Mặc dù các trận bão từ (bão Mặt Trời) trong các ngày 7,8,9/3 không lớn và gần như không gây ảnh hưởng nhưng Trái Đất vẫn đang bị đe dọa bởi rất nhiều trận bão từ sẽ xảy ra trong năm 2012. PGS.TS Hà Duyên Châu, nghiên cứu viên cao cấp, nguyên Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu (Viện KH-CN Việt Nam) nhận định.

Số trận bão từ sẽ gia tăng

Theo PGS.TS Hà Duyên Châu, trên bề mặt Mặt Trời thường xuất hiện các vết đen và vụ nổ sắc cầu mà các thiết bị từ Trái Đất có thể quan sát được. Các vụ nổ sắc cầu giải phóng vào khoảng không vũ trụ hàng tỷ tấn plasma (bao gồm các hạt tích điện ion dương, ion âm... và một phần có thể bay về Trái đất bao trùm toàn bộ trái đất, bổ sung vào từ trường Trái Đất gây ra sự biến thiên từ trường rất mạnh gọi là bão từ.

Hình ảnh một trận bão từ

Tốc độ chuyển động của các chùm plasma trong không gian ước khoảng 800-1000 mét/giây, mà khoảng cách từ Mặt Trời đến trái đất khoảng 150 triệu km nên các thiết bị quan sát vết đen và nổ sắc cầu trên thế giới hiện nay chỉ có thể dự báo bão từ được trước 1 hoặc 2 ngày. Cường độ của bão từ chia làm 5 cấp trong đó cấp G1 nhỏ nhất tương ứng với 50 - 100 nT, cấp G3 khoảng từ 200-300 nT, cấp G5 mạnh nhất tương ứng từ khoảng 400-500 nT trở lên. 

Theo số liệu mà PGS.TS Hà Duyên Châu đưa ra, năm 2001, tại trạm Phú Thụy, Hà Nội đã ghi nhận một trận bão từ đạt cường độ trên 600nT. Trước đó, năm 1989, bão từ đạt cực đại lên đến gần 700nT. Tuy nhiên, trong các năm từ 2006 – 2010, mỗi năm chỉ xảy ra dưới 20 trận bão từ, như năm 2010 cũng chỉ có 17 trận. Các trận bão từ trong những năm này ở cường độ nhỏ, mạnh nhất năm 2010 cũng chỉ đạt 107nT.  

Năm 2012, số trận bão từ cũng như tần suất và cường độ sẽ gia tăng. “Mặc dù những ngày qua, các trận bão từ cũng chỉ ở cấp độ nhỏ, cấp G1 hoặc G2 không ảnh hưởng gì đến hoạt động động của con người, trong một vài ngày tới cũng có thể xảy ra các trận bão từ nhưng cũng chỉ với cường độ tương tự. Tuy nhiên, nhiều khả năng năm 2012 trái đất sẽ có 40-50 trận bão từ và sẽ tiếp diễn trong năm 2013 với cường độ bão từ đạt cực đại có thể vượt 700nT”, PGS.TS Châu nói.

Ảnh hưởng không nhỏ tới con người

Theo Viện Vật lý địa cầu, bão từ từ cấp độ G3 (từ 200nT trở lên) có thể gây rất nhiều phiền toái cho con người. Trong công nghiệp, khi bão từ xảy ra sẽ xuất hiện dòng điện cảm ứng rất lớn song song với từ trường của dòng điện 500kV. Dòng điện này làm hỏng rơle tự động của trạm biến áp, gây ảnh hưởng đến hoạt động của trạm điện và cấp điện. PGS Châu kể, năm 1989, một trận bão từ mạnh đã làm tê liệt hoàn toàn hệ thồng truyền tải điện cao áp tại Quebec (Canada) trong 9 giờ liền gây thiệt hại hàng tỷ đô la. Tại Việt Nam, năm 2001 từ trường xuất hiện tại nhiều trạm biến áp ở Hà Nội, TP.HCM do ảnh hưởng của bão từ lên đến 90 Ampe nhưng Viện Vật lý địa cầu đã kịp thời thông báo cho Ban Kỹ thuật - Trung tâm Điều độ hệ thống điện (Tập đoàn Điện lực Việt Nam) hạ công suất truyền tải điện xuống nên không gây thiệt hại.

Cán bộ Đài Vật lý địa cầu đang theo dõi bão từ trước thiết bị ghi bão từ_ (Ảnh: Hà Duyên Châu)

Ngoài ra, dòng điện bão từ còn ảnh hưởng đến các ống dẫn dầu khí bằng kim loại, gây ăn mòn kim loại, ảnh hưởng đến vệ tinh truyền thông, gây nhiễu sóng các thiết bị điện tử thu phát tín hiệu, làm mất tín hiệu đường truyền hoặc làm sai lạc các dữ liệu, gây nhiễu loạn sóng radio ảnh hưởng đến hoạt động của máy bay.

Đặc biệt, bão từ mạnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người nhất là những người mắc bệnh về xương, khớp, tim mạch, huyết áp. Hiện Việt Nam chưa có nghiên cứu cũng như những thống kê về thiệt hại mà bão từ gây ra. Tuy nhiên, theo PGS Châu, các số liệu thống kê ở Liên Xô cho thấy vào những năm xảy ra bão từ mạnh, số người chết vì bệnh tim mạch tăng đến 30%. Ở Việt Nam, chưa có bệnh viện nào có các lồng pharaday để ngăn ngừa từ trường cho bệnh nhân. PGS.TS Hà Duyên Châu khuyến cáo những người mẫn cảm với biến thiên từ trường, nhất là những người có tiền sử bị bệnh về thần kinh, tim mạch, xương khớp... cần chú ý cẩn thận hơn trong những ngày có bão từ xảy ra, đặc biệt khi tham gia giao thông hay làm việc trên cao.  

Việt Nam hiện có bốn đài địa từ có thể ghi nhận bão Mặt Trời đặt ở Sapa (Lào Cai), Phú Thụy (Hà Nội), Đà Lạt (Lâm Đồng) và Bạc Liêu. Các trạm này hàng ngày thu thập dữ liệu rồi chuyển về Viện Vật lý địa Cầu cho các chuyên gia phân tích.