Theo Luật Căn cước công dân (CCCD), CCCD là thông tin cơ bản về lai lịch, nhân dạng của công dân. Đây là giấy tờ tùy thân quan trọng của một công dân Việt Nam. Pháp luật hiện hành quy định rõ các trường hợp bắt buộc phải làm CCCD.

Theo đó, trường hợp đầu tiên bắt buộc phải làm CCCD là khi công dân đủ 14 tuổi (căn cứ theo Điều 19 Luật CCCD, công dân Việt Nam từ đủ 14 tuổi được cấp thẻ CCCD).

Đối với người đã được cấp CCCD thì theo Điều 23, Luật CCCD, có 7 trường hợp buộc phải xin cấp đổi hoặc cấp lại CCCD là:

- Khi công dân đủ 25 tuổi, đủ 40 tuổi và đủ 60 tuổi thì phải đổi thẻ CCCD;

- Thẻ CCCD bị hư hỏng không sử dụng được;

- Thay đổi thông tin về họ, chữ đệm, tên; đặc điểm nhân dạng;

- Xác định lại giới tính, quê quán;

- Có sai sót về thông tin trên thẻ CCCD;

- Bị mất thẻ CCCD;

- Được trở lại quốc tịch Việt Nam theo quy định của Luật quốc tịch Việt Nam.

`Các trường hợp bắt buộc phải làm CCCD gắn chip được quy định rõ.

Đối với người đang sử dụng chứng minh nhân dân (CMND), theo quy định tại Điều 5 Nghị định 05/1999 thì có 6 trường hợp người dân bắt buộc phải đổi từ CMND sang CCCD gắn chip là:

- CMND hết thời hạn sử dụng (15 năm kể từ ngày cấp);

- CMND hư hỏng không sử dụng được;

- Thay đổi họ, tên, chữ đệm, ngày, tháng, năm sinh;

- Thay đổi nơi đăng ký hộ khẩu thường trú ngoài phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương;

- Thay đổi đặc điểm nhận dạng;

- Bị mất CMND.

Như vậy, theo quy định hiện hành thì có 14 trường hợp bắt buộc phải đổi, làm CCCD.

Hiện nay, Bộ Công an đã triển khai cấp CCCD theo mẫu mới là loại gắn chip. Điều này đồng nghĩa với việc những người thuộc 14 trường hợp nói trên khi làm thủ tục cấp đổi, cấp lại, làm mới sẽ dùng thẻ CCCD gắn chip.

Pháp luật hiện hành cũng quy định rõ chế tài xử phạt với những người bắt buộc phải làm CCCD gắn chip nhưng cố tình không thực hiện.

Theo đó, Điều 10 Nghị định 144/2021 có quy định cụ thể về xử phạt vi phạm hành chính trong việc vi phạm quy định về cấp, quản lý, sử dụng CMND hoặc thẻ CCCD. Trong đó, điểm b, khoản 1 có quy định về việc không thực hiện đúng quy định của pháp luật về cấp, đổi, cấp lại thẻ CCCD có thể bị xử phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000 đồng đến 500.000 đồng.

Những công dân đang sử dụng CMND, CCCD gắn mã vạch còn giá trị sử dụng thì tiếp tục dùng bình thường đến khi hết hạn, nếu không có nhu cầu đổi sang CCCD gắn chip.