Theo quy định pháp luật hiện hành, việc vay nợ là mối quan hệ dân sự. Khi người vay ký hợp đồng vay vốn với ngân hàng, các điều khoản liên quan đến số tiền vay, lãi suất, thời hạn trả nợ và nghĩa vụ của các bên được quy định rõ ràng.

Trong trường hợp người vay không trả được nợ đúng hạn, ngân hàng có quyền thực hiện các biện pháp thu hồi nợ theo quy định, bao gồm:

- Nhắc nợ: Ngân hàng liên hệ trực tiếp với người vay để nhắc nhở về nghĩa vụ trả nợ.

- Cơ cấu lại khoản nợ: Ngân hàng có thể gia hạn thời gian trả nợ, điều chỉnh lãi suất hoặc áp dụng các biện pháp khác nhằm hỗ trợ người vay.

- Khởi kiện ra tòa: Nếu người vay tiếp tục không trả nợ sau một thời gian, ngân hàng quyền khởi kiện tại tòa án để yêu cầu người vay hoàn trả số tiền nợ.

Vay tiền ngân hàng không trả có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Ảnh minh họa

Tuy nhiên, người vay tiền có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có khả năng trả nợ nhưng không trả mà cố tình dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn nhằm chiếm đoạt tài sản.

Cụ thể, Điều 175 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 quy định các hành vi phạm tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản như sau:

- Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản đó hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả.

- Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.

Mức phạt cho các hành vi vi phạm trên có thể từ cải tạo không giam giữ đến phạt tù có thời hạn và phạt tiền, tùy thuộc vào mức độ vi phạm và giá trị tài sản chiếm đoạt. Mức phạt tù cao nhất có thể lên đến 20 năm, phạt tiền đến 100 triệu.

Ví dụ:

Trường hợp không bị truy cứu trách nhiệm hình sự: Chị A vay ngân hàng 200 triệu đồng để kinh doanh. Do làm ăn thua lỗ, chị A không thể trả nợ. Trong trường hợp này, chị A không bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà ngân hàng sẽ áp dụng các biện pháp thu hồi nợ dân sự.

Trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự: Anh B vay ngân hàng 700 triệu đồng bằng cách sử dụng giấy tờ giả. Sau khi vay được tiền, anh B bỏ trốn. Trong trường hợp này, anh B có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.