Loại lá tránh thai hay còn gọi là "bùa hộ mệnh" của thiếu nữ ở tỉnh Quảng Trị có tên là A - năng…

Bí ẩn A - năng

Người Vân Kiều cư trú chủ yếu ở miền Tây tỉnh Quảng Trị và tỉnh Quảng Bình, trong đó tập trung đông nhất tại tỉnh Quảng Trị, với 3,5 vạn người và sống quần tụ ở 24 xã miền núi. Theo số liệu hiện nay, dọc tuyến biên giới Việt - Lào dài hơn 200km đã có 18 xã người Vân Kiều.

Già Roong, gần 80 tuổi ở bản A Kong, xã Thuận, huyện Hướng Hóa cho biết: "Người Vân Kiều có tục lệ đi sim. Trai gái đến tuổi thành niên thì buổi tối không ngủ ở nhà với cha mẹ mà đi ngủ ở nhà chung dành cho trai chưa vợ, gái chưa chồng. Đôi nào yêu nhau thì đến tối dẫn ra rừng, khe suối "tâm sự". Đôi bạn tìm hiểu hết đêm này qua đêm khác, rồi… ngủ với nhau ở nhà chòi hoặc nơi gió mát trăng thanh ven bờ suối mà không có chuyện gì xảy ra cả".

Thấy chúng tôi bán tín bán nghi, già Roong nói tiếp: “Đồng bào miềng (mình) tài lắm, trai gái ngủ với nhau trong khoảng thời gian đi sim mà chẳng có con đâu”. Tôi hỏi làm thế nào mà hay thế thì già Roong chẳng cần giấu: "Đồng bào có bài thuốc riêng. Lá cây A-năng đó. Đeo lá A-năng vào người, "quan hệ" bao nhiêu cũng không thể đẻ con được".

Đem việc kỳ lạ này kể với ông Pả Thương, Chủ tịch xã Thuận cũng được xác nhận đó là chuyện có thật. Theo ông Pả Thương, từ lâu người Vân Kiều đã phát hiện ra lá A-năng có tác dụng tránh thai rất hữu hiệu. Theo khoa học, cây A-năng thuộc họ Amarylli, chi Crium, chưa xác định loài nhưng gần loài Crium Serrulatum. Phương thức dùng thuốc từ lá A-năng rất đơn giản: đeo lá A-năng ở cổ có tác dụng tránh thai trong lúc "quan hệ". Khả năng tránh thai của lá A-năng mạnh đến mức nếu người đeo lá tiếp xúc với người có thai (thai 1 hoặc 2 tháng) thì người có thai cũng có thể bị sẩy thai. Đặc biệt, loại lá này được dùng cho cả nam lẫn nữ.

Ông Nguyễn Quang Tám, Chủ tịch huyện Hướng Hóa, là người am hiểu về tập tục của người vùng cao cho biết: Cây A-năng rất hiếm, chỉ có ở một vài làng và nó trở thành “bảo bối” hay còn gọi là "bùa hộ mệnh" trong mỗi gia đình Vân Kiều có thiếu nữ. Nhiều già làng đợi khi con trai khôn lớn mới tiết lộ bài thuốc quý này.

Để thêm phần chắc chắn, PV đã liên hệ với Hội Y học dân tộc cổ truyền huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị và được Hội y học khẳng định, năm 1992 họ đã thử nghiệm loại thuốc này ở hơn 30 người có sức khỏe bình thường, đã có con, độ tuổi từ 30- 40. Kết quả, trong thời gian đeo lá A-năng, dù vẫn sinh hoạt vợ chồng bình thường nhưng không có trường hợp nào sinh con cả.

Cây A-năng, loại lá tránh thai mà thiếu nữ Vân Kiều vẫn thường dùng (Ảnh chụp tại nhà ông Tám ở huyện Hướng Hóa). (Ảnh: Linh Linh)

Giải mã công dụng A - năng

Ở tỉnh Quảng Trị có một bác sĩ đã bỏ ra thời gian dài để tìm hiểu, gây trồng và thực nghiệm, nghiên cứu bài thuốc từ cây A-năng. Ông chính là bác sĩ Dương Quát, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Quảng Trị.

Năm 1969, sau khi tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội, bác sĩ Dương Quát lên đường vào phục vụ chiến trường miền Nam. Trong những năm sống ở rừng Trường Sơn, ông có thời gian gần gũi với đồng bào Vân Kiều nên ông đã nghe nhiều về câu chuyện công năng của A- năng. Thời gian đầu, bác sĩ Quát đã tự tìm hiểu về tác dụng của cây A-năng, song thất bại vì không có thời gian, đặc biệt hơn là người Vân Kiều không chấp thuận cho bác sĩ biết về loại cây này.

Đến đầu năm 1992, trước lúc Hội Y học dân tộc cổ truyền huyện Hướng Hóa trồng và thử nghiệm cây A-năng thì bác sĩ Dương Quát mới được một người đàn ông Vân Kiều trợ giúp tiếp xúc với cây A- năng. Theo bác sĩ Dương Quát: "Cây A-năng được đồng bào Vân Kiều trồng trên đại ngàn Trường Sơn, ở núi cao chót vót. Người Vân Kiều không muốn phổ biến và đưa cây A-năng về dưới xuôi vì sợ "Giàng không cho", cây thuốc mất hiệu nghiệm. Tôi phải nạp lễ cúng Giàng một con heo gần 100kg và hơn 100kg gạo mới được đồng ý đưa cây A-năng về trồng thí nghiệm". Năm 1995, UBND tỉnh Quảng Trị có quyết định cho phép tiến hành nghiên cứu đề tài "Cây A-năng ứng dụng trong kế hoạch hóa gia đình" do bác sĩ Dương Quát làm chủ nhiệm.

Sau khi nhân giống cây A-năng, bác sĩ Dương Quát tiến hành phương pháp thử nghiệm trên chuột và thỏ. Kết quả rất khả quan. Thử nghiệm trên thỏ, cho thấy: thỏ vẫn động dục bình thường, không có dấu hiệu ảnh hưởng đến nhu cầu tình dục và đã hạn chế được 80% khả năng mang thai của thỏ. Sau khi có kết quả thành công, bác sĩ Dương Quát tiến hành thử nghiệm trên những người tình nguyện. Lá A-năng được chế thành 2 dạng: dạng thuốc tiêm và dạng thuốc được tán nhỏ thành bột, cho vào túi vải để đeo trên cơ thể. Tiến hành thử nghiệm thuốc A-năng đối với 20 người ở độ tuổi sinh đẻ, khỏe mạnh: đến 90% số phụ nữ không có thai, chu kỳ kinh nguyệt vẫn bình thường; 10% số phụ nữ còn lại đã thú nhận là quên đeo thuốc vào người khi quan hệ vợ chồng.

Với kết quả trên, cây A-năng đã được Hội đồng Khoa học Nhà nước ghi nhận: "Đây là loại thuốc tránh thai rất thuận lợi khi sử dụng. Dùng thuốc A-năng trong quá trình sinh hoạt vợ chồng vẫn đạt được sự khoái cảm, nồng nàn…".

Ngày 18- 4, tiếp xúc với PV báo PL&XH, ông Quát cho biết, vừa qua có một người tên Hùng ở Hà Nội, làm việc cho ngành Tây y ở Mỹ đặt vấn đề mua đứt công trình nghiên cứu này của ông và các cộng sự nhưng ông đã từ chối. Ông cho rằng, đây là công trình nghiên cứu chung, đặc biệt loại cây này có thể xem là tài sản quốc gia, do đó không thể tùy tiện bán đi được.

Theo ông Quát, hiện chưa thể chế tạo ra thuốc để bán đại trà ngoài thị trường vì sản xuất thuốc cần có các nhà y học chuyên môn cao đánh giá, xem xét để đảm bảo tính khoa học và các tác dụng phụ nếu có. Mặt khác, trong giai đoạn này, kinh phí của Uy ban quốc gia và UBND tỉnh đầu tư không đủ cho công tác nghiên cứu A- năng ở giai đoạn cuối cùng. Bên cạnh đó, việc trồng và nhân giống cây A- năng ở địa bàn huyện Hướng Hóa chưa thể làm được nhiều vì thiếu nhân lực và vốn.

Ông Quát cho biết thêm, mới đây có một đơn vị ở Hà Nội (giấu tên) cũng đã điện thoại trực tiếp cho ông đặt vấn đề tài trợ kinh phí để cho ra đời loại thuốc tránh thai từ cây A- năng, nhưng ông sẽ chờ ý kiến của các cấp lãnh đạo địa phương và TƯ, chứ ông không thể quyết định. Việc có thể cho ra đời loại thuộc kỳ diệu này sớm hay muộn hiện cần được sự quan tâm của các cấp, các ngành của địa phương và TƯ.