Samantha Hawley, phóng viên của hãng tin Australia ABC, là một trong nhiều nhà báo nước ngoài có cơ hội ra Hoàng Sa bằng tàu cảnh sát biển 2016 của Việt Nam. Nữ phóng viên cho hay cô cảm thấy lo lắng bởi không chỉ đang tiến ra một trong những vùng biển căng thẳng nhất trên thế giới mà còn bởi điều kiện liên lạc trên tàu cũng rất hạn chế.
Sau khi xuất phát từ Đà Nẵng và trải qua một đêm trên biển, Hawley được chuyển sang tàu cảnh sát biển 8003 lớn hơn với trọng tải 1.600 tấn và đưa đến vùng biển cách giàn khoan 981 mà Trung Quốc hạ đặt trái phép chỉ khoảng 10 hải lý.
"Ngay lập tức chúng tôi bị các tàu Trung Quốc vây quanh", cô kể. Cô được thuyền trưởng Nguyễn Văn Hưng cho hay có 17 tàu Trung Quốc quanh đó.
Các tàu Trung Quốc bám theo phía sau tàu Việt Nam. Có thời điểm, khi tàu Trung Quốc tiến sát, Hawley và các phóng viên được các cảnh sát biển yêu cầu vào bên trong tàu để tránh nguy hiểm. Đứng ở hành lang mạn tàu, Hawley cho biết nhiều lúc cô ra ngoài để có thể quay được cảnh những gì đang diễn ra.
Vào ngày thứ tư trên tàu, Hawley được tiếp cận vùng nước chỉ cách giàn khoan 8 hải lý.
Hai lần một ngày, tàu 8003 nhảy múa với các tàu Trung Quốc. Khi con tàu đến gần giàn khoan, tàu hải cảnh Trung Quốc bỗng nhiên trở nên hung tợn như một con chó gác nhà bị đánh thức.
Từ loa phóng thanh, những lời tuyên truyền của Việt Nam vang lên bằng ba thứ tiếng: Việt, Trung và Anh, khẳng định đây là vùng nước thuộc quyền chủ quyền Việt Nam và người Trung Quốc không có quyền ở đây.
"Ngay lập tức các tàu hải cảnh Trung Quốc xuất hiện và vây quanh tàu Việt Nam. Đó là một tình thế rất căng thẳng, phía Việt Nam lặp lại yêu cầu Trung Quốc rời khỏi vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và cuộc rượt đuổi lại bắt đầu", cô kể. "Nó thật sự giống như trò mèo đuổi chuột nhưng có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng hơn".
Theo Hawley, tình hình trên thực địa cho thấy rõ ràng Trung Quốc có số lượng tàu áp đảo gấp nhiều lần so với Việt Nam.
Vào ngày cuối cùng trên biển, tàu của Hawley bị 10 tàu Trung Quốc vây quanh. Các tàu này vờn quanh tàu CSB 8003 và có lúc tiến sát như chuẩn bị đâm vào. Trong khi đó, cảnh sát biển Việt Nam vẫn kiên trì dùng loa để tuyên truyền, yêu cầu Trung Quốc ngừng hành động xâm phạm chủ quyền và rút khỏi vùng biển Việt Nam.
Sau 5 ngày, Hawley được chuyển sang một tàu cảnh sát biển nhỏ hơn và quay trở về Đà Nẵng.
"Chuyến đi này không dễ dàng gì nhưng rất quan trọng, bởi những gì đang diễn ra có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đối với khu vực và thế giới", nữ phóng viên Australia nói.