Đã có rất nhiều loại bệnh do virus gây ra được chữa khỏi bằng cách tiêm phòng vaccine như đậu mùa, bại liệt, quai bị, uốn ván…Tuy nhiên, không phải tất cả mọi loại bệnh do virus gây ra đều có thể chữa khỏi bằng vaccine.

“Một số loại virus rất dễ để điều chế ra vaccine kháng, còn nhiều loại thì rất khó. Nó phụ thuộc vào các đặc điểm cụ thể về cách thức lây nhiễm của virus đó”, Adolfo García-Sastre, Giám đốc khoa truyền nhiễm tại Trường Y khoa Icahn ở Mount Sinai nói với tạp chí New York.

Mỹ là quốc gia đầu tiên thử nghiệm vaccine chống virus SARS-CoV-2 vào ngày 16/3. Ảnh: AP.

Thật không may, virus corona chủng mới SARS-CoV-2 có vẻ nằm ở nhóm thứ hai, tức là rất khó để có thể điều chế ra loại vaccine kháng virus này.

Rắc rối của virus corona

Loại virus cùng họ với virus SARS-CoV-2 là SARS từng bùng phát ở khắp châu Á trong thời điểm năm 2002-2003 và giết chết hơn 700 người.

“Chúng thực sự là những loại virus rất giống nhau, từ độc tính cho tới cách thức truyền nhiễm”, Giáo sư Rachel Roper tại Đại học East Carolina, người từng tham gia phát triển vaccine ngừa SARS cho biết.

Các virus có những đặc điểm giống nhau có thể sẽ có phản ứng tương đồng khi được điều trị bằng vaccine. Nếu như SARS-CoV-2 cho phản ứng giống với SARS, điều này tiềm ẩn những khó khăn trong điều chế vaccine.

Cho tới nay, chưa có một loại vaccine ngừa virus chủng corona nào được FDA cấp phép. Ảnh: NIAID.

Với bệnh dịch cách đây gần 20 năm, đã khiến các nhà khoa học gặp vấn đề khi tiêm phòng thử nghiệm vaccine SARS trên động vật. Cả hai loại vaccine mà họ đã thử nghiệm đều kích hoạt thành công hệ thống miễn dịch của động vật để tạo ra kháng thể, phản ứng miễn dịch vẫn không thể làm cho động vật hết bệnh.

“Mọi người nghĩ, ‘Ồ, nếu bạn tạo ra kháng thể cho động vật, thì nó sẽ được bảo vệ'. Điều đó không đúng. Chúng tôi đã tạo ra được một phản ứng miễn dịch, nhưng như vậy là không đủ để bảo vệ các loài động vật trước dịch bệnh”, bà Rachel Roper chia sẻ.

Bà Roper lo ngại SARS-CoV-2 có khả năng kháng được nhiều loại vaccine. Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) của Mỹ chưa từng cấp phép lưu hành cho một loại vaccine nào chống lại chủng virus corona, bao gồm virus gây bệnh SARS, MERS và nhiều loại cúm mùa.

Ngay cả khi các nhà nghiên cứu phát triển một loại vaccine chống Covid-19 có hiệu quả trên động vật, điều đó không đồng nghĩa là nó sẽ hiệu quả đối với con người.

“Bạn có thể có những kết quả thử nghiệm tốt trên chuột và khỉ, nhưng nó không có nghĩa là sẽ có hiệu quả với con người. Vì vậy, sau khi thử nghiệm trên động vật sẽ phải có thêm các thử nghiệm để chứng minh rằng vaccine là an toàn với con người, rồi thử nghiệm thêm để chứng minh nó chống được dịch bệnh”, bà cho biết.

Chỉ thời gian có thể trả lời

Trong trường hợp xấu, một hiện tượng gọi là tăng cường hệ miễn dịch có thể khiến vaccine làm cho các triệu chứng nhiễm trùng trở nên tồi tệ hơn. Thay vì ngăn chặn virus xâm nhập vào các tế bào khỏe mạnh, các kháng thể lại làm điều ngược lại.

Vào năm 2016, sau khi khoảng 800.000 học sinh Philippines được tiêm một loại vaccine sốt xuất huyết có tên là Dengvaxia, giới y tế nhận ra một số em đã gặp những biến chứng đe dọa đến tính mạng. Các nhà điều tra cố gắng nghiên cứu cái chết của khoảng 600 trẻ em đã tham gia tiêm loại vaccine này.

Đang có hàng chục tổ chức trên thế giới nghiên cứu để tìm ra vaccine chống Covid-19. Ảnh: Getty.

Quay trở lại đợt dịch SARS, các nhà nghiên cứu đã không thể kiểm tra độ hiệu quả của các vaccine ngừa trên cơ thể người. Để kiểm nghiệm, họ sẽ phải tiêm vaccine lên những người đã tiếp xúc với các bệnh nhân mắc SARS, và điều này ẩn chứa nhiều rủi ro. Khi vaccine sẵn sàng thử nghiệm lâm sàng, dịch SARS cũng lùi xa nhờ các biện pháp y tế công cộng.

Mọi chuyện có vẻ tiến triển nhanh hơn với vaccine chống Covid-19. Hiện tại, hơn 35 công ty và tổ chức khoa học trên khắp thế giới đang nghiên cứu vaccine phòng ngừa virus SARS-CoV-2. Các thử nghiệm đầu tiên trên cơ thể người đã bắt đầu được thực hiện vào tháng 3 tại Mỹ, Trung Quốc. Nhiều thử nghiệm khác cũng được tiến hành vào tháng 4, tháng 5.

Bà Roper cho rằng việc một loại vaccine chỉ có hiệu quả trong thời gian ngắn vẫn tốt hơn là không có gì.

“Vaccine vẫn là thứ vô cùng quan trọng để ngăn ngừa bệnh chuyển nặng và tử vong. Mặc dù có thể nó không bảo vệ hoàn hảo cho con người, vaccine vẫn giúp hệ miễn dịch của bạn làm việc hiệu quả hơn”.

Cách lây lan của virus SARS-CoV-2 khiến chúng ta chưa thể chắc chắn vaccine có thể tiêu diệt
 hoàn toàn loại virus này không. Ảnh: NIAID.

Tại thời điểm này, cách mà virus corona lây lan trong cộng đồng khiến chúng ta khó có thể dự đoán về kết quả của các loại vaccine đang được thử nghiệm. Tiêm chủng là biện pháp khiến cho cơ thể nghĩ rằng nó đã mắc bệnh, thúc đẩy hệ miễn dịch tạo ra các kháng thể chống lại mầm bệnh.

Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây ở Trung Quốc đã chỉ ra rằng nhiều bệnh nhân có lượng kháng thể trong máu rất thấp, thậm chí gần như không có kháng thể sau khi họ hồi phục. Nếu như vaccine chỉ có thể kích hoạt phản ứng yếu ớt tương tự của hệ miễn dịch, bệnh nhân vẫn có khả năng tái nhiễm sau khi đã tiêm vaccine.

"Chúng ta chưa thể chắc được điều gì", bà Roper kết luận.