1. Hiệu lực của vắc xin được tính như thế nào?

Hiệu lực của vắc xin (vaccine efficacy, viết tắt VE) là gì? Nhiều người cho rằng vắc xin có hiệu lực 95%, có nghĩa là "95% người tiêm vắc xin sau khi tiêm có thể được bảo vệ khỏi bị nhiễm trùng." Nhưng trên thực tế, hiệu lực của vắc xin không có nghĩa là như vậy.

Trong thử nghiệm hiệu lực của vắc xin, một số người được tiêm vắc xin và một số người được dùng giả dược; sau khi các đối tượng được tiêm vắc xin, sau một thời gian, các nhà nghiên cứu sẽ theo dõi số lần nhiễm bệnh của các đối tượng và tính toán hiệu lực của vắc xin. Công thức như sau:

HIỆU LỰC CỦA VẮC XIN = 100%* (nhân) Những người bị nhiễm, những người đã tiêm giả dược/ (chia) Tổng số người bị nhiễm.

Hãy tính toán, ví dụ, nếu 100 người tham gia thử nghiệm, 50 người trong số họ được tiêm vắc xin và 50 người khác tiêm giả dược.

Sau đó phát hiện ra rằng, có 10 người bị nhiễm bệnh, trong đó có 1 người đã tiêm vắc xin và 9 người đã tiêm giả dược. Khi đó hiệu lực của vắc xin này là 90%, nếu không có ai trong số những người bị nhiễm bệnh đã tiêm vắc xin thì hiệu lực của vắc xin sẽ là 100%.

Theo phân tích của Statista, hiệu lực của một số loại vắc xin Covid-19 đã được sử dụng như sau:

Hiệu lực của vắc xin Pfizer BNT (Pfizer-BioNTech): 95%

Hiệu lực của vắc xin Modena (Moderna): 94%

Hiệu lực của Vắc xin vệ tinh Nga (Sputnik V) hiệu quả: 92%

Hiệu lực của vắc xin Novavax (Novavax): 89%

Hiệu lực của vắc xin Oxford / AstraZeneca (AZ): 70%

Hiệu lực của vắc xin Johnson & Johnson: 66%

Hiệu lực vắc xin Sinovac: 50%

Hiệu lực của vắc xin Sinopharm (Sinopharm): 70% (bổ sung / theo nghiên cứu "Tạp chí Y học Hoa Kỳ", dữ liệu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3).

2. Hiệu lực của vắc xin có thể được so sánh các loại với nhau không?

Công thức tính hiệu lực của tất cả các loại vắc xin đều giống nhau. Tuy nhiên, các thử nghiệm của mỗi loại vắc xin được tiến hành trong các tình huống thời gian và không gian khác nhau, và việc lựa chọn thời điểm tiến hành thử nghiệm lâm sàng sẽ ảnh hưởng đến hiệu lực tính toán.

Nếu dịch ở một khu vực nào đó nóng lên vào thời điểm đó, nguy cơ người (đối tượng) bị nhiễm virus đã tương đối cao, và hiệu lực của vắc xin do đó sẽ giảm.

Ví dụ, hai loại vắc xin mRNA của Pfizer và Modena đã được thử nghiệm trước khi dịch bùng phát ở Mỹ, so với vắc xin Johnson & Johnson chỉ được thử nghiệm sau khi có dịch tại địa phương, khi tính hiệu lực thì con số của Pfizer và Modena sẽ tốt hơn.

Ngoài ra, các thử nghiệm được tiến hành ở các khu vực khác nhau cũng sẽ gặp phải vấn đề về virus biến thể.

Một số virus biến thể mạnh hơn và dễ lây nhiễm, điều này sẽ ảnh hưởng đến hiệu lực của vắc xin. Do đó, một số chuyên gia cho rằng hiệu lực của vắc xin chỉ là giá trị tham khảo, nếu so sánh trực tiếp giá trị của từng loại vắc xin để xác định tốt hay xấu là không công bằng.

3. Vắc xin có chỉ số hiệu lực càng cao càng tốt?

TS. Amesh Adalja, chuyên gia phòng chống Covid-19 tại Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins, Hoa Kỳ, nói với kênh truyền thông Mỹ Vox rằng, mục đích của việc tiêm chủng không chỉ để đạt được mức độ lây nhiễm bằng không (0) mà còn bao gồm cả việc giảm tỷ lệ bệnh nặng, tỷ lệ nhập viện và tỷ lệ tử vong do virus.

"Để đánh giá khả năng bảo vệ của vắc xin, dữ liệu về hiệu lực không phải là tiêu chí duy nhất". - TS. Amesh nói.

Theo dữ liệu thử nghiệm lâm sàng, dù là loại vắc xin nào, sau liều tiêm đầu tiên từ 6 đến 7 tuần, nó có khả năng bảo vệ 100% khỏi bệnh nặng và tử vong.

Có những người sẽ vẫn bị nhiễm bệnh ngay cả sau khi được tiêm phòng có thể sống sót khi nhập viện và tránh được tử vong. Tiêm phòng có thể làm giảm bệnh tật nghiêm trọng và nguy hiểm đến tính mạng của con người. Ngay cả khi họ bị nhiễm bệnh, cảm giác sẽ giống như bị cúm thông thường.

TS. Amesh Adalja, chuyên gia phòng chống Covid-19 tại Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins,

4. So sánh chỉ số hiệu quả và hiệu lực của vắc xin

Một khái niệm khác rất dễ nhầm lẫn là tính hiệu quả của vắc xin (vaccine effectiveness), có nghĩa là trong thế giới thực tế, sau khi tiêm vắc xin cho cả một nhóm người, có bao nhiêu khả năng bảo vệ được cho cả nhóm?

Nói một cách đơn giản, hiệu quả là dữ liệu từ các thử nghiệm lâm sàng, phù hợp hơn để đo lường khả năng bảo vệ của các cá nhân được tiêm chủng; hiệu quả thiên về dữ liệu về khả năng bảo vệ của nhóm sau khi tiêm chủng trong thế giới thực tế.

"Nếu tỷ lệ tiêm chủng của một nhóm cao, thì khi virus tấn công, nguy cơ phơi nhiễm của nhóm này sẽ thay đổi." Giáo sư Brett-Major, Khoa Y tế Công cộng của Đại học Nebraska đã chỉ ra rằng: "Ngay cả khi chỉ tiêm vắc xin với mức trung bình hoặc thậm chí là thấp, hiệu quả có tác dụng bảo vệ tốt trong thế giới thực".

5. Hiệu quả của vắc xin Covid-19 như thế nào? Loại vắc xin nào được sử dụng ở các nước?

Để đánh giá hiệu quả của vắc xin, cần theo dõi hiệu quả của vắc xin trong thực tế: Dân số đã được phòng chống lây nhiễm chưa, số ca nặng sau khi bị nhiễm, tỷ lệ nhập viện và tử vong có thấp không?

Ở những nơi như Israel, Seychelles, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, hơn một nửa dân số đã được tiêm xong một liều. Xu hướng dịch bệnh ở từng vùng là một chỉ số về hiệu quả của vắc xin.

(Bảng xếp hạng số lượng tiêm chủng các quốc gia đứng đầu. Nguồn biểu đồ / Our World in Data

(Còn tiếp)