Dự án Xây dựng đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 (còn gọi là đường sắt trên cao Hà Nội, đoạn Ngọc Hồi - Yên Viên) chính là dự án mà lãnh đạo Công ty Tư vấn Giao thông Nhật tố đã ''lại quả'' cho quan chức ngành đường sắt Việt Nam trong nghi án nhận hối lộ 80 triệu yen để trúng thầu.

Theo thông cáo báo chí tối 23/3, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) cho biết nghi án nhận hối lộ 80 triệu yen mà lãnh đạo Công ty Tư vấn Giao thông Nhật (JTC) tố đưa cho quan chức Việt Nam để trúng thầu chính là dự án Xây dựng đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 (hay còn gọi là đường sắt trên cao Hà Nội, đoạn Ngọc Hồi - Yên Viên).

Trước đó, báo The Yomiuri Shimbun (Nhật Bản) đã đưa tin JTC đã phải chi bất hợp pháp 100 triệu yen cho các cán bộ và một số đối tượng khác ở nước thứ ba gồm Indonesia, Uzbekistan và Việt Nam từ năm 2008 đến 2012 để được tham gia thực hiện các dự án ODA. Trong đó, thông tin về nghi án nhận hối lộ 80 triệu yên, tờ Yomiuri Shimbun cho biết một lãnh đạo ngành đường sắt Việt Nam được “lại quả” 80 triệu yen (khoảng hơn 16 tỉ đồng) để trúng thầu dự án ODA.

Dự án Xây dựng đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 là tuyến ưu tiên số một trong quy hoạch phát triển giao thông vận tải thủ đô Hà Nội đến năm 2020, được Thủ tướng phê duyệt năm 2004. Dự án này được chia làm các giai đoạn đầu tư xây dựng để phù hợp với nhu cầu khai thác sử dụng, thu xếp nguồn vốn vay ODA.

Giai đoạn 1, dự án có quy mô xây dựng đường sắt đôi trên cao điện khí hóa đoạn Giáp Bát - Gia Lâm dài 15,36 km và khu Tổ hợp ga Ngọc Hồi dài 3,85 km. Tổng mức đầu tư là 19.460 tỉ đồng (13.972 tỉ vay của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), còn lại là đối ứng; tiến độ dự kiến từ năm 2008 đến năm 2017. Theo Bộ GTVT, đến nay đã ký hiệp định vay JICA lần 1 với 4,683 tỉ yen cho công tác thiết kế kỹ thuật và hỗ trợ đấu thầu.

Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đã tổ chức đấu thầu, tuyển chọn tư vấn từ tháng 4-2008, báo cáo Bộ GTVT phê duyệt kết quả đấu thầu cho liên danh tư vấn do JTC đứng đầu, liên danh với các công ty Nhật Bản khác và các công ty tư vấn Việt Nam. Giá trúng thầu tính đến tháng 10/2012 (sau khi điều chỉnh thời gian thực hiện thêm 11 tháng, đến ngày 31.10.2012) là trên 3,6 tỉ yen và trên 236 tỉ đồng.

Nói thêm về việc điều chỉnh thời gian thực hiện dự án, trong quá trình thực hiện dịch vụ tư vấn, do có một số nội dung thay đổi, phát sinh (tăng diện tích, số lượng công trình, điều chỉnh vị trí các nhà ga, thay đổi vị trí cầu vượt sông Hồng theo khuyến nghị từ kết quả nghiên cứu của JICA về phát triển đô thị kết hợp với vận tải khối lượng lớn cho Hà Nội...)

Đến nay, việc tư vấn đã cơ bản hoàn thành thiết kế kỹ thuật nhưng do cầu vượt sông Hồng và đoạn tuyến phía Bắc cầu sông Hồng chưa được Hà Nội và các bộ, ngành thống nhất hướng tuyến nên Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam chưa thể phê duyệt được toàn bộ. Hợp đồng tư vấn đã giải ngân khoảng 80% phần tiền yên và 69% phần tiền Việt (giá trị hợp đồng còn lại là trên 705 triệu yen và  trên 72 tỉ đồng).

Mô hình phối cảnh nhà ga Long Biên trên tuyến đường sắt đô thị số 1

Giai đoạn 2a với phạm vi tiểu dự án từ Giáp Bát đến Ngọc Hồi dài 5,649 km và kết nối với giai đoạn 1, tổng mức đầu tư trên 24.825 tỉ đồng. Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đã tổ chức đấu thầu gói thầu tư vấn thiết kế kỹ thuật giai đoạn 2a, đang thương thảo tài chính với liên danh do JTC đứng đầu, dự kiến sẽ ký kết hợp đồng trong tháng 7/2014.

Bộ GTVT cho biết đến nay, dự án đã tiếp nhận 2 khoản vay JICA với tổng giá trị 21,271 tỉ yen, các giai đoạn của dự án đã bắt đầu triển khai từ năm 2008. Việc lựa chọn nhà thầu tư vấn phải tuân thủ các quy định của nhà tài trợ và Luật Đấu thầu của Việt Nam. Dịch vụ tư vấn đã cơ bản hoàn thành công tác thiết kế kỹ thuật giai đoạn 1 và đang lựa chọn và thương thảo hợp đồng tư vấn giai đoạn 2a, công tác đấu thầu xây lắp chưa được triển khai.

Mô hình nhà ga trên cao

Được biết, Bộ GTVT đã yêu cầu Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, Ban quản lý các dự án đường sắt tạm dừng giải ngân đối với dự án xây dựng đường sắt đô thị số 1 giai đoạn 1,  theo hợp đồng đã ký với JTC, đồng thời tạm dừng thương thảo tài chính hợp đồng tư vấn thiết kế kỹ thuật giai đoạn 2a đối với JTC chờ làm rõ nghi án nhận hối lộ 80 triệu yen, dù việc đấu thầu gói thầu tư vấn thiết kế giai đoạn 2a, đang thương thảo tài chính với liên danh do JTC đứng đầu, dự kiến ký hợp đồng trong tháng 7/2014. Gói thầu xây lắp chuẩn bị mặt bằng và xử lý nền đất yếu tổ hợp Ngọc Hồi đã xong bước sơ tuyển, dự kiến phát hành hồ sơ mời thầu vào ngày 24/3/2014, các gói thầu còn lại chưa triển khai đấu thầu.

Hiện Giám đốc Ban Quản lý dự án đường sắt - ông Nguyễn Văn Hiếu - đã được yêu cầu tạm dừng công việc để tập trung thời gian giải trình, cung cấp tư liệu sau khi có nghi án nhận hối hội 80 triệu yen.

Rà soát lại những dự án có liên quan đến JTC

Bộ GTVT yêu cầu Tổng công ty Đường sắt Việt Nam rà soát lại những dự án có liên quan đến JTC, không phải rà soát một dự án mà phải rà soát tất cả các dự án do Tổng công ty Đường sắt Việt Nam làm chủ đầu tư, đặc biệt là các dự án có sử dụng nguồn vốn ODA của Nhật Bản

Theo tìm hiểu, JTC có tên trong khá nhiều dự án về hạ tầng giao thông ở Việt Nam. Điển hình, năm 2005, công ty này có liên danh với Công ty Tư vấn quốc tế Thái Bình Dương (PCI) và Công ty Dịch vụ kỹ thuật đường sắt Nhật Bản cung cấp gói dịch vụ tư vấn về an toàn đường sắt trên tuyến Hà Nội - TP HCM. Đến năm 2009, JTC tham gia một liên danh đề xuất lựa chọn công nghệ xây dựng đường sắt cao tốc Bắc - Nam với Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam.