Vài tuần nay, các bệnh viện tại Hà Nội liên tục quá tải bệnh nhi đến khám do mắc bệnh đường hô hấp, đặc biệt là Bệnh viện Nhi Trung ương, Bạch Mai, E và cả viện tư. Ngoài quá tải bệnh nhân khám ngoại trú, các bệnh viện chật vật sắp xếp giường cho trẻ điều trị nội trú, thậm chí ghép ba đến bốn trẻ một giường để chăm sóc. Một bác sĩ chăm sóc từ 20 đến 30 trẻ, công việc dồn dập.

PGS.TS.BS Phạm Thị Bích Đào, Bộ môn Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết, thời tiết giao mùa, trẻ nhỏ thường mắc các bệnh về tai mũi họng. Những xử trí sai lầm có thể làm bệnh tiến triển nặng hơn, dẫn đến việc điều trị khó khăn. Cha mẹ có con nhỏ cần phát hiện và xử trí đúng các bệnh lý tai mũi họng để tránh các biến chứng.

Nhận biết trẻ bị bệnh tai mũi họng và xử trí thế nào cho đúng?

Cha mẹ có thể phát hiện sớm các bệnh lý tai mũi họng của trẻ qua một số biểu hiện sau:

Ngạt tắc mũi

Bình thường trẻ thở bằng mũi một cách chậm rãi, đều đặn, không có tiếng kêu và miệng thì ngậm lại. Nếu chúng ta bịt bớt một bên mũi, trẻ vẫn tiếp tục thở một cách dễ dàng.

- Trường hợp mũi bị tắc, trẻ thở khó khăn và có tiếng kêu. Bịt một bên mũi, trẻ sẽ bị ngạt.

- Muốn biết mũi có bị ngạt không, ta có thể bịt một bên mũi và đặt lưng bàn tay vào sát lỗ mũi bên kia để cảm giác được luồng gió đi qua. Chúng ta kiểm tra như vậy với từng lỗ mũi một.

- Trẻ phải thở bằng miệng nên họng khô, rát. Chất nhầy của mũi chảy xuống họng làm cho trẻ vướng họng hay ho và hay bị trớ.

Bệnh viện Nhi Trung ương đang trong tình trạng quá tải bệnh nhân. Ảnh: BVNTW

- Tiếng nói không được rõ các phụ âm M, N (M đọc thành B và N đọc thành Đ), trẻ nói giọng đặc biệt gọi là giọng mũi tắc.

- Ngạt tắc mũi cũng hay gây ra tắc vòi tai, nên trẻ có thể bị nghễng ngãng và ù tai, gọi trẻ lúc nghe được lúc không, học sẽ sút kém.

Tiếng thở của trẻ trở nên nặng, ban đêm ngáy to, thỉnh thoảng có những cơn ngạt thở và ho rũ do co thắt thanh quản. Nguyên nhân của sự co thắt này là phản xạ bị kích thích bởi nước bọt tràn vào thanh quản. Hiện tượng này thường xảy ra ở trẻ bị viêm VA và viêm thanh quản.

- Ở trẻ sơ sinh, ngạt tắc mũi làm trẻ bú khó khăn, bú không được dài hơi như trước vì khi bú trẻ không thở được bằng miệng nữa nên cứ một lúc lại phải dừng, há miệng thở để lấy thêm oxy rồi bú tiếp, chính điều này làm cho trẻ dễ bị sặc.

- Một số trẻ lớn có thể hỏi để phát hiện được thêm triệu chứng mất ngửi khi ngạt tắc mũi.

- Một số trường hợp trẻ bị viêm mắt tái phát nhiều lần vì viêm nhiễm từ mũi đi lên, nếu điều trị mắt đơn thuần sẽ không giải quyết được triệt để (mắt có ống lệ thông xuống mũi), những trẻ này phải khám thêm chuyên khoa tai mũi họng.

- Những trẻ bị tắc mũi đều bị thiếu không khí, do đó trẻ không được linh hoạt. Ban đêm hay có những cơn ác mộng làm cho trẻ khóc thét. Trẻ lớn hay bị nhức đầu và không tập trung tư tưởng khi học tập.

Chảy mũi

Phát hiện dấu hiệu chảy mũi đôi khi cũng khó đối với cha mẹ vì:

- Nếu chảy mũi thò lò ra cửa mũi trước, bố mẹ rất dễ phát hiện, nên trong trường hợp này ít khi trẻ bị các biến chứng của viêm mũi.

- Thông thường họ không phát hiện được khi nước mũi chảy ra phía sau rồi rơi xuống họng. Những trường hợp này xảy ra khi hốc mũi bị phù nề nhiều, cản trở chảy ra trước hoặc khi bị viêm hệ thống xoang sau. Lúc này trẻ có cảm giác vướng họng hay phải ho, khạc đờm hoặc buồn nôn hay nôn.

Biểu hiện về ngửi

Rối loạn ngửi ở trẻ nhỏ rất khó phát hiện do trẻ không hợp tác. Chủ yếu ông bà, bố mẹ thấy trẻ kém ăn dần. Nguyên nhân do trẻ không ngửi thấy vị thơm từ thức ăn kích thích trung tâm thèm ăn, đồng thời giảm xuất tiết nước bọt - một chất để giúp quá trình tiêu hoá thức ăn. Với những trẻ này nên đưa đi khám mũi họng để xác định bệnh.

Thời tiết giao mùa khiến trẻ dễ mắc các bệnh liên quan đến tai mũi họng

Thay đổi tiếng khóc, tiếng nói

- Tiếng nói, tiếng khóc của trẻ đục như bị bịt mồm thường là viêm amiđan.

- Tiếng nói, tiếng khóc trẻ thường ồ ề như tiếng ễnh ương trong bệnh lý của viêm thanh quản.

- Trẻ có tiếng rít như mèo hen trong mềm sụn thanh thiệt bẩm sinh do thiếu calci.

Một số biểu hiện bệnh về tai

- Đau tai: Trẻ biết nói sẽ tự kêu đau sâu trong tai, được mô tả đau theo tiếng mạch đập, đau lan xuống hàm dưới hoặc lên thái dương. Ngược lại, trẻ chưa biết nói thường hay dụi dụi tai bên đau vào gối hay vào vai người đang bế rồi khóc thét vì đau.

Ngoài ra, trẻ có thể chảy mủ tai xuất hiện kèm theo những đợt viêm mũi họng cấp, thường là mủ của viêm tai giữa cấp giai đoạn đã vỡ mủ và đây không phải là ráy tai.

- Nghe kém: Làm trẻ khó tập trung trong khi học, nhiều khi gọi từ phía sau trẻ không nghe thấy. Trẻ bị nói ngọng khó sửa vì không nghe được một số âm trầm trong viêm tai giữa, hoặc trẻ bị điếc câm do không nghe được, phụ huynh thấy trẻ không nói được như các trẻ cùng lứa tuổi.

Khi phát hiện các dấu hiệu bất thường trên, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay ở các cơ sở y tế chuyên khoa tai mũi họng để phát hiện và điều trị kịp thời.

Khi nào thì sử dụng kháng sinh cho trẻ bị bệnh về tai mũi họng?

Theo PGS.TS Phạm Thị Bích Đào, để tránh tình trạng kháng thuốc cũng như nâng cao khả năng miễn dịch cho trẻ, việc dùng kháng sinh phải có chỉ định của bác sĩ. Dùng kháng sinh đúng chỉ định còn phòng tránh cho trẻ như những tổn thương gan thận có thể xảy ra.

Thực tế cho thấy, trẻ trên 6 tháng hay bị các bệnh lý về tai mũi họng do hết lượng miễn dịch của mẹ truyền cho khi sinh.

Những bệnh lý mà trẻ mắc phải 80% là do virus nên thường chỉ dùng các thuốc chữa triệu chứng như: Hạ sốt, giảm ho, long đờm, chống ngạt tắc mũi… để cơ thể trẻ có khả năng tự sản sinh ra kháng thể chống lại các bệnh lý này.

Tuy nhiên, nếu điều trị không đúng, như việc dùng thuốc giảm ho loại ức chế trung tâm hô hấp, sẽ làm mất khả năng bảo vệ phổi của trẻ qua phản xạ ho tống dịch ra ngoài, dẫn đến các biến chứng như: Viêm phế quản, viêm phổi…

Cần phải theo dõi cẩn thận nếu thấy xuất hiện các triệu chứng của bội nhiễm vi khuẩn như: Nước mũi vàng xanh, hơi thở hôi… phải dùng kháng sinh kịp thời.

Hậu quả mà những trẻ dùng kháng sinh phải hứng chịu là cơ thể mất chức năng đề kháng, phụ thuộc vào thuốc mỗi khi bị bệnh, nên rất dễ bị nhiễm bệnh. Bên cạnh đó, sức đề kháng thuốc của vi khuẩn trong cơ thể trẻ càng ngày càng tăng, đến khi không còn đáp ứng với bất kỳ nhóm kháng sinh nào. Đây là những trường hợp nan giải cho các bác sĩ điều trị.

Việc sử dụng kháng sinh liên tục sẽ làm tổn thương một số cơ quan còn non nớt của trẻ như gan, thận, tuỵ… Hậu quả này thường sau một thời gian mới xuất hiện nên không được chú ý.

Cha mẹ không nên tự ý cho trẻ sử dụng kháng sinh

Tốt nhất cha mẹ nên cho trẻ đi khám ngay mỗi khi trẻ bị bệnh để có được lời khuyên chính xác. Phải tuyệt đối tin tưởng và làm theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc điều trị.

Cách phòng tránh các bệnh tai mũi họng

PGS.TS Phạm Thị Bích Đào khuyến cáo cha mẹ nên đeo khẩu trang cho trẻ mỗi khi ra đường, hạn chế đưa đến những nơi đông người, vì dễ bị lây nhiễm khi cơ thể chưa đủ sức đề kháng. Giữ ấm vùng cổ, ngực và bụng cho trẻ khi trời lạnh, tránh để ở những nơi có gió lùa. Nâng cao thể trạng, tăng cường sức chống đỡ của niêm mạc mũi họng, nhỏ mũi cho trẻ, hướng dẫn đúng cách xì mũi để không đẩy mủ và vi trùng lên tai giữa hoặc vào xoang.

Tiêm phòng vaccine đầy đủ cho trẻ. Khi trẻ mắc bệnh, phụ huynh cần chú ý dịnh dưỡng để nhanh hồi phục, cho ăn thực phẩm chế biến dưới dạng lỏng, dễ tiêu như cháo súp, các món hầm nhừ, nước hầm rau củ...

Tăng cường thực phẩm giàu đạm từ thịt, cá, trứng, thịt gia cầm, ngũ cốc nguyên hạt, các sản phẩm từ sữa ít béo... Nên cho trẻ ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi giàu vitamin, đặc biệt là vitamin C từ nước cam, chanh, bưởi, dưa hấu... để hỗ trợ tăng sức đề kháng. Nếu trẻ mệt, biếng ăn, nên chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 lần trong ngày giúp dễ ăn và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.

Hà Nội có ba dịch bệnh đang lưu hành chồng nhau gồm Covid-19, sốt xuất huyết và cúm. Ngoài ra, từ đầu năm 2022 đến giữa tháng 9, tổng số ca bệnh adenovirus phát hiện là 1.316. Tỷ lệ chung trẻ mắc Adenovirus nhập viện chiếm khoảng 4% so với tổng số người bệnh điều trị nội trú; 7 ca tử vong. Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế yêu cầu các địa phương tăng cường phòng bệnh do virus này.