Để điều chỉnh hoạt động kinh doanh của cán bộ, công chức, viên chức nhà nước sau khi thôi giữ chức vụ, Chính phủ đã ban hành Nghị định 102/2007/ NĐ-CP. Vì sao phải có quy định này, Điều 2 Nghị định 102/2007/NĐ-CP đã giải thích: Mục tiêu quy định thời hạn không được kinh doanh trong lĩnh vực có trách nhiệm quản lý đối với người thôi giữ chức vụ nhằm ngăn chặn, phòng ngừa người thôi giữ chức vụ lợi dụng nhiệm vụ, quyền hạn thuộc lĩnh vực trước đây được cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền giao quản lý để vụ lợi cho bản thân và gia đình, làm thất thoát tài sản nhà nước, gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.
Ngôn ngữ dân dã gọi là “cựu quan chức”, còn theo luật, các đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định này là cán bộ, công chức, viên chức thôi giữ chức vụ được cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền giải quyết chế độ thôi việc, bị kỷ luật bằng hình thức buộc thôi việc, nghỉ hưu hoặc chuyển ra khỏi cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp của Nhà nước; bao gồm:
a) Cán bộ, công chức, viên chức quy định tại Khoản 1 Điều 1 của Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Cán bộ, công chức ngày 29/4/2003; b) Cán bộ, công chức, viên chức biệt phái sang làm việc tại các tổ chức kinh tế nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp.
“Không được kinh doanh” được hiểu là việc người thôi giữ chức vụ không được thành lập, tham gia thành lập hoặc tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh, hợp tác xã, bệnh viện tư, trường học tư và tổ chức nghiên cứu khoa học tư thuộc các lĩnh vực quy định tại Nghị định này.
Những cán bộ, công chức, viên chức được giao nghiên cứu, xây dựng, thẩm tra, thẩm định hoặc là người ký, ban hành các quyết định phê duyệt, quản lý, quyết định cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; sẽ không được kinh doanh trong các doanh nghiệp mà mình đã từng góp công “sinh ra”.
Thời hạn không được kinh doanh tính từ khi người thôi giữ chức vụ có quyết định nghỉ việc cụ thể như sau:
1. Đối với nhóm 1 (gồm các lĩnh vực thuộc các Bộ, ngành: Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Bộ Tài chính; Bộ Thương mại; Bộ Tư pháp; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) là từ 12 - 24 tháng.
2. Đối với nhóm 2 (gồm các lĩnh vực thuộc các Bộ, ngành: Bộ Bưu chính, Viễn thông; Bộ Công nghiệp; Bộ Giao thông Vận tải; Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Bộ Tài nguyên và Môi trường; Bộ Thuỷ sản; Bộ Xây dựng; Tổng cục Du lịch) là từ 12 - 18 tháng.
3. Đối với nhóm 3 (gồm các lĩnh vực thuộc các Bộ, ngành: Bộ Giáo dục và Đào tạo; Bộ Khoa học và Công nghệ; Bộ Văn hoá - Thông tin; Bộ Y tế; Ủy ban Thể dục thể thao; Bảo hiểm xã hội Việt Nam) là từ 6 - 12 tháng;
4. Đối với nhóm 4 (gồm các chương trình, dự án do người thôi giữ chức vụ khi đang là cán bộ, công chức, viên chức trực tiếp nghiên cứu, xây dựng hoặc thẩm định, phê duyệt) là thời hạn thực hiện xong chương trình, dự án. Đối với các chương trình, dự án có thời hạn thực hiện trên 5 năm thì thời hạn không được kinh doanh kể từ khi người thôi giữ chức vụ có quyết định đến thời điểm chương trình, dự án đó đã được thực hiện tối thiểu 36 tháng.
Về xử lý vi phạm, cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh phải từ chối cấp phép cho người thôi giữ chức vụ vi phạm các quy định về lĩnh vực và thời hạn không được kinh doanh. Khi phát hiện lĩnh vực kinh doanh và thời hạn không được kinh doanh của người thôi giữ chức vụ được cấp phép không đúng quy định tại Nghị định này thì cơ quan cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh có trách nhiệm thu hồi giấy. Người thôi giữ chức vụ vi phạm các quy định này và các quy định pháp luật liên quan khác thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, phải bị xử lý.
Trong buổi họp báo thường kỳ chiều 30/9, Bộ trưởng Nguyễn Văn Nên nhìn nhận việc cựu Bộ trưởng Giao thông Hồ Nghĩa Dũng đi làm doanh nghiệp sau khi vừa về hưu là sai sót không đáng có và đã được các lãnh đạo ngành rút kinh nghiệm.
Cụ thể, Bộ trưởng Nguyễn Văn Nên cho hay vì ông Hồ Nghĩa Dũng không còn thuộc thẩm quyền quản lý của Chính phủ nên nội dung nêu trên không được bàn đến trong phiên họp tháng 9. Tuy nhiên, bên lề cuộc họp của Chính phủ, nhiều vị “tư lệnh” ngành đương chức cũng nhắc nhau rút kinh nghiệm vì đây là sai sót không đáng có, liên quan đến quy định đối với cán bộ công chức sau nghỉ hưu.
Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ cũng cho rằng sau khi phát hiện việc mời ông Dũng tham gia vào hội đồng quản trị là không phù hợp, Công ty Cổ phần Đèo Cả đã chủ động nhìn nhận thiếu sót “do không nắm quy định” và đã bàn bạc để cựu bộ trưởng rút lui.
Trước đó, nhiều cơ quan báo chí dẫn nguồn từ website của Công ty cổ phần đầu tư Đèo Cả cho biết ông Hồ Nghĩa Dũng đã được “bầu vào Hội đồng quản trị” vào tháng 4/2012, tức là chỉ sau 8 tháng tính từ thời điểm nghỉ hưu. Doanh nghiệp này cũng cho biết ông Dũng đồng ý làm “cố vấn” cho dự án Hầm đường bộ qua Đèo Cả và đánh giá việc mời được cựu bộ trưởng là “một trong những thành công lớn” vì “trong suốt quá trình hình thành ý tưởng dự án, cũng như khi đã trình lên Bộ Giao thông Vận tải và Chính phủ, ông Hồ Nghĩa Dũng là người đã đồng thuận và tạo điều kiện để dự án hoàn thành các thủ tục căn cứ pháp lý”.
Ít ngày sau khi báo chí đăng tải thông tin, Công ty Cổ phần Đầu tư Đèo Cả đã ra thông báo về việc ông Hồ Nghĩa Dũng thôi chức thành viên Hội đồng Quản trị mà chỉ còn tham gia với vai trò cố vấn. Những thông tin về cựu Bộ trưởng trên trang web nội bộ cũng được gỡ bỏ.
Trước đó, tháng 10/2009, Bộ trưởng Hồ Nghĩa Dũng đã ký các quyết định về việc phê duyệt Hồ sơ đề xuất đầu tư xây dựng Hầm đường bộ qua Đèo Cả - QL 1A theo hình thức BOT&BT và chỉ định nhà đầu tư là Công ty Cổ phần Đầu tư Đèo Cả. Ông Dũng rời ghế Bộ trưởng tháng 8/2011 và tham gia công ty tháng 4/2012.