Tuy nhiên, ảnh hưởng của di truyền còn vượt xa điều đó, nó còn ảnh hưởng sâu sắc đến sự hình thành chỉ số IQ, EQ và nhân cách của trẻ.

Nghiên cứu khoa học cho thấy gen di truyền không chỉ quyết định ngoại hình của trẻ mà còn có thể ảnh hưởng đến trí thông minh và phản ứng cảm xúc của trẻ. Vào những năm 1970, các nhà khoa học bắt đầu nghiên cứu xem liệu trí thông minh có được xác định về mặt di truyền hay không và tin rằng một phần gen quy định trí thông minh nằm trên nhiễm sắc thể X. Điều này có nghĩa là ảnh hưởng của người mẹ đến trí thông minh của con mình có thể đáng kể hơn. Để khám phá giả thuyết này, các nhà khoa học đã tiến hành một nghiên cứu so sánh IQ chi tiết trên 2.000 gia đình Mỹ. Kết quả cho thấy mặc dù chỉ số IQ của cha mẹ có liên quan đến chỉ số IQ của con cái họ nhưng nó không đáng kể như mong đợi. Nghiên cứu này không hoàn toàn chứng minh rằng trí thông minh hoàn toàn do di truyền quyết định, nhưng cũng không loại trừ hoàn toàn khả năng có yếu tố di truyền.

Nghiên cứu sâu hơn cho thấy khoảng 70 gen không thuộc nhiễm sắc thể có thể có tác động quan trọng đến trí thông minh cá nhân. Điều này cho thấy sự hình thành trí tuệ là một quá trình phức tạp, là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố di truyền và môi trường.

Mặc dù di truyền đóng vai trò cơ bản trong sự phát triển của trẻ nhưng không phải tất cả các đặc điểm đều được truyền lại hoàn toàn cho thế hệ tiếp theo. Có rất nhiều ví dụ trong thực tế cuộc sống cho thấy ngay cả khi cha mẹ có những đặc điểm nổi bật nhất định như chiều cao thì chiều cao của con không nhất thiết phải theo khuôn mẫu của cha mẹ. Hiện tượng này nhắc nhở các nhà khoa học rằng sự biểu hiện gen bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó có một số cơ chế điều hòa nội bộ mà chúng ta không thể quan sát trực tiếp.

Di truyền kiểu hình cung cấp một góc nhìn khác để hiểu những hiện tượng này. Nó tập trung vào cách các yếu tố khác ngoài gen ảnh hưởng đến kiểu hình hoặc các biểu hiện bên ngoài của một người. Ví dụ, ngay cả khi cả cha lẫn mẹ đều cao, con cái của họ có thể không đủ cao do sự khác biệt trong biểu hiện di truyền.

Ngoài yếu tố di truyền, ảnh hưởng của môi trường tiếp thu cũng rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ. Các yếu tố môi trường đôi khi có thể lớn hơn tác động của chính di truyền. Ví dụ, một số nghiên cứu cho thấy tình trạng suy dinh dưỡng của phụ nữ mang thai trong thời kỳ đầu mang thai vẫn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ, ngay cả khi dinh dưỡng được phục hồi sau đó. Hiện tượng này minh họa điều kiện môi trường có thể làm thay đổi sự biểu hiện của các yếu tố di truyền như thế nào.

Một câu hỏi thú vị là liệu những đặc điểm có được có thể được truyền lại về mặt di truyền cho thế hệ tiếp theo hay không. Mặc dù bằng chứng khoa học hiện tại không đủ để hỗ trợ đầy đủ cho điều này, nhưng nghiên cứu hiện tại cho thấy những đặc điểm có được có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện gen ở một mức độ nào đó. Ví dụ, trong một nghiên cứu, nạn đói mà phụ nữ mang thai gặp phải khi mang thai có ảnh hưởng lâu dài đến quá trình trao đổi chất của con họ.

Mặc dù những đứa trẻ này khi sinh ra đều khỏe mạnh nhưng khi lớn lên, chúng ngày càng trở nên béo phì.

Qua những ví dụ này, chúng ta có thể thấy quá trình của một người từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành là kết quả của sự tác động tổng hợp giữa di truyền và môi trường. Di truyền cung cấp nền tảng sinh học mà trên đó môi trường có ảnh hưởng sâu sắc.

Mặc dù di truyền học cung cấp cho chúng ta những công cụ mạnh mẽ để hiểu được sự đa dạng sinh học và sự khác biệt của mỗi cá nhân, nhưng chỉ riêng di truyền học không thể giải thích đầy đủ tất cả các đặc điểm và khả năng của một người. Môi trường và kinh nghiệm cá nhân đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành cá nhân. Vì vậy, chúng ta nên xem xét tác động tổng hợp của di truyền và môi trường khi đánh giá khả năng và tiềm năng tương lai của một người. Sự hiểu biết này không chỉ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về sự phát triển con người mà còn đưa ra những hướng dẫn khoa học hơn cho việc giáo dục và nuôi dạy con cái.