Hoa cúc có hàng nghìn loại như chỉ 2 loại được dùng làm thuốc nhiều nhất là: cúc trắng (bạch cúc) và cúc vàng (kim cúc) được trồng để làm thuốc.

Nhà khoa học, Lương y đa khoa Bùi Đắc Sáng, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, Hội Đông y (Hà Nội) cho biết, trong các tài liệu cổ về Y học cổ truyền còn ghi chép lại hoa cúc trắng có vị ngọt, đắng, tính hơi hàn. Hoa cúc vàng có vị đắng cay, tính ôn, vào 3 kinh phế, can và thận.

Y học hiện đại đã chứng minh trong hoa cúc có nhiều vitamin và khoáng chất tốt cho sức khoẻ như: mangan, sắt, đồng, vitamin B6, vitamin A, kali và canxi. Trong hoa cúc còn có chứa tinh dầu tannin, flavonoid, axit hữu cơ, chất nhựa và inulin…

Lương Y Bùi Đắc Sáng cho biết: "Từ thế kỷ thứ XVI con người đã biết sử dụng hoa cúc để điều trị căn bệnh đau nửa đầu, thuốc điều trị bệnh cảm cúm thông thường, viêm đường hô hấp trên…Vua Henry VIII (tại nước Anh) đã thường xuyên ăn hoa cúc để trị bệnh dạ dày.

Hoa cúc còn có các hoạt chất kích thích tiêu hoá được dùng làm thuốc tự nhiên điều trị các bệnh lý dạ dày, dưỡng cho gan khoẻ. Người bị bệnh gút và viêm khớp dùng hoa cúc tươi ăn giúp bệnh nhanh lui".

Trong y học cổ truyền coi hoa cúc là vị thuốc cao quý uống giúp khí huyết thông lợi, lưu thông, thân thể cảm thấy nhẹ nhàng, kiềm chế được lão quy và giúp tăng cường tuổi thọ của con người.

Hoa cúc dùng làm đan trường thọ, bằng cách dùng mầm cúc tháng 3 (âm lịch), lá tháng 6, hoa tháng 9, gốc rễ tháng 12 phơi trong bón râm sau đó tán hoàn viên. Mỗi lần uống 10-15g với nước ấm.

Người xưa còn dùng hoa cúc tháng 8,9 âm lịch, củ sinh địa, đương quy, câu kỷ tử... để nấu cơm nếp để làm rượu. Rượu này giúp sáng suốt, mắt tinh, chữa các chứng tê bại và các chứng bệnh của tuổi già, ăn ngon ngủ dễ, người khỏe mạnh, sống lâu.

Hoa cúc để chữa lành vết thương, giảm các cơn đau nhức, vết sưng tấy hay bầm tím. Nhai lá hoa cúc tươi để giảm triệu chứng loét miệng.

Người bị mỡ máu dùng hoa cúc kết hợp với sơn tra phiến, thảo quyết minh, mỗi vị 15g, sắc kỹ với 500ml chia uống 3 lần trong ngày. Tác dụng làm sạch mỡ máu.

Một số bài thuốc từ hoa cúc

Dưới đây, Lương Y Bùi Đắc Sáng giới thiệu một số bài thuốc chữa bệnh bằng hoa cúc:

- Chữa ho và sốt, cảm mạo: Tang diệp, Cúc hoa, mỗi vị 6g. Liên kiều, Bạc hà, Cam thảo, Cát cánh, mỗi vị 4g, nước 600ml. Sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.

- Chữa chóng mặt, hoa mắt, mắt đỏ, mũi tắc: Cúc hoa, Xuyên khung, Kinh giới, Bạc hà, Phòng phong, Khương hoạt, Hương phụ, Cam thảo, Bạch chỉ, Tế tân, Cương tàm. Các vị bằng nhau, trộn đều, tán nhỏ. Sau bữa ăn, dùng nước chè chiêu thuốc, mỗi lần 4 – 6g bột này.

- Chữa đau đầu: Cúc trắng 9g, hoa nhài 3g, rau má 10g, cúc bách nhật 5g. Sắc uống ngày một thang chia 3 lần, uống liền 3 - 5 ngày.

- Chữa hoa mắt chóng mặt: Cúc trắng, hoa thiên lý mỗi vị 10g, ngải cứu 12g, rau má, lá đinh lăng mỗi vị 8g. Sắc uống ngày một thang chia 3 lần, uống liền 5 ngày.

- Chữa tăng huyết áp: hoa cúc 10g, hoa hoè 6g, thảo quyết minh 10g. Cho vào 500ml sắc kỹ chia uống 3 lần trong ngày. Hoặc cúc trắng 10g, hoa hoè 8g, lạc nhân (đậu phộng) 3g. Sắc uống ngày một thang, uống trong 7 ngày liền.

Lương y Bùi Đắc Sáng lưu ý, khi dùng hoa cúc làm thuốc thì cần phải tham khảo ý kiến của thầy thuốc. Đối với người có tiền sử dị ứng với hoa cúc thì không nên dùng.