Nhưng, điều đáng tiếc là tại cộng đồng rất ít người hiểu đúng về sức khỏe tâm thần cũng như những rối loạn tâm thần để đưa người thân đi khám, điều trị kịp thời mà lại tin vào những điều thần bí.
Những cú sốc, sang chấn về tâm lý hay những thay đổi sinh lý theo lứa tuổi đều ảnh hưởng đến cảm xúc của mỗi người và có thể khiến họ bị rối loạn tâm thần. Nếu bản thân người đó và gia đình có sự hiểu biết thì sẽ can thiệp kịp thời, điều trị đúng cách, mang lại hiệu quả cao. Thế nhưng với tâm lý chung của người Việt thì chẳng ai muốn thừa nhận rằng con tôi, vợ/chồng tôi bị rối loạn tâm thần vì đồng nghĩa đó là bệnh “điên”, “thần kinh”. Họ không hiểu được rằng bệnh “điên” thực chất chỉ là một dạng của tâm thần phân liệt nên e ngại, kỳ thị. Chính vì thế, họ đổ thừa cho việc bị ma quỷ ám hay thần thánh quở, phạt dẫn đến ngẩn ngẩn, ngơ ngơ.
Do vậy, họ chạy ngược, chạy xuôi, tìm đủ mọi cách, tìm đến thầy bói, thầy cúng và sắm sửa lễ vật, đủ “hình nhân thế mạng” để “con ma” tha cho không hành hạ người thân nữa. Những bệnh nhân đến Viện sức khỏe tâm thần thì hầu hết (100%) đều tìm đến cúng bái trừ tà, chỉ đến khi người bệnh không đỡ họ mới chịu đưa đến bệnh viện. Đó cũng là những khó khăn, hạn chế trong nhận thức, quan niệm của cộng đồng hiện nay về bệnh rối loạn tâm thần -TS. Trần Hữu Bình, nguyên Viện trưởng Viện sức khỏe tâm thần giãi bày.
Nga, 20 tuổi ở Phú Thọ vốn là một cô gái nổi tiếng trong vùng bởi cái duyên mặn mà nên rất nhiều chàng trai trong làng đến mong được kết duyên với cô. Qua nhiều vòng “sơ tuyển” Nga đã chọn được một chàng trai vừa ý ở xã bên. Cả 2 gia đình đã đính ước và chọn ngày lành tháng tốt để tổ chức lễ cưới. Gần đến ngày cưới, Nga chờ mãi không thấy chồng tương lai qua nhà bàn cụ thể về lễ cưới nên thấp thỏm bất an. Rồi nhà trai bắn tiếng 2 người không hợp tuổi nên hủy hôn. Phần bẽ bàng vì bị hủy hôn, phần trong lòng cô rất yêu anh chàng này nên Nga trở nên ngẩn ngơ. Cả ngày cô lang thang lên đồi hái hoa sim, hoa mua rồi xõa tóc ra cười, hát một mình, sau đó lại khóc lóc, kêu than. Mọi người trong làng bắt đầu đồn thổi rằng Nga có “duyên âm” bị “người âm” theo nên làm cho thất tình và “rồ tình”.
Bác sĩ Nguyễn Văn Dũng đang khám cho bệnh nhân rối loạn tâm thần (Ảnh: Phong Châu)
Bố mẹ Nga cũng tin rằng con có “duyên âm” nên mời thầy cúng về làm lễ với “hình nhân thế mạng” đốt đi gửi để “người âm” buông tha cho cô tỉnh táo trở lại rồi còn lấy chồng. Sau lần thứ nhất, Nga vẫn ngẩn ngơ khóc cười, gia đình cho rằng chưa gặp thầy “cao tay” nên chưa nghiệm. Họ lại lặn lội mấy chục cây số đón thầy giỏi về “trừ tà” cho con nhưng Nga vẫn không hề thuyên giảm. Nghe mọi người mách cứ cho đeo thánh giá thì ma sẽ sợ mà bỏ chạy, gia đình lại nhờ người ở xóm đạo đến làm phép giúp… Tất cả mọi cách đều không hiệu quả cho đến khi gia đình đưa Nga đi bệnh viện. Các bác sĩ cho biết, trường hợp của Nga bị sang chấn tâm lý nặng nề sau cú sốc đổ vỡ tình cảm. May mà chưa quá muộn nên sau một thời gian điều thị bằng thuốc, cộng với các liệu pháp tâm lý Nga đã dần bình tâm trở lại. Đến nay, cô đã có một cuộc sống bình yên, hạnh phúc bên chồng và 2 con.
Bác sĩ Dũng lại chia sẻ về một trường hợp khác, bệnh nhân bước vào tuổi mãn kinh, những thay đổi sinh lý kéo theo thay đổi về tâm lý khiến bệnh nhân rơi vào khủng hoảng tinh thần. Năm bước vào tuổi 43 cũng là lúc bà Giang ở Hải Dương thấy tâm lý tự nhiên thay đổi với những lo âu, hồi hộp xuất hiện vô cớ. Tiếp sau đó là những ngày mất ngủ triền miên về ban đêm, ban ngày bà giật mình thon thót, chỉ cần ai nói to cũng hoảng sợ. Bà rơi vào trạng thái như người mất hồn. Gia đình thấy vậy đi xem bói khắp nơi thì được phán: Cô ấy có lộc cô Bảy nên sắp “nổi đồng”, biết xem bói, biết cúng. Gia đình làm lễ thầy làm thủ tục xin lập điện cho thờ mà hưởng lộc. Thấy vợ đang khỏe mạnh, tỉnh táo bỗng trở nên lẩn thẩn, chồng bà Giang cũng tin vào lời thầy phán. Cả nhà họ làm một cái lễ rất to và thay nhau đội đến nhà thầy. Đã vậy, thầy còn yêu cầu gia đình chuyển phòng ở, chuyển hướng giường ngủ của bà để thay đổi… Sau một thời gian lập điện thờ trong nhà, tinh thần của bà Giang vẫn ngày càng sa sút với triệu chứng tâm thần nặng hơn.
Lúc này, gia đình mới đưa bà đi khám tại Viện sức khỏe tâm thần thì được biết căn nguyên của căn bệnh này không hề đáng sợ như những gì thầy bói phán mà chỉ là những rối loạn tâm, sinh lý do ảnh hưởng của giai đoạn tiền mãn kinh gây nên. Khi đã xác định được nguyên nhân thì việc điều trị những triệu chứng này rất đơn giản. Tâm lý bà Giang dần ổn định trở lại và sức khỏe cũng nhanh chóng phục hồi…
TS. Bình cho biết, tất cả những bệnh nhân khi đến viện điều trị dù thời gian dài hay ngắn nhưng sau một thời gian với phác đồ điều trị khác nhau đều đã có chuyển biến tốt và dần khỏi bệnh. Tuy nhiên, với những bệnh nhân bị sang chấn tâm lý thì bệnh trạng sẽ ổn định, còn với người bệnh bị tâm thần phân liệt hay rối loạn tâm thần nội sinh thì vẫn có nguy cơ tái phát. Họ rất cần sự quan tâm của gia đình để được hòa nhập cộng đồng và cũng cần được phát hiện, điều trị kịp thời khi có dấu hiệu tái phát. Rất tiếc, hiện nay chúng ta vẫn yếu trong công tác dự phòng cũng như chẩn đoán, giám sát bệnh nhân tâm thần tại cộng đồng.
(Còn nữa)
(Tên các nhân vật đã được thay đổi)