Theo thông tin từ Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Hà Nội, từ ngày 22 đến 24/8 tại khu di tích quốc gia đặc biệt Đền thờ Hai Bà Trưng (Mê Linh, Hà Nội) sẽ diễn ra lễ kỷ niệm 2.000 năm ngày sinh Hai Bà Trưng.

Đáng chú ý, được biết sự kiện này được Thành ủy, UBND TP.Hà Nội chỉ đạo; Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Hà Nội cùng phối hợp với UBND, Phòng VH-TT&DL huyện Mê Linh tổ chức.

Không lâu sau khi thông tin trên xuất hiện, giới nghiên cứu lịch sử, văn hóa cùng nhiều người dân đã có tranh cãi.

Không có cơ sở khoa học

Trao đổi với chúng tôi, GS-TSKH Vũ Minh Giang, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Khoa học & Đào tạo (Đại học Quốc gia Hà Nội) nói, khởi nghĩa Hai Bà Trưng là sự kiện lớn trong lịch sử dân tộc.

Hai Bà Trưng là các anh hùng dân tộc nên đề cao đến như thế nào cũng là cần thiết. Tuy nhiên, đến nay, sử học, khoa học mới chỉ xác minh chắc chắn ngày bùng nổ khởi nghĩa vào năm 40 và ngày Hai Bà Trưng hi sinh vào năm 43. Xưa nay ta vẫn kỉ niệm như thế.

“Gần đây, dựa vào vài truyền thuyết, người ta nói Hai Bà Trưng đã tròn 2.000 năm tuổi và đang có động thái tổ chức kỉ niệm, mừng "sinh nhật".

Theo quan điểm của cá nhân tôi, nghi lễ dân gian thì tùy thôi, người ta làm thế nào cũng được, miễn là có ý nghĩa.Nhưng nếu tổ chức kỉ niệm theo cách có tính chất lễ nghi, có sự tham dự của lãnh đạo thành phố thì nên cân nhắc lại vì mốc 2.000 năm chưa có cơ sở khoa học”, ông Giang cho biết.

Cũng theo vị giáo sư này, không phải bất cứ đề xướng nào mang tính truyền thống dân gian ta cũng làm thành nghi lễ một cách chính thức được. Với trường hợp này, nếu tính ngày tính tháng ra, ông Giang cho rằng 2.000 năm là chưa phù hợp.

“Chưa kể truyền thuyết hay sự tích mà họ đưa ra làm căn cứ đều được biên soạn vào thế kỷ 17 – thời điểm cách quá xa mốc lịch sử đó. Rồi với năm sinh 14 thì trong Hai Bà Trưng, bà nào sinh năm ấy? Họ không phải là chị em sinh đôi!

Tóm lại, khi muốn tổ chức kỉ niệm theo tôi phải có đầy đủ căn cứ khoa học. Nếu chỉ dựa vào “nghe nói thế”, “nghe đồn rằng”… thì không được. Để xác minh được chính xác năm sinh của Hai Bà Trưng phải có tư liệu. Dù các nhà lịch sử đã nghiên cứu về Hai Bà Trưng từ vài chục năm nay với rất nhiều nguồn tư liệu khác nhau, nhưng năm sinh của họ vẫn là ẩn số”, ông Giang nhấn mạnh.

Nhà nghiên cứu lịch sử này cũng đề xuất Hà Nôị cứ để cho nhân dân tổ chức kỉ niệm theo cách dân gian sẽ tốt hơn. Một khi Nhà nước đứng ra tổ chức laị thành chuyện khác. Tiền để tổ chức kỉ niệm như thế có đúng không khi mà thiếu cơ sở khoa học?

“Nếu Hà Nội quyết tâm tổ chức kỉ niệm "sinh nhật" cho Hai Bà Trưng thì hậu quả là gì những người bất chấp đó sẽ phải trả lời”, ông Giang khẳng định.

Tạm hoãn “mừng sinh nhật”

Trước nhiều luồng dư luận trái chiều, tối 18/8 trao đổi với phóng viên, ông Phan Đăng Long, Phó Trưởng ban tuyên giáo thành ủy Hà Nội cho hay kế hoạch đó đã tạm hoãn.

Theo ông Long, trong hồ sơ địa phương gửi để Hà Nội công nhận Đền thờ Hai Bà Trưng (huyện Mê Linh, Hà Nội) là khu di tích quốc gia đặc biệt có truyền thuyết đề cập tới ngày tháng năm sinh của Hai Bà Trưng.

“Trên cơ sở đó, một số thành viên thuộc Hội phụ nữ Việt Nam có đề xuất với chính quyền địa phương và thành phố tổ chức kỉ niệm 2.000 năm ngày sinh của Hai Bà Trưng.

Trước đề xuất đó, thành phố ban đầu cũng đã đồng ý về mặt chủ trương. Thế nhưng, sau khi xem xét, nghiên cứu, chúng tôi thấy mốc 2.000 năm đó chỉ là truyền thuyết, văn hóa dân gian, chưa thể chính xác được.

Mặc dù người dân mong muốn nhân dịp đền thờ được công nhận là khu di tích quốc gia đặc biệt thì tổ chức mừng "sinh nhật" 2.000 năm cho Hai Bà Trưng luôn, nhưng tài liệu họ đưa ra rất mơ hồ. Do vậy, sẽ không có chuyện Hà Nội tổ chức mừng "sinh nhật" 2.000 năm của Hai Bà Trưng trong năm nay. Thông tin trên tôi vừa có được chiều 18/8”, ông Long lý giải.

Ngoài ra, ông Long tiết lộ, đang có nhiều ý kiến cho rằng Hà Nội nên để tới năm 2015 tổ chức công nhận đền Hai Bà Trưng là khu di tích quốc gia đặc biệt một thể, bởi dịp đó tổ chức kỉ niệm cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng cũng chẵn năm và làm gộp như thế cho đỡ tốn kém.

“Nhiều khả năng sang năm Hà Nội mới tổ chức đón bằng khu di tích quốc gia đặc biệt ở huyện Mê Linh”, ông Long nói thêm.