Giờ đây nhà vườn lại phập phồng bởi giá đầu ra của sản phẩm hoàn toàn lệ thuộc vào sự phán quyết của thương lái.

Do năm nay nhuận hai tháng 9 và thời tiết mưa - nắng thất thường… đã buộc các nhà vườn phải gia tăng công chăm sóc, phân bón, thuốc bảo vệ để chống đỡ… Thế nhưng đến nay, giá nhiều mặt hàng trái cây vẫn dao động ở mức thấp hơn cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, giới thương lái lại khá dè dặt với việc đặt hàng do năm trước đã lỗ nặng vì “dội chợ vào phút 89”.

Tiền mất, tật mang

Vỏ vàng tươi, vị ngọt thanh và tên gọi gắn với ý nghĩa “cát tường” (điềm tốt lành) nên quýt hồng Lai Vung (QHLV) được ví như nữ hoàng của trái cây ngày tết. Tuy nhiên năm nay nhiều chủ vườn ở Lai Vung (Đồng Tháp) - thủ phủ của QH - lại kém vui. Theo Trưởng trạm BVTV huyện Lai Vung Nguyễn Bé Năm, năm nay diện tích QH giảm hơn chục hécta so năm trước (1.104/1.115ha) và đằng sau sự sụt giảm này có nhiều điều đáng lo… 

Anh Lưu Văn Tín - tổ trưởng tổ QH VietGAP xã Long Hậu, nơi chiếm 54% tổng diện tích QH huyện Lai Vung - cho biết, ngoài nhiều loại sâu bệnh thường niên, như vẽ bùa, bù lạch… thời tiết năm nay còn “nghịch” với tỉ lệ đậu trái: “Do nhuận hai tháng 9 âm lịch, nên việc xử lý quýt chín đúng tết có phần... lập bập”. 

Theo lời anh Tín, đa số các chủ vườn mới vào nghề, căn cứ vào “bài bản cũ” nên năng suất đạt trên 35 tấn/ha, nhỉnh hơn nhiều năm gần đây, nhưng vì chín sớm 1 tháng nên phải bán trước tết. Trong khi đó các chủ vườn canh đúng thời điểm lại đối mặt với nạn thất mùa. Do phải điều chỉnh thời điểm kích thích trái muộn hơn thông lệ 1 tháng, tức rơi vào giai đoạn rằm tháng 2 - rằm tháng 3, thời điểm này nền nhiệt độ cao nên nhà vườn phải tăng cường công chăm sóc và lượng phân, thuốc để giúp cây chống chọi thời tiết… 

Anh Tín cho biết, theo tính toán của nhiều nhà vườn, bình quân giá thành mỗi kílô quýt dao động ở mức 15.000đ, cao vài ngàn đồng/kg so năm trước và cao gấp đôi mức tính toán của ngành nông nghiệp (7.800 đồng). Tuy nhiên những nỗ lực này vẫn không mang lại hiệu quả cao, khi có đến 30% diện tích bị rụng trái non với tỉ lệ 30 - 50%. 

Cũng với tình trạng này, nhiều chủ vườn cam, quýt ở Tiền Giang, Vĩnh Long… đặc biệt là xoài (một trong số 5 loại trái cây cơ hữu trong mâm ngũ quả ngày tết) ở huyện Cao Lãnh (Đồng Tháp) - thủ phủ xoài của cả nước - cũng rơi vào cảnh “tiền mất, tật mang” khi dự báo năng suất sẽ giảm vài tấn/ha.

… Liệu có “leo cây”?

Nhiều diện tích chín sớm, năng suất giảm… là những yếu tố khiến nhà vườn thấp lên hy vọng sẽ trúng giá vào dịp tết theo nguyên lý: “Mất mùa - được giá”. Thực tế thị trường cũng đang manh nha tín hiệu khả quan, khi giá nhiều mặt hàng trái cây đang quay đầu trở lại. 

Điển hình, như cam xoàn từ 28.000 - 30.000 đồng/kg tăng lên 32.000 - 34.000 đồng/kg, quýt đường từ chỗ rớt dưới mức 15.000 đồng/kg đã vọt lên 22.000 - 23.000 đồng/kg, hay như xoài cát Chu từ 28.000 - 30.000 đồng/kg tăng lên 30.000 - 33.000 đồng/kg, thậm chí là quýt hồng thu hoạch sớm cũng đúng ở mức 22.000 - 24.000 đồng/kg. Tuy nhiên theo nhiều người có kinh nghiệm, những dấu hiệu này chưa đủ để tin giá trái cây tết sẽ tăng, thậm chí còn ngược lại. Theo ông Bé Năm, giá trái cây đang nhích lên, nhưng đó là mức tăng trưởng… lùi. 

Bởi nếu so với cùng kỳ năm trước, giá các loại trái cây này vẫn thấp hơn 4.000 - 9.000 đồng/kg, mà nguyên nhân tăng cũng đáng lo: Khan hiếm hàng vì nhà vườn tập trung cho thị trường tết. Điều này cho thấy khả năng thu hoạch dồn vào dịp tết là rất lớn. Thậm chí đến loại trái “mất mùa” như QH cũng không tránh khỏi. Bởi tuy bị rụng trái nhiều, nhưng vì phần lớn là vườn có diện tích lớn và thu hoạch vào dịp tết. 

Điều này cho thấy khả năng dội chợ như tết năm trước hoàn toàn có thể xảy ra. Nhất là mãi đến thời điểm này các thương lái vẫn giữ “im lặng” với việc ra giá, đặt cọc… khiến các nhà vườn thêm phập phồng với đầu ra. Ông Lưu Văn Ràng - nhà vườn ở xã Vĩnh Thới (Lai Vung) - nhận định: Năm rồi thương lái tranh mua đẩy giá tại vườn lên 28.000 - 30.000 đồng/kg nhưng đến cận tết, dội giá dội chợ, phải bán tháo 12.000 - 15.000 đồng/kg, mỗi lái lỗ cả tỉ đồng, vì vậy năm nay họ sẽ dè dặt, có thể cận tết họ mới “ra tay”, nhưng chắc chắn sẽ rất cẩn thận về giá. Khi đó với áp lực bán để có tiền xài tết, cơ hội thương lượng giá hợp lý… của nhà vườn càng thấp. Tất cả cho thấy, nếu không có biện pháp can thiệp hữu hiệu, khả năng giá trái cây bị “leo cây” trong dịp tết là hoàn toàn có thể xảy ra!