Hãng tin Nga RIA Novosti cho biết, Cục sản xuất cơ khí hải quân Malakhit có trụ sở tại thành phố St Petersburg, trực thuộc Tập đoàn đóng tàu Thống Nhất của Nga đang phát triển các tàu ngầm siêu nhỏ thế hệ mới thuộc lớp Piranha. Đại diện của hải quân Nga cho biết, khôi phục lại các dự án tàu ngầm mini đang là trọng điểm trong xây dựng khả năng tác chiến tương lai của hải quân Nga.

Tàu ngầm mini phát ra tiếng ồn cực nhỏ, có thể nói là gần như không có tiếng động, đặc trưng sóng điện từ cực thấp, nâng cao cực đại khả năng tàng hình. Nó còn có khả năng chuyển hướng tại chỗ, nâng cao tính cơ động và linh hoạt. Tàu ngầm mini còn có thể được trang bị các loại tên lửa và ngư lôi cho nhiệm vụ tác chiến chống ngầm và chống hạm, không chỉ đơn thuần là “đánh và chạy”.

Hơn nữa, tàu ngầm mini còn được trang bị hệ thống động lực AIP, có thể duy trì hoạt động dưới nước rất lâu, chỉ cần một vài thuyền viên là có thể duy trì được hoạt động của tàu, chi phí bảo trì rất thấp. Lực lượng tác chiến đặc chủng trang bị loại tàu ngầm này có thể tiến hành các nhiệm vụ bảo vệ các công trình quan trọng.

Với những ưu điểm nổi bật trên đây, xu hướng phát triển tàu ngầm mini lại một lần nữa sống dậy với sự đầu tư phát triển của hàng loạt cường quốc tàu ngầm thế giới như: Mỹ, Nga, Pháp, Đức, Tây Ban Nha…

Tàu ngầm 212A là nguyên mẫu chế tạo tàu ngầm mini Type 800 của Đức

Tàu ngầm Piranha của Nga thuộc dự án 865 (tên NATO là Losos) Viện thiết kế tàu ngầm nổi tiếng của Nga là SPMBM Malakhit thiết kế, Nhà máy đóng tàu Admiralteiskye Verfi chế tạo, Viện thiết kế nồi hơi đặc biệt (SKBK) ở St. Petersburg  cung cấp động cơ AIP Kristall-20 công suất 130kW.

Piranha không phải là sản phẩm chế tạo mới mà nó được hải quân Liên Xô thai nghén từ thập niên 80 thế kỷ trước nhằm thực hiện các hoạt động tác chiến đặc biệt, hải quân Xô Viết dự định chế tạo 12 tàu cho nhiệm vụ này. Đến đầu thập niên 90, Piranha đã được chế tạo thành công nhưng dự án này đã bị đình chỉ sau sự sụp đổ của Liên bang Xô viết.

Hiện nay Nga tái khởi động dự án này với các công nghệ hiện đại như hệ thống động lực AIP thế hệ 2 Kristall-27 do SKBK chế tạo, loại động cơ này hiện đang được sử dụng trên tàu ngầm lớp Lada và phiên bản xuất khẩu của nó là Amur. Ngoài ra, tàu có hệ thống 2 bánh lái bên sườn giống thiết kế tàu ngầm SMX-26 của Pháp giúp nó có khả năng xoay tròn tại chỗ và chụp bánh lái giúp hạ thấp tối đa rung động của chân vịt.

Tàu ngầm có trọng lượng 218 tấn khi nổi, 390 tấn khi lặn, chiều dài 28,2m, chiều rộng 4,8m. Tàu có thể lặn sâu tới 300m, tốc độ di chuyển 23km/giờ khi lặn, 12,9km/giờ khi nổi, thủy thủ đoàn gồm 9 người, và có thể hoạt động liên tục 10 ngày trên biển.

Tàu ngầm Piranha của Nga đang thử nghiệm trên biển

Hiện Pháp đang nghiên cứu chế tạo hệ thống tàu ngầm mini SMX-22. Hệ thống này gồm 3 tàu ngầm là 1 tàu mẹ có lượng giãn nước 2700 tấn và 2 tàu ngầm “con” có lượng giãn nước 480 tấn. Tàu mẹ được trang bị hệ thống động lực AIP để nâng cao tính tàng hình trong quá trình vận chuyển tàu “con”, sử dụng mạng máy tính để điều khiển 2 tàu ngầm mini.

2 tàu ngầm “con” là lực lượng chủ đạo để tác chiến trong khu vực nước nông, nó có nhiệm vụ trinh sát, phát hiện hàng rào điện tử, các bãi thủy lôi, đồng thời kiêm luôn nhiệm vụ rải lôi trong tác chiến phong tỏa. Ngoài ra, nó có thể tấn công địch bằng tên lửa và ngư lôi hoặc bảo đảm cho hoạt động thả và thu hồi người nhái.

Các hệ thống SMX-22 của Pháp có thể tác chiến bảo vệ dải bờ biển nước mình hoặc duyên hải của đối thủ. Ở đâu nó cũng xứng đáng là một lợi khí quan trọng không chỉ trong phương thức tác chiến tiếp cận mà còn cả trong tác chiến tầm xa (khi được chuyên chở bằng tàu mẹ).

Công ty HDW của Đức đang phát triển cho hải quân nước mình loại tàu ngầm mini Type 800, được chế tạo trên cơ sở tàu ngầm 212A. Bộ phận kỹ thuật của HDW cho biết, tàu ngầm Type 800 được thiết kế với định hướng chuyên tác chiến ở khu vực nước nông. Nó có lượng giãn nước khoảng 900 tấn, chiều dài chưa tới 50m, đường kính thân tàu chỉ có 5m, tốc độ 18 hải lý/h, duy trì hoạt động liên tục 28 ngày.

Tàu ngầm mini lớp Sang-O của Triều Tiên

Tàu ngầm Type 800 được trang bị 4-8 ống phóng ngư lôi dùng để phóng ngư lôi và cả tên lửa hành trình chống hạm. Các nhà thiết kế Đức đang nghiên cứu triển khai thêm tên lửa phòng không dẫn đường bằng Laser để đối phó vói các loại máy bay trinh sát chống ngầm cánh cố định và hệ thống pháo phòng không cỡ nhỏ để tấn công trực thăng chống ngầm và tàu thuyền cỡ nhỏ của các phần tử khủng bố.

Tuy vậy, tàu ngầm mini cũng có những điểm yếu nhất định như: hành trình ngắn, khả năng tự cung cấp yếu… Để khắc phục các nhược điểm này, gần đây các cường quốc hải quân đã tăng cường ứng dụng các thành tựu công nghệ mới nhất vào chế tạo tàu ngầm mini.

Trong đó, họ tập trung chủ yếu vào 3 lĩnh vực là: Sử dụng hệ thống động lực AIP để làm tăng khả năng tiềm phục dưới nước, nâng cao khả năng tàng hình và tính linh hoạt cơ động trong tác chiến; nâng cao trình độ điều khiển tự động hóa để giảm số lượng thủy thủ, rút gọn các quy trình thao tác và đẩy mạnh nghiên cứu các hệ thống vũ khí cỡ nhỏ chuyên dụng cho tàu ngầm mini.

Theo phân tích của các chuyên gia, các mối uy hiếp an ninh hàng hải hiện nay đang ngày càng đa dạng, các khu vực nước nông đang trở thành nơi bùng phát nhiều mối đe dọa khiến vai trò của tàu ngầm mini trở nên cực kỳ quan trọng dẫn đến các nước đua nhau phát triển loại tàu ngầm này. Tàu ngầm cỡ nhỏ có giá rất rẻ, dễ dàng chế tạo hàng loạt, có thể dùng nhiều loại phương tiện khác nhau để vận chuyển đến khu vực tác chiến, có đầy đủ tính năng để đáp ứng nhu cầu chiến tranh hiện đại.

Tàu ngầm cỡ nhỏ có thể tiến hành nhiều hoạt động khác nhau như: Phá hoại các tuyến giao thông trên biển của kẻ địch; vận chuyển lực lượng đặc nhiệm đổ bộ lên đảo; trinh sát, vô hiệu hóa các bãi thủy lôi và rải lôi phong tỏa; phá hoại các công trình ở cảng khẩu và các mục tiêu quan trọng khác.

Vậy thế giới đã bước vào thời đại “tàu ngầm mini” hay chưa? Đưa ra một câu trả lời vào thời điểm này có lẽ là hơi sớm. Nhưng có thể chắc chắn một điều là, một khi công nghệ thông tin và công nghệ kết cấu nano được áp dụng vào thiết kế, chế tạo, tính năng của tàu ngầm mini sẽ ngày càng hoàn thiện, khả năng tác chiến đa nhiệm, tính năng tàng hình và uy lực tấn công sẽ được nâng cao rất nhiều. Lúc đó mới có thể khẳng định được kỷ nguyên của các tàu ngầm cỡ lớn hoặc siêu lớn đã kết thúc hay chưa.

Hiện nay, các cường quốc hải quân thế giới không ngừng sử dụng các công nghệ có tính đột phá để phát triển các loại tàu ngầm có tính năng hiện đại, đặc biệt là các tàu ngầm chiến lược có khả năng tấn công toàn cầu còn các nước nhỏ có ngân sách eo hẹp thì thiên về các tàu ngầm nhỏ, linh hoạt, mang tính chất phòng thủ và thiên về tác chiến gần bờ.

Tàu ngầm Piranha có khả năng tác chiến tuyệt vời

Hiện các nước nghèo khu vực Đông nam Á đang bị cuốn vào tranh chấp biển đảo với những cường quốc trong khu vực. Phát triển lực lượng tàu ngầm đủ sức bảo vệ chủ quyền lãnh hải trên biển Đông là xu thế tất yếu, vậy phải lựa chọn những loại tàu ngầm nào cho phù hợp với điều kiện kinh phí và đáp ứng yêu cầu tác chiến biển của các nước ASEAN?

Từ trước đến nay, chiến lược quốc phòng hướng biển của những nước này luôn được xây dựng theo định hướng lấy “Bảo vệ lãnh hải” làm tư tưởng chủ đạo nên các trang bị quốc phòng thường thiên về xu hướng phòng thủ. Hơn nữa, do ngân sách quốc phòng hạn hẹp nên thường mua sắm các loại trang bị cỡ nhỏ nhưng có tính năng cơ động và hiệu quả tác chiến cao.

Điều này có thể thấy rõ qua chiến lược phát triển tàu nổi của các nước trong khu vực. Các tàu khu trục và hộ vệ mạnh nhất trong khu vực thường có lượng giãn nước cao nhất chỉ dưới 3000 tấn, ví dụ như: Formidable (Singapore), Van Speijk (Indonesia), Lekiu (Malaysia)... Còn lại chủ yếu là các tàu nhỏ dưới 1000 tấn, thậm chí chỉ tầm 500 tấn, có tốc độ cao và linh hoạt, được trang bị hệ thống vũ khí khá mạnh.

Tàu ngầm SMX-25 của Pháp

Tàu ngầm mini chắc chắn giá thành sẽ rất rẻ, trong khi đó 1 tàu ngầm hạng trung thấp nhất cũng phải khoảng trên 300 triệu USD/chiếc (ví dụ tàu ngầm Kilo có giá khoảng 350 triệu USD), số tiền bỏ ra mua 1 tàu ngầm loại hạng trung có thể mua được nửa tá tàu ngầm loại này.

Tàu ngầm mini có rất nhiều công dụng và có thể mang được các hệ thống tên lửa và ngư lôi hoàn chỉnh, nó hoàn toàn có khả năng tấn công mặt nước và tàu ngầm, có thể sử dụng trong nhiệm vụ tác chiến tấn công đặc biệt hoặc tuần tiễu bảo vệ cảng, vịnh và dải bờ biển, là sự bổ sung tác chiến rất tốt cho các tàu ngầm cỡ lớn thiên về tấn công.

Trong khi tranh chấp biển đảo đang ngày càng nóng lên trên biển Đông, có thể khẳng định, tàu ngầm mini rất phù hợp với các nước ASEAN, mua vài chục tàu ngầm mini loại này cũng chỉ bằng giá tiền mua vài tàu ngầm hạng trung mà có thể thực hiện được rất nhiều nhiệm vụ. Sức mạnh của biên đội tàu ngầm cỡ nhỏ này hoàn toàn có thể đối chọi được với những đối thủ sở hữu những chiến hạm cỡ lớn.