Thời gian vừa qua, sự việc một số cá nhân có hành vi "phông bạt", chỉnh sửa, làm giả hóa đơn chuyển tiền ủng hộ người dân chịu ảnh hưởng bởi thiên tai, rồi đăng lên mạng "sống ảo" gây bức xúc trong dư luận.
Hành vi sửa chữa, làm giả bill chuyển khoản như trên có vi phạm pháp luật không và nếu vi phạm, sẽ bị xử lý như thế nào?
Theo Bộ Công an, việc cá nhân, tổ chức đứng ra kêu gọi ủng hộ, hỗ trợ đồng bào vượt qua khó khăn dịch bệnh, thiên tai là nghĩa cử cao đẹp, nhân văn, đúng với truyền thống dân tộc Việt Nam. Nhà nước ta rất khuyến khích, tôn vinh và tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân, tổ chức đóng góp vận động, kịp thời mang lại hiệu quả thiết thực cho những người đang cần hỗ trợ.
Việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo đã được Chính phủ quy định tại Nghị định số 93/2021 (có hiệu lực thi hành kể từ ngày 11/12/2021). Nghị định này lần đầu tiên mở ra hành lang pháp lý cho phép cá nhân huy động tiền từ thiện, quy định rõ từng bước những người mà tham gia hoạt động này cần phải làm gì và có các quy định ràng buộc để việc này được minh bạch, tránh bị lợi dụng.
Điều 5 Nghị định số 93/2021 quy định, các hành vi bị nghiêm cấm gồm: Cản trở hoặc ép buộc tổ chức, cá nhân tham gia vận động, đóng góp, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện; Báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện; Lợi dụng công tác vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trục lợi hoặc thực hiện các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.
Sau khi Mặt trận Tổ quốc Việt Nam công bố sao kê từ thiện, mạng xã hội lan truyền việc cá nhân làm giả bill chuyển khoản. Bộ Công an sẽ tiếp nhận, giải quyết khi có cá nhân, tổ chức gửi tin báo tố giác tội phạm liên quan đến hành vi này.
Bộ Công an cũng khẳng định, việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sao kê tài khoản từ thiện là một trong những phương án tốt nhất để công khai, minh bạch và phù hợp với quy định tại Nghị định số 93/2021 của Chính phủ về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng đóng góp các khoản đóng góp tự nguyện… Ngoài việc kêu gọi tiếp nhận từ thiện thì cơ quan chức năng cũng cần tuyên truyền phổ biến các quy định của pháp luật về hoạt động thiện nguyện mà trực tiếp là Nghị định số 93/2021. Các tổ chức, cá nhân đứng ra tổ chức hoạt động từ thiện và tham gia đóng góp thiện nguyện đều phải tuân thủ pháp luật và đạo đức xã hội.
Hành vi sửa chữa bill chuyển khoản tung lên mạng xã hội có thể vi phạm và bị xử phạt tùy theo từng trường hợp:
Thứ nhất, trường hợp cá nhân sửa bill để đưa lên mạng xã hội nhằm “đánh bóng” tên tuổi… không chỉ là hành vi vi phạm nghiêm trọng đạo đức xã hội mà còn là hành vi vi phạm pháp luật, đó là hành vi làm giả tài liệu và đưa tin sai sự thật. Tuỳ thuộc vào tính chất mức độ của hành vi vi phạm, tuỳ thuộc vào hậu quả xảy ra mà người sửa bill chuyển tiền sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự", Bộ Công an nêu rõ.
Nếu kết quả xác minh của cơ quan chức năng cho thấy, hành vi sửa bill chuyển tiền từ thiện đăng lên mạng xã hội gây khó khăn cho đơn vị tiếp nhận, ảnh hưởng đến hoạt động thống kê, phân phát tiền từ thiện, gây ra dư luận xấu thì người thực hiện hành vi làm bill giả, đưa tin sai sự thật lên không gian mạng sẽ bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Lợi dụng quyền tự do dân chủ theo quy định tại Điều 331 Bộ luật Hình sự.
Còn trường hợp hành vi làm giả bill chuyển tiền rồi đăng công khai lên mạng xã hội mà chưa gây hậu quả xấu, chưa ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội thì người đưa thông tin sai sự thật về việc chuyển tiền từ thiện này sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định với mức phạt từ 10 - 20 triệu đồng với tổ chức và phạt từ 5 - 10 triệu đồng với cá nhân.
Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau: Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân...
Thứ hai, trường hợp cá nhân nhận chuyển tiền từ thiện hộ người khác mà chỉnh sửa bill chuyển tiền với mục đích chiếm đoạt tài sản thì có thể bị xử phạt hành chính từ 3 - 5 triệu đồng hoặc xử lý hình sự với tội danh lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản quy định, tùy theo số tiền chiếm đoạt mà phải chịu các khung hình phạt khác nhau, mức hình phạt cao nhất là 20 năm tù giam.
Thứ ba, trường hợp cá nhân thuộc tổ chức, chỉnh sửa bill chuyển tiền của tổ chức để chiếm đoạt tài sản thì có thể bị xử phạt hành chính từ 3 - 5 triệu đồng hoặc xử lý hình sự với tội danh Tham ô tài sản, tùy theo số tiền chiếm đoạt mà phải chịu các khung hình phạt khác nhau, mức hình phạt cao nhất tử hình.
Thứ tư, trường hợp cá nhân lợi dụng thiên tai, bão lũ, chủ động huy động tiền của các cá nhân, tổ chức để chiếm đoạt thì có thể xử phạt hành chính từ 3 - 5 triệu đồng hoặc xử lý hình sự với tội danh Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tùy theo số tiền chiếm đoạt mà phải chịu các khung hình phạt khác nhau, mức hình phạt cao nhất là tù chung thân.