Đối với người dân nơi đây, nói đến “rừng ma”, ai cũng bạt vía kinh hồn.

Cho đến nay, người dân tộc Xê Đăng, Ca Dong ở huyện miền núi Nam Trà My vẫn quan niệm rằng sự chết chóc là điềm xấu cho cả làng. Nếu trong làng có người chết do tai nạn thì đó được gọi là cái chết xấu, già làng sẽ ra lệnh cho cả làng rời bỏ vườn tược, di dời đến nơi ở mới để tránh bị “con ma xấu” làm hại, việc chôn cất tử thi cũng được thực hiện rất sơ sài. Người chết được chôn tập trung trong một khu rừng, được dân làng gọi là “rừng ma”. Đối với người dân nơi đây, nói đến “rừng ma”, ai cũng bạt vía kinh hồn.

Ám ảnh cả đời

Con đường duy nhất uốn lượn theo hình vòng cung cao hun hút dẫn vào xã Trà Cang, huyện Nam Trà My, hết sức hiểm trở. Sáng sớm, những mái nhà nằm cheo leo trên đỉnh núi đọng lại từng đám sương trắng xóa. Tiếng chim kêu, tiếng nước chảy róc rách xua tan không gian yên tĩnh của rừng núi hoang vu. Dù đã vào giờ hành chính nhưng trụ sở xã Trà Cang vắng ngắt. Một cán bộ lý giải: Ở xã miền núi xa xôi này thường phải đến 9 giờ sáng mới có người dân đến làm việc, vì thế chuyện cơ quan công quyền vắng người là bình thường.

Hỏi về chuyện “rừng ma”, anh Hồ Văn Thơm - cán bộ văn phòng xã Trà Cang, là người dân tộc Xê Đăng - giải thích: Đó là một khu rừng cấm, rừng thiêng của bản làng. Nơi đó dành riêng để chôn người chết, mỗi làng đều có 1 khu rừng như vậy. Anh Thơm cho biết khác với đồng bào thiểu số sống trên dãy Trường Sơn có tục lệ chôn cất, thờ phụng, xây nhà mồ cho người chết, người Ca Dong và Xê Đăng ở huyện Nam Trà My thường rất hãi hùng khi phải khiêng người chết đi chôn cất. Nếu trong làng có người qua đời, già làng sẽ làm lễ cúng để “hồn ma” không về quấy rầy người sống.

Điều độc đáo trong nghi thức tang ma của người dân nơi đây là tục cõng xác người chết đi chôn. Nếu người chết là cha mẹ thì con trai trưởng phải đích thân cõng đi. Theo họ, cõng xác cha mẹ đi chôn chính là hành động báo hiếu của con cái và linh hồn cha mẹ cũng nhanh được siêu thoát hơn. Ngược lại, nếu người con chết trước thì người cha phải làm nhiệm vụ cõng con. Trường hợp người cha chết trước mà người con còn quá nhỏ không thể cõng cha được thì việc đó được một người thân trong họ hàng giúp đỡ. Khi đi chôn, tất cả người dân trong làng đều phải cùng theo vào “rừng ma”.

Sau khi cõng xác người chết vào tới “rừng ma”, mọi người sẽ tập trung hạ 1 cây gỗ lớn, khoét lỗ để bỏ thi thể vào rồi đào hố lấp lại. Công đoạn này được làm rất nhanh và sơ sài vì ai cũng rất sợ hãi khi phải đặt chân vào “rừng ma”. Chính vì chôn cất sơ sài nên có nhiều thi thể bị thú rừng đào bới phá hủy hoặc mưa lũ bào xói làm lộ thiên. Sau khi táng xong, những người tham gia chôn cất sẽ chạy về thật nhanh, sau đó ra suối tắm rửa để khỏi bị ám, đồng thời để “rửa sạch cái xấu xa”.

Ở nhiều nơi còn có tình trạng sau khi chôn cất người chết xong, mọi người sẽ ở lại ngoài rẫy 3 ngày để tránh “hồn ma” chạy theo về làng. Ngoài ra, nếu trong làng có người chết do bị tai nạn, bị nước cuốn trôi, bị rắn cắn… thì sau khi chôn cất thi thể, già làng sẽ cúng heo, gà rồi ra lệnh dời làng đi nơi khác cách đó vài cánh rừng để tránh bị “con ma xấu” làm hại. “Đối với người dân nơi đây, khi nhắc đến “rừng ma” họ đều cảm thấy rất lo sợ. Không có ai dám đặt chân đến đó vì sợ “ma” cũng như sợ bị làng phạt nặng” - anh Thơm nói.

Khổ vì tin lời đồn đại, huyễn hoặc

Chúng tôi được anh Hồ Văn Thung, công an viên xã Trà Cang, dẫn băng qua những con dốc dựng đứng vào các thôn, bản sâu hun hút trong núi rừng. Giữa cánh rừng bạt ngàn, vài chục nóc nhà lác đác mọc chụm vào nhau vắng tanh, không một bóng người; lâu lâu chúng tôi bỗng giật mình bởi tiếng đạp chạy của những chú heo được thả nuôi gần làng. Khung cảnh vắng vẻ tạo nên cảm giác buồn tê tái in hằn vào tâm trí những lữ khách.

Chỉ vào một khu “rừng ma”, anh Thung cho biết: “Khu “rừng ma” rất dễ nhận biết, cứ nhìn vào khu nào có nhiều hòn đá nằm lởm chởm, nhiều hang đá, nhiều thân cổ thụ cao to, dây leo chằng chịt, cây bụi mọc um tùm, hoang hoải thì đó chính là “rừng ma” của cư dân địa phương”.

Già làng Hồ Văn Dài (ngụ nóc Ngọc Nậm, thôn 1, xã Trà Cang) nói rằng ông không biết phong tục chôn người tập trung tại một khu rừng có từ bao giờ. Già Dài từ khi là một đứa trẻ đã được khuyên đừng đặt chân tới “rừng ma” vì điều đó sẽ mang lại hậu quả cho bản thân và bản làng. Những câu chuyện ly kỳ về “rừng ma” được kể trong những buổi họp làng rồi cứ thế, thế hệ này qua thế hệ khác, mỗi đứa trẻ ra đời và lớn lên cũng đều được nghe và ăn sâu vào tiềm thức.

Chuyện rằng có người thợ săn sau hơn 3 ngày đêm theo dấu chân thú hoang đã bị lạc vào khu “rừng ma” và bắn trúng con heo rừng rất to. Khi chết, con heo rừng tựa vào gốc cây, đầu gục xuống đất; người thợ săn chạy đến thì phát hiện trên 2 nanh dài của con heo có cắm 2 sọ người còn nguyên hốc mắt và đầy máu. Người thợ săn sợ quá vừa chạy về nóc vừa vác con heo săn được báo cho dân làng. Chỉ mấy ngày sau, người thợ săn ấy bỗng hóa điên khùng rồi lăn ra chết tại một gốc cây, đầu cắm xuống đất giống tư thế của con heo anh săn được tại “rừng ma” hôm nào.

Chưa hết, người dân trong nóc về sau cũng bị “ma rừng” ám nên lâm bệnh tật, đau ốm…, đành phải dời làng cách mấy quả núi mới làm ăn yên ổn.

Theo lời già làng, có một thanh niên ở ngôi làng nằm dưới chân đỉnh Ngọk Linh bỏ qua lời căn dạy. Một ngày, anh ta đến khu “rừng ma” để chặt đót. Khi gùi bó đót về đến đầu làng, anh thanh niên bỗng hộc máu, bò về đến nhà thì tóc rụng từng mảng và 3 ngày sau lăn ra chết. Già làng liền ra lệnh đốt làng và dời đi nơi khác cách đó 4 quả núi mới được yên.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Thanh Tòng, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Nam Trà My, cho biết thực tế ở Nam Trà My vẫn tồn tại nhiều hủ tục lạc hậu, cần loại bỏ, chẳng hạn như chuyện “ma rừng”. Nhiều năm nay, huyện cũng thường xuyên tổ chức tuyên truyền cho đồng bào dân tộc thiểu số; cử cán bộ đến tận các thôn, bản để tuyên truyền, vận động người dân. Tuy nhiên, việc vận động bà con bỏ những phong tục lạc hậu còn gặp nhiều hạn chế do địa hình đi lại khó khăn, người dân thiếu hiểu biết và những hủ tục này đã ngấm sâu trong đời sống tinh thần của họ. Hiện nay, huyện Nam Trà My đang mở một số con đường từ trung tâm huyện đến các xã để giảm bớt sự cách trở, tạo điều kiện cho bà con có điều kiện cải thiện đời sống, hỗ trợ hiệu quả công tác tuyên truyền về lối sống văn minh, qua đó từng bước loại bỏ các hủ tục. 

Nhận thức kém vì lạc hậu

Ông Nguyễn Đỗ Tri, Phó Chủ tịch UBND xã Trà Cang, cho biết đa số đồng bào dân tộc ở xã Trà Cang đều rất lạc hậu. Họ sống tại các nóc nhà trên núi cao, điều kiện đi lại rất khó khăn, thông thường từ xã đi đến các thôn gần nhất cũng phải mất 1 giờ đi bộ nên khả năng nhận thức còn kém. Đặc biệt, người dân nơi đây ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài nên mỗi khi gặp người Kinh là họ cảm thấy sợ hãi, lánh mặt. Người Kinh lấn vào bao nhiêu thì họ lại càng dời làng vào rừng sâu bấy nhiêu.

Già làng Hồ Văn Dài kể chuyện về những khu “rừng ma”

Ông Tri cũng cho biết ở đây vẫn còn rất nhiều hủ tục như mẹ chết khi sinh thì đứa con cũng bị làng buộc phải chôn sống theo. Cách đây 3 năm, tháng 9/2011, chị Hồ Thị Hiếu, cán bộ y tế xã Trà Cang, vượt rừng hàng chục cây số vào thôn 6, xã Trà Cang, mới cứu được một đứa trẻ suýt bị chôn sống.