Hiện dân ở đây rất hoang mang, lo lắng vì làng phát sinh nhiều người trẻ bị chết vì bệnh ung thư.
Nước sạch “trùm mền”!
Vùng đất dốc Đá Trắng nằm sát quốc lộ 1A, xã Vạn Hưng vốn khô cằn sỏi đá và hoàn toàn không có nước ngọt ở tầng mạch ngầm. Năm 1988, sau khi tỉnh Khánh Hoà xây dựng hồ chứa Đá Bàn (cách xa 14km) và hệ thống kênh dẫn nước về tưới ruộng đồng Vạn Hưng, làng kinh tế mới hai thôn Xuân Đông, Xuân Tây được thành lập.
Cũng từ đó, dân hai thôn này đào ao rộng chừng 30 – 200m2 ở cạnh nhà và đưa nước từ ruộng hoặc kênh vào chứa, sau đó làm một cái “giếng” sát ao chỉ sâu 2-3m để nước thẩm thấu qua. Sau đó, người dân dùng nước giếng đó để tắm giặt, lọc để nấu ăn, uống. Chúng tôi hãi hùng khi tận mắt chứng kiến, hầu hết các ao chứa nước nhà dân đều bẩn đục hoặc nhiễm phèn đỏ quạch. Một số hộ dân còn nuôi vịt, cá hoặc thả bèo ngay trong ao nước.
Ông Đậu Văn Thoa (61 tuổi, ở thôn Xuân Đông) tâm sự: “Nguồn nước lấy từ kênh và ruộng lúa bị ô nhiễm với nhiều xác súc vật và trăm thứ chất thải khác, chưa kể dư lượng của phân bón, thuốc trừ sâu... Cứ nghĩ đến việc dùng nước ấy để ăn uống là chúng tôi ghê sợ lắm. Nhưng có nước bẩn còn hơn không có giọt nước nào để sử dụng, bởi cứ vào mùa nắng nóng từ tháng 4-7 là kênh và ao đều khô khốc nước. Dân phải kéo nhau đi vài cây số để mua nước ở thôn Xuân Vinh và Hà Già với giá 10.000 đồng/can 30 lít...”.
Đây là ao nước ruộng ở cạnh nhà được dân Xuân Đông đưa vào lọc để dùng sinh hoạt hằng ngày
Trước thực trạng dân phải ăn, uống nước bẩn trong suốt thời gian dài, năm 2004, Trung tâm Nước sạch và VSMT nông thôn tỉnh Khánh Hoà đã đầu tư 2,7 tỉ đồng xây dựng một hệ thống bơm và hồ chứa lọc nước sạch đưa về hai thôn Xuân Đông, Xuân Tây. Mỗi hộ dân đã đóng góp từ 500.000 đồng đến 1,5 triệu đồng để làm đường ống nước vào nhà.
Tuy nhiên, niềm vui của dân chẳng được tày gang, khi hệ thống nước sạch này chỉ sử dụng vài tháng rồi đục ngầu, đầy cặn bùn, chảy nhỏ giọt, hư hỏng nặng và ngừng hoạt động cho tới nay. Bà Trần Thị Thu - Chủ tịch UBND xã Vạn Hưng - bức xúc: Xã phải vất vả thuê nhân công để bảo vệ công trình lãng phí tiền tỉ bị “trùm mền” này. Chúng tôi xót xa trước tình cảnh bà con khổ sở vì phải dùng nước ruộng hàng chục năm nay, nhưng lực bất tòng tâm chứ xã nghèo, lấy đâu ra tiền để làm “nước máy”!
Bệnh tật phát sinh vì dùng... nước bẩn?
Làng với mỗi nhà mỗi ao chứa nước ruộng lâu ngày, làm bốc mùi bùn và muỗi sinh sản quá nhiều. Theo ông Vũ Trọng Nậm – Trưởng thôn Xuân Đông - cứ vào ban đêm, muỗi bay dày đặc như vãi cát; nhiều lúc dân phải treo mùng ăn cơm. Muỗi mang mầm bệnh gây cho nhiều người bị sốt. Điều khiến người dân hai thôn Xuân Đông và Xuân Tây hoang mang, lo lắng nhất là khoảng 5 năm trở lại đây, có đến khoảng 80% số phụ nữ dùng nước không hợp vệ sinh bị bệnh phụ khoa, mẫn đỏ ngoài da; và số người bị ung thư tăng nhiều bất thường.
Theo thống kê của hai trưởng thôn, ở Xuân Tây có 6 người bị ung thư chết; tại Xuân Đông có 16 người chết vì bệnh ung thư phổi, gan, dạ dày, trong đó có 2 người vừa chết. “Tất cả những người bệnh ung thư chết đều ở độ tuổi 40-50. Chúng tôi rất lo, ăn ngủ không yên vì không biết nguyên nhân gây bệnh hiểm nghèo đó có phải là do uống nước ruộng hay không?” - ông Cao Như Hoàng - Trưởng thôn Xuân Tây - nói.
Từ lâu, bất kỳ cuộc tiếp xúc đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND các cấp, dân hai thôn Xuân Đông, Xuân Tây đều bức xúc đề cập đến chuyện không có nước sạch. Người dân cũng khẩn thiết kêu cứu đến các cơ quan, đơn vị, nhưng trong suốt thời gian dài, tất cả vẫn không thấy động tĩnh gì. Điều này cũng đồng nghĩa với việc, người dân Xuân Đông, Xuân Tây lại phải sống trong cảnh dùng nước ruộng và thiếu thốn nước sinh hoạt nghiêm trọng kéo dài!
Phó Chủ tịch UBND huyện Vạn Ninh Trần Kim Bảo: “Huyện hứa sẽ giúp dân xử lý nước bẩn và tìm nguyên nhân bệnh phát sinh nhiều. Còn về nước sạch cung cấp cho hai thôn Xuân Đông, Xuân Tây thì huyện “bó tay”! Nếu công trình nước sạch Suối Diên, xã Xuân Sơn đang xây dựng còn dư nước, thì huyện mới kéo đường ống về hai thôn nói trên”.