ doanh nhân, một tầng lớp người giàu phát triển đúng quy luật, phát triển bền vững, không chỉ dựa vào đất đai, hay tài nguyên thiên nhiên mà phải huy động được nội lực, được chất xám của con người – chất xám của con người Việt Nam vốn thông minh, cần cù, chịu khó… để làm nên những sản phẩm trí tuệ, những sản phẩm từ chất xám của thế giới ngày nay.