Lễ tảo mộ là nét khá đặc biệt trong nền văn hóa Việt vì người dương ăn tết thì ông bà tổ tiên của mình cũng ăn tết. Lễ tảo mộ thường diễn ra từ ngày 20 đến ngày 30 tháng Chạp Âm lịch. Vào thời điểm này, các gia đình sẽ đi tảo mộ để để sửa sang, dọn dẹp mộ cho người đã khuất; đồng thời mời ông bà về ăn Tết vào trưa ngày 30. Tuy nhiên vào dịp này, nhiều người cũng băn khoăn không biết phải làm sao cho đúng.

 Dịp Thanh minh người dân đi tảo mộ, tu chỉnh lại mộ phần tổ tiên với đạo
nghĩa uống nước nhớ nguồn

Việc làm đầu tiên là cần sửa sang mộ chí, tức lau dọn, phát quang mộ cho đẹp đẽ, sạch sẽ.

Khi đi tảo mộ nên làm một lễ chay, ít tiền vàng để thỉnh ông bà tổ tiên về ăn tết để thể hiện tính nhân văn, ẩn ý rất sâu trong nền văn hóa của người Việt – đạo thờ tổ tiên.

Mộ đất có thể đắp lại nấm cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại, cây hoang mọc trùm lên mộ, cũng là cách giảm bớt rắn, chuột đào hang, làm tổ. Các cụ già thì lo việc cúng khấn tổ tiên nơi phần mộ.

Khi lễ tạ mộ không chỉ tạ nguyên các cụ nhà mình mà đầy đủ phải tạ ơn cả quan thần linh bản địa, chư vị tôn thần... Con cháu ngoài quan tâm các cụ gần đời mình (như cha mẹ, ông bà tới tam đại, tứ đại) mà còn phải quan tâm cả các cụ cao hơn (gọi là cao tằng tổ tỉ). 

Bên cạnh đó, khi thắp hương cho mộ nhà mình cũng nên thắp cho các mộ bên cạnh các cụ để “thăm hỏi”…

Thời điểm tốt nhất trong ngày để đi dọn mộ là chọn lúc tạnh ráo, ấm áp. Không nên đi quá sớm, sương đêm chưa tan, hoặc chiều tối trời về đêm âm khí nặng nề không có lợi cho sức khỏe. Khi thời tiết mưa gió thì không nên tảo mộ, tạ mộ, phải tạm ngừng xây cất mộ.

Khi đi tảo mộ phải chú ý tới sức khỏe của bản thân, phụ nữ có thai, người ốm yếu, đau bệnh, phụ nữ đang kỳ “đèn đỏ”, trẻ em dưới 10 tuổi… không nên tới mộ phần.