1. Dáng thấp đậm, đôi mắt to, vằn đỏ, Bùi Hải Bài, sinh năm 1957 ở Móng Cái, Quảng Ninh dễ khiến người ta ngần ngại khi tiếp xúc. Thế nhưng lúc trò chuyện, ông ta lại tỏ ra cởi mở. Có thể mấy chục năm thương trường dù chỉ là phụ tá cũng đủ để Bài có cách xử trí thích hợp với hoàn cảnh. Thái độ niềm nở đến nhũn nhặn, Bài chỉ nói về vợ con, tuyệt không một lời về ông chủ trước kia của mình, cho dù chỉ là một lời nhận xét.

Gần 60 tuổi đời, ông ta thừa khôn ngoan để hiểu rằng điều gì cần tâm sự. Hỏi Bài sao lại giúp việc cho anh em Nguyễn Tiến Phương, đáp lại chỉ là tiếng cười và một câu trả lời theo kiểu muốn hiểu sao thì hiểu: "Buôn có bạn, bán có phường. Tôi tham gia buôn bán chứ có giúp việc cho ai đâu. Thương trường là chiến trường mà".

Phạm nhân Bùi Hải Bài.

Không hé lộ thân phận, Bài kể từ chỗ nối nghiệp gia đình đi buôn mà quen anh em Phương rồi kết hợp cùng làm ăn. Ở cái tuổi đã quá nửa đời bôn ba, nhiều phen bầm dập với thương trường nên Bài thừa kinh nghiệm để tiếp chuyện, dẫn dắt người khác theo ý mình.

Ngay cả khi vào tù, Bài vẫn giữ quan điểm càng ít người biết về mình càng tốt. Anh ta trả lời rất chung chung, không kêu oan hay đổ lỗi cho người khác mà chỉ một mực nói rằng "Tôi không giết ai cả". Quả đúng vậy, Bài không giết ai nhưng từ cuộc điện thoại bẩm báo của anh ta mà có hai thanh niên trẻ thiệt mạng.

Dưới trướng anh em ông trùm Phương Ninh Hột, nhiệm vụ của Bài là cùng những người khác kiểm soát khu vực bến Lục Chắn ở cửa khẩu Móng Cái, nơi đưa hàng hóa sang Trung Quốc qua sông Ka Long. Để độc chiếm thị trường, Phương và đám tay chân dùng mọi thủ đoạn để giành quyền kiểm soát khu vực này.

Nhiều công ty, doanh nghiệp muốn đưa được hàng của mình xuất sang bên kia biên giới phải nộp "tô" cho Phương thì hàng mới ra nước ngoài trót lọt. Vì cái kiểu làm ăn ấy mà rất nhiều người hận Phương, trong đó có Lê Hữu Vinh, Phó giám đốc Công ty Hồng Kông.

Theo cơ quan điều tra, vì muốn chuyến hàng đông lạnh xuất khẩu sang Trung Quốc nên Vinh chủ động gọi điện xin Phương cho đi nhờ, nhưng vì mâu thuẫn nên Phương từ chối khéo với lý do đang làm cầu. Bực tức, Vinh chửi Phương và hẹn đánh nhau.

Chiều 29-5-2009, Vinh cùng Lê Văn Điệp, Nguyễn Văn Trí và 4 người khác đi xe máy vào Trạm Biên phòng xin xuất hàng qua biên giới và được đồng ý. Điệp, Trí cùng Đoàn Quyết Chiến ở lại bến Lục Chắn, xã Hải Sơn chờ xuống hàng, còn Vinh cùng những người khác đi ôtô về TP Móng Cái.

Bùi Hải Bài là người đầu tiên phát hiện người của Vinh ở khu vực cửa khẩu nên điện báo cho ông trùm. Phương chỉ đạo em trai đưa người tới "xử lý". Ngay sau đó một trận xô xát có vũ khí đã xảy ra mà kết quả là hai anh Điệp và Trí bị đánh trọng thương. Ông trùm chỉ đạo đưa người bị thương sang Trung Quốc "điều trị" để rồi cả hai người bị thương đều bị sát hại, vứt xác phi tang.

Sau khi vụ việc vỡ lở, anh em ông trùm tra tay vào còng. Bài và những tên đồng bọn khác cũng không tránh khỏi vòng lao lý. Tại phiên tòa sơ thẩm, Bài bị kết án 15 năm tù, nhưng đến phiên tòa phúc thẩm rồi giám đốc thẩm thì án của Bài là 20 năm tù.

"Tôi không giết người, gia đình nạn nhân cũng không yêu cầu tôi phải bồi thường, vậy mà án của tôi lại tăng lên", Bài than thở. Ông ta cho rằng mình chỉ làm đúng "nhiệm vụ", thấy thế nào thì điện thoại báo cáo đúng như thế.

Hỏi Bài có bao giờ cảm thấy lăn tăn vì cái chết của hai thanh niên vô tội, Bài bảo: "Khó nói lắm vì không phải ai cũng hiểu cho hoàn cảnh của tôi".

2. Quá nửa đời người bôn ba thương trường, giờ vào trại giam nên Bài có vẻ ranh mãnh của người từng trải, nếm đủ mùi thắng thua, được mất. Ông ta khoe có 4 con, trong đó 2 đứa con lớn đã học xong phổ thông và đi làm, còn đứa út đang học tiểu học. Nhắc đến đứa con trai út, đôi mắt người đàn ông này chợt sáng lên. Bài háo hức: "Nó là kết quả của lần chúng tôi gặp gỡ tại buồng hạnh phúc đấy".

Theo lời Bài thì đó là dịp Lễ Tình nhân năm 2012, Bài được gặp riêng vợ tại buồng hạnh phúc. Cuối năm đó, ông ta đã reo lên sung sướng khi vợ báo tin sinh hạ thêm cậu con trai nữa. Bài đặt tên con là Phú Quí với mong muốn "con tôi sau này lớn lên cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn bố".

Bài hồ hởi: "không phải lần đầu tiên tôi được làm bố mới thấy mình hạnh phúc đâu. Nhưng đứa con này với vợ chồng tôi có một ý nghĩa rất đặc biệt bởi nó hình thành đúng ngày Lễ Tình nhân và đứa trẻ này sẽ khiến vợ tôi sẽ nghĩ tới gia đình nhiều hơn".

Hỏi một bên vợ, một bên con, lo bên nào nhất, Bài đáp ngay: "vợ". Nhà mấy đời làm nghề buôn bán, bản thân Bài cũng ra thương trường từ sớm nên chuyện con cái học hành đến nơi đến chốn hay bỏ dở giữa chừng, với Bài không quan trọng. Với lý lẽ "chán học chữ thì học buôn", ông ta cười rất tự tin khi nhắc đến con cái. Bài chỉ sợ chúng dính vào nghiện ngập, dính vào ma túy, ketamin… thì "có mà giời chữa, lúc đó chỉ có bán nhà đi cho chúng nó đập đá thôi".

Người mà Bài cảm thấy bất an nhất lại là cô vợ trẻ xinh đẹp. Theo lời Bài thì cô vợ từ ngày lấy chồng chỉ biết đẻ con và đi chợ mua thức ăn, chưa phải lo kinh tế bao giờ cả, không biết sau biến cố chồng đi tù thế này sẽ phải xoay xở ra sao.

"Tôi lo nhất là vợ một mình với đàn con, chồng lại đi tù thế này, lại đi lâu nữa, chẳng biết rồi sẽ xoay xở ra sao. Lắm lúc tôi chỉ lo cô ấy nản chí rồi sinh chuyện thì thật là….", Bài bỏ dở câu nói như thể sợ nói ra điều đó sẽ trở thành sự thật. Hóa ra cũng có lúc ông ta biết sợ dù chỉ là nỗi sợ mơ hồ.

Thi hành án ở Trại giam Nam Hà, Bài được phân công về Đội Văn hóa, cải tạo. Công việc của ông ta hàng ngày là đọc báo, thu thập tin tức và những điều cần tuyên truyền theo đợt, theo tháng để viết thành một bản tin cho mỗi sáng.

Ngoài ra, Bài còn tham gia vào đội văn nghệ, ở các tiết mục song ca, tốp ca. Ông ta khoe dịp cuối năm vừa rồi được đi diễn ở các phân trại và được ra cả ngoài trại biểu diễn cho đơn vị kết nghĩa. Hỏi Bài ngày ở nhà có thích hát và hay hát không, ông ta lắc đầu: "Vào đây buộc mình phải thích nghi, phải tìm cho mình niềm vui làm động lực phấn đấu. 20 năm tù chứ có phải ít đâu".

Bùi Hải Bài trong một tiết mục văn nghệ.

Có thể sau rất nhiều đắn đo, tính toán, Bùi Hải Bài đã xác định được lập trường sống của mình và ông ta chọn cách sống vui vẻ, hòa đồng như một lựa chọn thông minh nhất để giành cơ hội sớm được đoàn tụ với gia đình. Hỏi Bài vợ con có hay thăm không, ông ta cười ranh mãnh: "Tháng nào cũng đến. Có lần còn có cả hoa nữa".

Do cải tạo tiến bộ nên ngoài lần được phép gặp vợ trong căn buồng hạnh phúc, Bài còn 3 lần giảm án với tổng số thời gian được giảm là 31 tháng tù. Tính ra còn khoảng 7 năm nữa là Bài mãn hạn tù và đương nhiên thời gian cải tạo sẽ được rút ngắn nếu năm nào Bài cũng được xét giảm án.

"Tôi chẳng mong gì ngoài việc vợ con tôi ở nhà sống trong bình an và đùm bọc lẫn nhau. Về phần tôi án có dài thật nhưng tôi sẽ cố gắng để sớm trở về với gia đình", Bài tâm sự. Ông ta bảo không trực tiếp gây nên cái chết cho hai thanh niên Trí và Điệp nhưng đôi lúc cũng suy nghĩ khi có ai đó kể chuyện về một cái chết nào đó do sự gián tiếp gây ra.

Thì ra con người ta dù có sắt đá đến mấy cũng có lúc mềm yếu. Chỉ có điều những người ít nói như Bùi Hải Bài thì thường giấu nỗi niềm trong lòng, ít khi bộc lộ để người khác biết được tâm sự của mình.